DANH NHÂN VIỆT 58

 

NGUYỄN SIÊU

(1799 - 1872)

 

Dân gian hay truyền tụng

Về Thánh Quát, thần Siêu.

Về tài thơ của họ,

Giai thoại nhiều, rất nhiều.

 

Lớn hơn Quát mười tuổi,

Siêu vẫn coi ngang hàng

Con người này tài giỏi,

Ngỗ nghịch và ngang tàng.

 

Năm Một Tám Ba Tám

Vào Huế thi, hai ông,

Nguyễn Siêu đỗ tiến sĩ.

Cao Bá Quát thì không.

 

Chưa vội về, ở đó,

Giao du trong làng văn,

Hai ông đã kết bạn

Với ông Đinh Nhật Thân.

 

Rồi thêm một người nữa

Là ông Nguyễn Hàm Ninh.

Hai ông này rất giỏi,

Nghĩ không ai hơn mình.

 

Và thế là từ đó

Nổi tiếng khắp kinh thành

Bốn “Tràng An Tứ Kiệt”,

Được mọi người vinh danh.

 

Quát thì còn nghèo rớt.

Siêu được bổ chức cao -

Viên ngọai lang bộ Lễ,

Có đồng ra, đồng vào.

 

Sau khi Minh Mạng mất,

Thiệu Trị được lên ngai.

Vua đưa ông vào phủ

Để dạy cho con Ngài.

 

Con Ngài là Tự Đức.

Rồi Tự Đức sai ông

Đi sứ sang Trung Quốc,

Lo cống nạp, sắc phong.

 

Trước khi đi, vua dặn

“Phải học hỏi người Hoa

Cái hay và cái tốt,

Về dạy cho dân ta”.

 

Về nước, ông dâng nộp

Vạn Lý Tập Dịch Trình -

Tập bản thảo ghi chép

Ngắn gọn và phân minh

 

Những gì ta nên học,

Tức điều tốt, điều hay.

Vua Tự Đức tham khảo,

Giúp cải cách sau này.

 

Ông lại được tăng chức -

Học sĩ Viện Tập Hiền.

Rồi thành quan án sát

Ở Hà Tĩnh, Hưng Yên.

 

Cuối đời, ông ở ẩn,

Viết sách, dạy trẻ con.

Thương ông bạn Thánh Quát,

Thật thương, nay chẳng còn.

 

*

Ông quê làng Kim Lũ,

Huyện Thanh Trì, Thăng Long.

Dân làng này còn giữ

Bức chân dung của ông.

 

Bức chân dung vải lụa,

Được vẽ bởi người Tàu.

Còn nguyên vẹn, rất đẹp,

Dù được vẽ đã lâu.

 

PS

Còn một Nguyễn Siêu khác,

Khiến nhiều người thường nhầm.

Người này cũng nổi tiếng

Trước ông tám trăm năm.

 

Ông ta là thủ lĩnh

Thời mười hai sứ quân.

Thời loạn lạc, cát cứ,

Dân khổ sở bội phần.

 

 

THƠ NGUYỄN SIÊU, trích.

 

1

Chơi thuyền ở Tây Hồ

 

Bao đời nay đã thế -

Núi non và sông hồ.

Vẫn như xưa thành cổ,

Sóng lặng, núi nhấp nhô.

 

Tiếng chuông làm tỉnh mộng.

Thu về, lá vàng khô.

Sáng nay tôi và bác

Chơi cho hết buồn lo.

 

2

Sớm xuân ngủ dậy

 

Phòng sách đèn còn sáng.

Tiếng chuông chùa ngân nga.

Chủ ngáp, tung chăn dậy.

Trẻ báo đào ra hoa.

Bụi trúc sương còn lạnh.

Nắng sưởi khóm mai già.

Ngoài cửa chim oanh hót -

Sắp có khách đến nhà.

 

3

Ngắm trăng trên sông Nhị Hà

 

Lập lòe ánh lửa xóm ven sông.

Thuyền bè tấp nập, bến lưu thông.

Lâng lâng tình khách bên bờ bắc.

Lơ lửng trăng gầy ở phía đông.

Mây thấp, cây sà, nhìn xuống nước.

Trời cao, lầu gác hướng lên không.

Vũ trụ xem ra tình ý thật.

Lúc này ai nghĩ giống ta không?

 

4

Bến Chương Dương

 

Người Nguyên càn rỡ kéo quân sang,

Trăm vạn tinh binh bị bắt hàng.

Thắng giặc đâu riêng nhờ tướng giỏi,

Còn nhờ dân chúng đất Nam bang.

Biên giới hai bên trời định sẵn.

Uy danh "cướp giáo" vẫn còn vang.

Gió thu bến cũ đi theo khách.

Khách tung vạt áo, đứng hiên ngang.