DANH NHÂN VIỆT 45

 

THƠ CAO BÁ QUẤT, trích

 

1

Tắm ở khe Bàn Thạch

 

Sáng tắm khe Bàn Thạch.

Nhặt sỏi chơi suốt ngày.

Cả giang sơn nhặt mãi,

Chưa đầy một vốc tay.

 

2

Xuân sớm ở An Quán

 

Khách kể: Ngày xưa giàu, dân đông.

Tường trắng, gác son soi bóng sông.

Nay chỉ thấy chim, nhiều vô kể,

Quanh quẩn Hồ gia 1) cứ lượn vòng.

 

1. Mượn ý hai câu trong bài Ô Y Hạng của Lưu Vũ Tích,  ý nói về sự san sút kinh tế.

 

3

Ông Lê Bảo Xuyên họa thơ tôi, còn biếu

thêm quả na. Xin họa lại bài thơ ấy

 

Quen rồi thành bạn chốn thôn quê.

Gặp nhau, thành lệ, uống say nhè.

Cây trái Giang Nam ta cứ nếm.

Chỉ sợ cụ say, quên lối về.

 

4

Suốt đêm một mình lo buồn

 

Không gió, không trăng, không ánh đèn.

Lo buồn, đi lại giữa hàng hiên.

Trách dế lòng người không hiểu ý,

Vô tình ri rỉ tiếng thu rên.

 

5

Cúc đã hé nụ. Có người khoe chim hồng tước,

viết bài thơ này hỏi mượn

 

Thu về, quán trọ vắng, buồn thay.

Bác khoe chim quí hót rất hay,

Còn biết ngâm thơ. Xin mượn tạm

Về vui với cúc nở bên này. 1)

 

1. Chim hồng tước, trong nguyên bản là mai hoa điểu, chim hoa mai. Tác giả chơi chữ, mượn chim cũng như mượn hoa mai về chơi với hoa cúc.

 

6

Tám bài tứ tuyệt vịnh Hồ Tây

Bài hai

 

Lòng xuân phơi phới, không kìm được.

Tây Hồ vẻ đẹp sánh Tây Thi:

Mày ngài rạng rỡ - làn sóng lặng.

Dây lưng - bờ cỏ uốn xanh rì.

 

7

Tám bài tứ tuyệt vịnh Hồ Tây

Bài bảy

 

Cầm câu, thong thả dạo quanh co.

Không câu, chỉ muốn vợi buồn lo.

Lũ cá không tin người vô hại,

Hễ thấy, đua nhau trốn đáy hồ.

 

8

Ông Đoàn Tính cho người đến thăm,

vội viết thơ này đáp tặng

 

Một bọc trà xanh, thư mấy chữ

Nơi xa gửi đến chốn lưu đầy.

Xin báo tiên sinh: Tôi vẫn khỏe,

Vẫn nhàn, mặc sức ngắm trời mây.

 

9

Ở quán trọ, dậy sớm

 

Nhà tranh, gà mới gáy.

Trăng lên, trời đầy sương.

Nghe tiếng xe cót két,

Biết có khách trên đường.

 

10

Thăm lại nơi xưa đọc sách

 

Khóm liễu bên tường nay đã lớn.

Thư phòng không sách, cảnh tàn hoang.

Nhớ những đêm mưa, trời nổi gió,

Sáng dậy đầy hiên ngập lá vàng.

 

11

Hoa rụng

 

Tiếng cuốc đêm mưa thật não lòng.

Cuốc kêu làm rụng những cánh hồng.

Xuân sắc, thương hoa không giữ được,

Mệnh bạc thôi đành thua gió đông.

 

12

Ngẫu hứng thành thơ

 

Đêm qua hoa mai nở.

Ngoài song trăng sáng ngời.

Sáng dậy - trời tĩnh lặng,

Biết là tuyết đã rơi.

 

13

Sáng sớm ra đi từ phố Nghĩa Quảng

 

Tiếng gà eo óc gáy đầu thôn.

Sao Hôm gác núi, mảnh trăng tròn.

Gió rừng, lá rụng, lưng lừa lạnh.

Khách dậy, lên đường rời Thạch Môn.

 

14

Tức sự ở quán trọ

 

Buổi sáng, xung quanh giống mọi ngày.

Khói mờ, những tưởng đang trong mây .

Ngồi lâu, quên mất mình là khách.

Hương cau nhè nhẹ, gió heo may.

 

15

Lại thêm một bài thơ tặng bạn

 

Gặp chỉ một đêm, đừng quá vội.

Du khách đường xa, lâu mới về.

“Quay đầu về núi” 1), tôi cùng bác.

Nơi nào có núi, ấy là quê.

 

1) Người Trung Quốc có câu: “Cáo chết ba năm còn quay đầu về núi”, ý nói tình yêu quê cũ.

 

16

Qua núi Dục Thúy

 

Đất trời có Dục Thúy.

Muôn thuở có chùa này.

Phong cảnh đã tuyệt đẹp,

Lại thêm ta đến đây.

Muốn leo lên đến đỉnh

Gửi lòng vào trời mây.

Muốn mà làm không được.

Thường vẫn thế xưa nay.

 

17

Lên núi Hoành Sơn

 

Non xanh, núi biếc tận chân trời.

Cỏ cây như muốn níu chân người.

Chiến tranh sót lại, đây, bờ lũy.

Ai tài, giữ được sóng ngoài khơi?

Núi Bắc mây tan, trời đã tạnh.

Xóm Nam buổi sáng, nắng vàng tươi.

Xuống rồi mới biết leo lên mệt.

Tiếc bị cuốn theo sóng cuộc đời.

 

18

Ngày mười sáu, neo thuyền ở bến Lữ Thuận,

họa thơ Trần Ngộ Hiên

 

Mưa, cánh buồm thêm nặng.

Gió, thuyền đậu bến sông.

Đường còn xa muôn dặm.

Một ngày dài ba đông.

Đời biết ai xấu tốt?

Sóng lớn giữa cuồng phong.

Thẹn mình luôn lận đận,

Thả buồn xuôi theo dòng.

 

19

Trả lời Trần Ngộ Hiên

 

Gặp nhau, chỉ đứng lặng.

Bác đừng trách thằng này.

Bất tài mà bị ghét.

Ốm, còn chạy suốt ngày.

Biển xa, sông càng xiết.

Trời lạnh, trăng thêm gầy.

Nhiều khi buồn, tự hỏi:

Đời đểu, tính sao đây?

 

20

Trọ ở Lạc Sơn

 

Đường hẻm quanh co giữa núi ngàn.

Chân đi, đi mãi, nghĩ miên man.

Khe núi lơ thơ làn khói biếc.

Con suối lách qua bậc đá tràn.

Tiễn khách, chim bay, kêu thảng thốt.

Đón người, nở muộn những chùm lan.

Còn trẻ mà thân luôn lặn lội.

Đường đời phía trước thật gian nan

 

21

Chơi phố Hội An, gặp đào hát người Vị Thành

 

Tiếc gặp nhau đã muộn,

Lại đất khách thế này.

Xa quê, nghe đàn hát

Dưới trăng vàng đêm nay.

Đèn sáng, lửa lòng tắt.

Lệ khô, rượu còn đầy.

Bạn bè giờ đã ít,

Tiếc gì bài hát hay!

 

22

Nhận được thư bạn cũ ở Hà Thành báo

chuyện gia đình và hỏi về những bài văn thơ mới viết

 

Được biết Chương Sơn, nơi cố hương,

Hai con, bố mẹ vẫn bình thường.

Sáu năm lạnh lẽo nương đất khách,

Một bức thư con ấm lạ thường.

Mọi chuyện cổ kím cần phải rõ,

Dẫu buồn bèo nổi nghiệp văn chương.

Biết trước công danh luôn tráo trở,

Mong về sống ẩn với người thương.

 

23

Một mình trong đêm, viết về nỗi lòng

 

Đồng hồ nhỏ lệ, khóc trong đêm.

Rượu đang còn đó, uống say mèm.

Đèn mờ soi lạnh lòng du khách.

Ghế ngắn khách ngồi giở thơ xem.

Lão Đỗ 1) bệnh nhiều, gầy đét mãi.

Xương Lê 2) đọc lắm, buồn, buồn thêm.

Ngồi bên cửa sổ lòng xao xuyến.

Mờ ảo sông Ngân, dải lụa mềm.

 

1) Tức Đỗ Phủ.

2) Tên khác của Hàn Dũ, một tác giả đời Đường.    

 

24

Đêm ngồi một mình

 

Nhà thị thành, chật hẹp.

Người vừa ốm vừa già.

Suốt một đời vất vả.

Thua từ lúc sinh ra.

Hết lụt lại đến hạn.

Dân đói khổ, kêu ca.

Muốn giúp đời, không được,

Thẹn mình là nho gia.

 

25

Cuối xuân, thấy cảnh, nhớ người

 

Xuân qua, màu đỏ gợi thêm sầu,

Khiến lòng tê tái lúc xa nhau.

Đường đời lỡ bước, thôi đành chịu.

Trăng gió còn đây, người ở đâu?

Đứt ruột khi nhìn thông trút lá.

Nóng lòng muốn liễu nở hoa mau.

Phòng văn ngồi mãi, đầu thêm nặng.

Tin tức xem chừng vắng đã lâu.