Thơ Haiku

Thơ Haiku Nhật Bản

ĐÔI LỜI CÙNG BAN ĐỌC

          Haiku là thể thơ ngắn rất độc đáo của Nhật Bản. Mỗi bài chỉ 17 âm tiết, chia thành ba phần, người Nhật viết liền một dòng nhưng khi dịch ra tiếng nước ngoài được ngắt thành ba câu. Vì chưa quen, người đọc lần đầu có thể hơi ngỡ ngàng, tuy nhiên, đọc kỹ và suy ngẫm, ta sẽ thấy thơ Haiku thật tinh tế. Mỗi bài, thường là một bức tranh phong cảnh nhỏ, tưởng như không nói gì mà thực tế gợi cho ta nhiều điều. Nội dung và triết lý thơ Haiku không nằm ở câu chữ mà ở sự tưởng tượng của chính người đọc.

          Thơ Haiku thật kỳ lạ. Ngắn và giản dị. Nhiều khi không nói gì hoặc nói điều chẳng đâu vào đâu, thậm chí tưởng như “ngớ ngẩn”. Thế mà càng đọc, (trong trường hợp của tôi là càng dịch), ta cứ bị cuốn hút bởi sự “không có gì” và “ngớ ngẩn” đó. Tôi có cảm giác người Nhật viết Haiku không phải để truyền tải ý, mà hình ảnh, những hình ảnh chấm phá giản dị. Hình như cũng không có ý định nói điều gì to tát về triết lý hoặc tình cảm như ta thường thấy ở các dòng thơ khác. Có lẽ vì thế mà người đọc phải có sự làm quen dần để cảm nhận và yêu. Trên thế giớ có rất nhiều người yêu và bắt chước viết thơ Haiku Nhật Bản. Hầu như nước nào cũng có Hội những người yêu thích loại thơ này. Thậm chí còn có trường dạy cả cách viết Haiku.

          Bản thân tôi cũng phải trải qua một thơ gian khá dài mới làm quen được. Cụ thể hơn 30 năm kể từ ngày tôi tò mò tìm hiểu thơ cổ Nhật Bản, và đã dịch một ít, dịch có thêm vần, mà chỉ loại thơ năm câu (tanca) trong tập Manyoshu đồ sộ. Giờ thì tôi yêu, và kết quả của tình yêu đó là tập Thơ Haiku Nhật Bản này.

          Đầu tiên phải nhắc đến ba cây đại thụ của thơ Haiku Nhật. Đó là Matsuo BASHO, Yasa BUSON và Kobayashi ISSA. Mỗi vị tôi dịch khoảng trên dưới nghìn bài. Riêng Basho tôi có hai bản dịch khác nhau, từ hai nguồn khác nhau. Do không biết tiếng Nhật và phải dịch từ tiếng Anh (một số trường hợp từ tiếng Nga), nên một số ít bài trùng lặp trong hai tập này có thể khác nhau, vì tôi chỉ biết những gì người khác đã dịch chứ không phải nguyên bản. Nghe nói tiếng Nhật cổ khó hiểu lắm, thậm chí cả với người Nhật hiện đại, nên việc hiểu khác nhau cũng là chuyện bình thường.

          Ngoài ba đại thụ nói trên, trong tập này tôi dịch một lương khá lớn thơ khất thực và thơ thiền của Taneda SANTOKA, một trong những nhà thơ Nhật hiện đại được ưa thích nhất hiện nay, cũng như một số nhà thơ Haiku tiêu biểu khác. Cuối sách, tôi thêm phần PHỤ LỤC, giới thiệu những bài tanca đã nói và Thơ Cổ Triều Tiên tôi dịch ngày xưa, vì về cơ bản chúng cùng hơi hướng, phong cách và thời điểm sáng tác. Cuối cùng là hơn 100 bài Haiku của tôi viết năm 1980 khi tôi bắt đầu mê và chịu ảnh hưởng của loại thơ này. Có điều lúc ấy tôi chỉ mượn số lượng ba câu mỗi bài, chứ không theo phong cách thơ Haiku cổ điển. Thơ của tôi truyền tải ý chứ không phải hình ảnh.

          Âu cũng là một trải nghiêm nữa trong sự nghiệp dịch thơ chuyên nghiệp của tôi. Và tôi muốn giới thiệu nó với bạn đọc. Mong được đón nhận và nâng đỡ.

          Hà Nội, ngày 3 tháng Sáu, 2010.

          Thái Bá Tân

Phần Một

Matsuo BASHO

          Matsuo Bashō (1644-1694), nhà thơ thiền lỗi lạc thời Edo, Nhật Bản, tên thật là Matsuo Munefusa, là con trai út thứ bảy của một samurai cấp thấp phục vụ cho lãnh chúa thành Ueno, một tòa thành nằm giữa con đường đi từ Kyoto đến Ise. Basho được thừa nhận là người phát triển những câu đầu (phát cú) của thể renga (liên ca) có tính hài hước gọi là Renga no Haikai thành một thể thơ độc lập mang âm hưởng sâu thẳm của Thiền đạo. Masaoka Shiki (1867-1902) hoàn thiện sự tách biệt này thêm nữa và chuyển sang gọi nó là thể haiku (bài cú hay hài cú).

          Tuổi trẻ

          Năm mới được 9 tuổi, ông vào lâu đài Ueno làm tùy tùng cho một lãnh chúa và trở thành bạn thân thiết với con trai vị lãnh chúa này, một người chỉ lớn hơn ông vài tuổi tên là Yoshitada. Hai người đã cùng nhau vui chơi, học tập và làm thơ. Cũng trong những năm đó, sự phát lộ năng khiếu thơ của ông đã được nhà thơ và nhà phê bình xuất sắc đương thời Kitamura Kigin phát hiện. Ông bắt đầu được Kitamura Kigin rèn tập, và có bài thơ đầu tay năm ông mới 18 tuổi được nhiều người biết đến.

          Khi người bạn Yoshitada lâm bạo bệnh mất vào năm 24 tuổi, Bashō lên núi Koya đặt một nạm tóc của bạn vào chùa và quyết định rời bỏ lâu đài Ueno mặc dù không được phép của lãnh chúa. Năm 1666, ông đến Kyotō và sống ở đây 5 năm, tiếp tục đọc văn học Nhật Bản cổ đại, nghiên cứu văn học Trung Quốc và cả thư pháp.

          Mùa xuân năm 1672, sau một thời gian về quê chừng vài tháng, ông dời lên sống ở Edo. Trong những năm này, ông đã thử làm nhiều nghề khác nhau nhưng dần cảm thấy mình chỉ hợp chương, ông bắt đầu mở lớp dạy thơ haikai (bài hài), một thể loại thơ còn được gọi là haikai no renga (bài hài chi liên ca), là những bài thơ dài thiên về trào lộng, nhẹ nhàng và phóng túng, vốn rất thịnh hành trong thời Tokugawa. Năm 1675, Bashō xướng họa cùng thi sĩ Nishiyama Soin (1605-1682), chủ soái của trường phái Danrin (Đàm Lâm), một trong hai trường phái haikai nổi tiếng đương thời (trường phái Teimon (Trinh Môn) của Matsunaga Teitoku (1571-1653) và trường phái Danrin). Tư tưởng thơ haikai của Nishiyama Soin, đứng trên mọi sự dung tục và tầm thường, vượt thoát ra ngoài khuôn khổ của một thể loại thơ giải trí thế tục đơn thuần vốn đang thịnh hành toàn quốc với trường phái Teimon, đã ảnh hưởng rất lớn đến tư tưởng và sáng tác của Bashō về sau.

          Bashō-an, bút hiệu Bashō và phong cách Shōfu

Mùa xuân năm 1679 Matsuo Bashō được phong tước hiệu Sosho (bậc thầy dạy thơ Haikai). Năm sau ông dời đến một túp lều bên sông Sumida và ở đây, có đệ tử mang tặng cây ba tiêu (cây chuối), một giống cây đương thời chỉ có ở Trung Hoa. Ngay tức thì, nhà thơ say mê nó và đem trồng trong sân nhà. Khách đến thăm gọi nhà ông là "ba tiêu am" (Basho-an). Cũng trong những năm này, ông tu tập thiền đạo với một thiền sư tại một ngôi chùa địa phương.

Năm 1682 Bashō am bị cháy, ông dời về Koshu và từ đó lấy bút hiệu là Bashō (Ba Tiêu). Năm sau ông trở lại Edo và dựng lại "ba tiêu am". Bắt đầu từ đây, định mệnh thơ haikai rơi vào tay của Bashō: ông đã sáng tạo ra một phong cách mới là Shōfu (Tiêu Phong, ẩn ý về đời người nghệ sĩ như những tàu lá ba tiêu bị xé tan trong gió những đêm giông bão), một phong cách dung hợp giữa sự trào lộng đời thường của haikai đương thời với yếu tố cao nhã tâm linh của thể thơ renga (liên ca) cổ điển. Ông cũng dần hoàn thiện một loại thơ ngắn 17 âm tiết trong 3 câu 5+7+5 từ những câu đầu (hokku) của thể thơ renga và thể thơ cực ngắn ấy về sau được mọi người biết đến với cái tên đã trở thành bất hủ haiku.

Du hành bờ Tây

Mặc dù danh tiếng ngày càng rực rỡ, những nghi vấn về bản thể, tâm linh, thiền tông và nghệ thuật không ngớt thúc bách Bashō tìm con đường cho chính mình để đạt được đại ngộ (satori). Mùa thu năm 1684, ông từ bỏ cuộc sống yên ổn ở am ba tiêu và bắt đầu làm một lữ khách (tabibito) của cõi phù thế. Theo con đường ven biển về hướng Tây, ông lang thang thăm lại cố hương Ueno rồi đi Nagoya. Ở đó, ông cầm đầu một nhóm thi sĩ soạn nên 5 tập renga xuất sắc mang tên Đông nhật (Fuyu no hi). Đến mùa hạ năm sau, Basho mới trở về Edo sau khi thăm viếng nhiều nơi. Chuyến đi lớn đầu tiên này được ông ghi lại trong kỷ hành (kikō, một dạng nhật ký hành trình) mang tên Nhật ký phơi thân đồng nội (Nozarashi kiko, Dã sái kỷ hành, 1685).

Hai năm sau, Bashō tạo nên chấn động trong văn chương bằng bài thơ về bước nhảy bất ngờ của con ếch mà tiếng động của nó khi chạm mặt nước ao cũ vang trong thinh lặng của đêm đen như khoảnh khắc đạt đốn ngộ của thiền sư, đăng trong hợp tuyển của thơ ông và đồ đệ mang tên Xuân nhật (Haru no hi).

Hành trình Kashima

Chuyến đi kế tiếp của Bashō hướng về Kashima được Bashō mô tả trong Kỷ hành Kashima (Kashima kikō, 1687). Đây là chuyến đi mà đích đến của Bashō là đền Kashima thăm viếng sư phụ, thiền sư Bucho, và thăm lại cây anh đào nổi tiếng ở Yoshino mà nhớ về người bạn yểu mệnh tại Ueno năm xưa.

Đường đến Sarashina

Ngay sau chuyến đi Kashima, Matsuo Bashō lại khăn gói hành hương trong một năm trời từ Edo về bờ biển Suma, từ Akashi đến thôn Sarashina để được tận hưởng mùa trăng trên đỉnh núi Obasute. Chuyến đi này là tiền đề cho hai tập nhật ký thơ ca khác là Ghi chép trên chiếc túi hành hương (Oi no kubun, cập chi tiểu văn, 1688) và Nhật ký về thôn Sarashina (Sarashina kiko, 1688). Đây là những trang ca ngợi thiên nhiên vô cùng nồng nàn, là lời kêu gọi say đắm "trở về với thiên nhiên". Đó là một lý tưởng mà Bashō gọi là fuga (phong nhã), biểu hiện qua những con người lỗi lạc như Saigyo của thơ tanka, Sesshu của tranh thủy mặc, Rikyu của trà đạo và Sogi của thơ renga.

Bắc hành

Chuyến đi dài nhất của Bashō với một người đệ tử là cuộc du hành phương Bắc đảo Honshu vào năm ông 45 tuổi. Đây là một chuyến đi kéo dài 151 ngày đầy gian khổ, bất trắc trên con đường thiên lý đến những vùng đất còn nguyên sơ, khởi đầu từ Edo ngày 27 tháng ba âm lịch năm 1689. Chuyến đi này đã đưa Bashō đến hàng loạt những thị trấn mới lạ, như Nikko, Shirakawa, Sendai, Matsushina v.v. Từ đây ông rẽ ngang đảo Honshu đến Sakata ở phía Tây trên biển Nhật Bản. Ông cũng lặn lội xuống miền duyên hải để tới Niigata, Kanazawa, Tsuruga và tạm dừng ở Ogaki, với tổng chiều dài lên đến 2.500 cây số. Đó là cuộc hành trình nổi tiếng nhất trong văn học Nhật Bản vì nó đã để lại cho đời sau một kiệt tác thi ca xen lẫn những đoạn tản văn Lối lên miền Oku (Oku no hoshomichi, áo chi tế đạo).

Tuy nhiên, nếu con đường thi ca của Lối lên miền Oku chấm dứt ở Ogaki vào mùa thu năm 1689, thì con đường du hành của Bashō mãi đến 1691, khi nhà thơ về Edo mới kết thúc. Ông còn tiếp tục đi Kyotō, về quê thăm nhà và cùng các bạn thơ du ngoạn hồ Biwa. Trên đường thiên lý Basho đã dừng trú tại Huyền trú am (Genju-an) trong khu rừng bên hồ Biwa và tại đây ông viết nên bài tùy bút kỳ tuyệt mang tên Tùy bút Huyền trú am (Genjuan no ki, 1690). Cùng với các bài thơ haiku được viết trong thời gian này của tác giả, bài tùy bút được đưa vào thi tập Áo rơm cho khỉ (Sarumino, viên thoa, 1691), một tập thơ mang phong cách Shofu đậm đặc. Sau đó, ông cũng qua một vài tuần ở một thảo am khác là Lạc thị xá (Rakushisha) thuộc vùng Saga và ở đây ông soạn lên tác phẩm lớn nhất cuối cùng của đời mình là Nhật ký Saga (Saga nikki, 1691).

Bashō trở về Edo vào năm 1691 với danh tiếng lẫy lừng, được đông đảo bạn bè, môn đệ và người ái mộ vây quanh. Những năm sau đó ông có một vài trách nhiệm trong đời sống mà lúc này phải đảm nhận, như trông nom một phụ nữ tên là Jutei cùng các con của bà, chỉ vì hồi trẻ ông đã từng yêu Jutei.

Thiền định trong cô tịch

Đến năm 1693, Basho quyết định đóng cửa sống trong cô tịch, không tiếp khách, và người ta nói rằng cánh cửa nhà ông chỉ mở ra khi có một biến cố, như khi hoa triêu nhan nở bên hàng dậu. Trong thời gian này, cuộc đời và thơ ca của ông hướng đến một lý tưởng gọi là karumi (khinh), tức sự nhẹ nhàng thanh thoát tìm thấy ngay giữa cuộc đời ô trọc. Lý tưởng đó sau này được học trò của ông ấn hành trong thi tập Túi đựng than (Sumida wara, 1694).

Chuyến Nam du định mệnh

Mùa xuân năm 1694, Bashō quyết định đi thăm phương Nam mà đích đến là Osaka ở đảo Kyushu theo lời mời thành khẩn của một đệ tử. Trên đường đi ông mắc bệnh nặng tại một lữ quán ở Ōsaka. Đệ tử của ông xin ông làm bài thơ từ thế, như truyền thống của các thiền sư Nhật Bản, để cáo biệt cõi đời trước lúc lâm chung, ông đáp: "thơ lúc bình sinh đã là bài từ thế rồi", và viết:

Dọc đường ốm...

Trong mơ tôi lang thang

Giữa những cánh đồng khô héo.

Đặc điểm nghệ thuật

Giữa hai chiều không gian và thời gian, con người từ khi đến với cõi thế này đã phải chấp nhận sự hữu hạn của năm tháng, do vậy mà luôn ước ao tìm đến cõi vĩnh hằng. Những chuyến du hành của Matsuo Bashō như muốn bộc lộ khát khao phá vỡ sự câu thúc của buổi chiều còn lại trong vũ trụ (thời gian) để tìm cho được sự rộng mở, khai phóng không gian tồn tại của bản thể và cái đẹp. Đời ông như một lữ khách trong thời gian, là những chuyến du hành không dứt, phản ánh qua các tập kỷ hành hay xoay quanh các thi tập phân theo bốn mùa. Ông yêu thích các thi nhân đời Đường và nhắc đến tứ thơ của họ trong các tác phẩm của ông. Ông chuộng Trang Tử và dựa trên nền triết học này mà đề ra thuyết "Bất dịch và lưu hành" trong thi ca của mình: thi nhân đi tìm những giá trị vĩnh hằng trong dòng biến động của vạn vật. Ông quan niệm phải tuân theo tạo hóa và quay trở về với tạo hóa, "tả thông thì học thông, tả trúc thì học trúc" và cho rằng trong đời chỉ có hai loại thơ: thơ tự nhiên dung hợp giữa thiên nhiên và nhân sinh còn thơ nhân tạo chỉ có kỹ thuật mà thiếu tấm lòng. Bashō đã từng nói học thi pháp để rồi quên nó đi, đối với ông cái tình cần hơn sự chuốt vẽ chữ nghĩa.

Tin vào sự mẫn cảm của người nghệ sĩ, Bashō khuyên nên nắm bắt ngay ánh chớp loé ra từ sự vật trước khi nó tan biến đi trong tâm trí. Thơ cần nhẹ nhàng, đơn giản, trong sáng, gần với đời sống và thi nhân cần "nâng tâm hồn lên thành thơ để rồi quay trở về với đời thường”. Chính điều đó đã trở thành một trong những đặc trưng của thể thơ (haiku) do ông sáng tạo, một thể thơ mà tất cả những điều bình thường, nhỏ nhoi trong cuộc sống như bụi cám, tôm cá, tiếng dế mèn, ngôi nhà dột, cây cột xiêu đổ, con sâu đang gặm hạt dẻ, chiếc mũ chiến lăn lóc trên cỏ, cây chuối trong giông bão v.v. đều có thể trở thành những đề tài hồn nhiên, dịu dàng và đầy sức sống của thơ. Có hai điều mang tính cách tân trong quan niệm thi ca của ông: không lặp lại chính mình và không theo khuôn mẫu người khác. Ông tự bảo mình "phải biết chán cái tôi của ngày hôm qua" và tự chế diễu thơ mình như  "lò sưởi trong mùa hạ và quạt trong mùa đông". Ông kêu gọi đừng bắt chước theo những thành tựu của các văn hào xưa mà chỉ nên truy tìm điều họ đã muốn đi tìm. Với tinh thần đó, dù đã có các trường phái haikai rất nổi tiếng trong thế kỷ 17 như Teimon (Trinh Môn) và Danrin (Đàm Lâm), Bashō vẫn tự lập nên một phong cách mới gọi là Shōfu (Tiêu Phong) trong đó chứa đựng những quan niệm nghệ thuật của riêng ông. Linh hồn thơ Shōfu chính là linh hồn của sabi (cái tịch liêu, tĩnh lặng) và karumi (nhẹ nhàng), mang âm điệu sâu thẳm của Thiền đạo và sắc màu tươi nhuận của thiên nhiên.

Ảnh hưởng

Thiên tài của Bashō ôm choàng những hiện tượng khác nhau của đời sống, do đó đã gây nên những ảnh hưởng sâu rộng về sau. Tương truyền, ông có đến 2000 đệ tử, và nổi danh nhất là 10 nhà thơ được gọi là Bashō Jitetsu (Ba Tiêu thập triết), đó là Etsujin, Hokushi, Joso, Kikaku, Kyorai, Kyoroku, Ransetsu, Shiko, Sanpu và Yaha. Các nhà thơ theo khuynh hướng lãng mạn hay hiện thực hậu sinh như Kobayashi Issa (1763-1827), Masaoka Shiki (1867-1902) đều có thể xem Bashō là bậc thầy của mình. Nhiều người đã hành hương theo bước đường phiêu lãng của Bashō ngày xưa.

Sang thế kỷ 20, Bashō lại càng trở thành một hình ảnh vĩ đại được tôn vinh của nền văn hóa Nhật Bản. Một số nhà nghiên cứu xem ông là nhà thơ huyền bí tương tự Blake và Wordsworth, số khác thấy ông đi trước chủ nghĩa tượng trưng của Pháp. Thể thơ haiku do ông hoàn thiện bằng thiên tài của mình đã trở thành thể thơ quốc tế, được nghiên cứu rộng rãi cả trong và ngoài Nhật Bản. Nhiều nhà văn, nhà thơ lớn của thế giới còn sáng tác thể thơ này bằng tiếng mẹ đẻ của mình, trong đó có Paul Eluard của Pháp, Octavio Paz của Tây Ban Nha và George Seferis của Hy Lạp.

Những tác phẩm chính

          - Đông nhật (Fuyu no hi, 1684), 5 tập, viết chung với bạn thơ.

          - Nhật ký phơi thân đồng nội (Nozarashi kiko, dã sái kỷ hành, 1685)

          - Xuân nhật (Haru no hi, 1686) viết chung với đồ đệ.

          - Nhật ký hành trình Kashima (Kashima kiko, 1687)

          - Ghi chép trên chiếc túi hành hương (Oi no kubun, cập chi tiểu văn, 1688)

          - Nhật ký về thôn Sarashina (Sarashina kiko, 1688)

          - Lối lên miền Oku (Oku no hoshomichi, áo chi tế đạo, 1689)

          - Áo rơm cho khỉ (Sarumino, viên thoa, 1691)

          - Nhật ký Saga (Saga nikki, 1691).

(Theo Wilkipedia)

          Matsuo BASHO

1

Con quạ

Ngồi trên cành cây khô.

Chiều thu.

2

Người thợ đập đá

Ngồi nghỉ bên dàn hoa bìm bìm.

Cuộc đời này thật buồn.

3       

Con ếch

Nhảy xuống ao tù.

Tiếng nước té.

4                 

Làng này, vùng núi này

Nơi không ai lui tới.

Sẽ rất buồn nếu không buồn.

6

Nước thủy triều nông.

Chân sếu ẩm ướt.

Hơi lạnh từ biển.

7

Núi Atsumi.

Quay sang bãi Gió Thổi,

Tìm cái mát.

8

Một năm nữa trôi qua.

Mà tôi

Vẫn mũ rơm, giày rơm.

                                                 

9

Đã mùa thu.

Có lý do để già.

Đám mây và con chim.

10

Cả nhà.

Chống gậy, tóc bạc phơ.

Tảo mộ.

11

Gõ cửa cầu may.

Đền Mii.

Hôm nay có trăng.

12

Trăng.

Một nhà sư

Cõng trăng đi qua bãi cát.

13

Suốt đêm

Nằm nghe gió thu

Bên kia núi.

14

Biển xanh.

Sóng vỡ có mùi rượu gạo.

Trăng sáng.

15

Trong thảm hoa màu trắng

Đêm

Chuyển thành ngày.

16

Người ta buồn vì vượn khóc.

Trẻ khóc thì sao?

Gió thu.

17

Ngoài ấy, bây giờ

Đã là mùa thu hoạch?

Lều cỏ của tôi.

19

Không hóa thành bướm,

Mùa thu đang chín dần.

Thành mồi cho sâu.

20

Sắp thu.

Càng muốn ngồi

Trong căn phòng trải bốn chiếu.

21

Lá vàng trôi dưới nước.

Từ phía nào bờ sông

Con dế đang kêu?

22

Thủy triều dâng.

Con sếu bước trên đôi chân ngắn.

Nước quá gối.

23

Đêm trăng lặng yên.

Có thể nghe trong tán lá

Tiếng sâu ăn hạt dẻ.

24

Đêm không trăng.

Con cáo bò trong vườn

Về phía quả dưa chín.

25

Người hái chè không biết

Với những cây chè

Họ là ngọn gió thu.

26

Khóm liễu ngủ mơ màng.

Tôi cứ nghĩ họa mi

Là linh hồn của nó.

27

Mưa nặng hạt trên mái.

Chỉ mình tôi không đổi thay,

Như cây sồi già trước ngõ.

28

Những cánh hoa dưa

Rơi thành tiếng xuống đất.

Hoa lãng quên?

29

Cơn mưa lạnh đầu mùa.

Đến con khỉ

Cũng muốn có chiếc áo rơm.

30

Sương làm màn.

Gió làm chiếu.

Đứa trẻ bị bỏ rơi.

32

Tháng Bảy.

Thường thì đêm mồng Sáu

Không giống thế này.

33

Biển động

Tràn qua cả Sado.

Dải Ngân Hà.

34

Vườn cỏ.

Chọn hoa nào

Làm gối?

35

Ở đời này, chúng ta

Đứng trên đầu địa ngục,

Ngắm hoa.

                             

36

Liễu trụi lá.

Suối khô.

Đá chỗ này, chỗ nọ.

                             

37

Uống trà sáng,

Nhà sư

Lặng im như hoa cúc.

38

Con bạch tuộc lười

Mơ màng trong lưới.

Trăng mùa hè.

39

Đêm thu, mưa

Nước chảy thành dòng trên lá chuối

Tôi ngồi nghe tiếng đêm.

40

“Tôi mệt mỏi với trẻ con!”

Đừng chờ hoa

Từ những người nói vậy.

41

Trong chuồng bò

Muỗi kêu o o,

Làm đen thêm cái nóng.

42

Trên đường này

Một mình không bạn.

Đêm thu.

43

Chuông chùa đôi khi

Rên,

Như tiếng dế.

44

Nara.

Hoa cúc thơm.

Tượng Phật cổ.

45

Hoa cúc thơm trong vườn.

Chiếc dép mòn

Trơ đế vẹt.

46

Lơ đãng

Nghe lời đưa tiễn

Nhớ mùa thu ở Kisô

47

Tiếng chim én líu ríu trên nhà

Không át nổi tiếng chim cuốc

Kêu buồn trong tim.

49

Bên chén trà buổi sáng,

Sư thanh thản, lòng thiền.

Hoa cúc nở.

51               

Cả ở Kyôtô

Nghe tiếng chim cu,

Vẫn nhớ Kyôtô.

52

Người cấy lúa

Trên đồng.

Tôi đứng dưới gốc cây.

53

Im lặng mênh mông.

Càng im lặng bởi tiếng dế

Tắt dần phía đền Núi Đá.

54

Trong mơ, gió xuân thổi

Cánh hoa bay tả tơi.

Tỉnh dậy còn nghe tiếng rơi.

55

Nước chảy trên đường.

Đứng dưới bóng liễu xum xuê,

Lòng nhẹ hơn một chút.

56

Tình yêu vô vọng.

Những tiếng thở dài đau khổ

Trống rỗng như xác ve.

57

Nghe tiếng cây xào xạc

Không hiểu sao chợt buồn.

Bụi tre, đêm giá lạnh.

58

Chiếc lưỡi lửa yếu ớt.

Dầu lắng tận đáy đèn

Buồn.

59

Con bướm bay

Làm cánh đồng thức dậy.

Trời đầy nắng.

                             

61

Hoa tàn.

Hạt rơi xuống đất,

Như những giọt nước mắt.

62

Đông hay Tây

Đều đau khổ đời này.

Dửng dưng gió thổi.

63

Trung Thu.

Dạo nhiều vòng quanh hồ.

Toàn đêm đen quanh hồ.

64

Buổi sáng, tuyết đầu mùa.

Những cánh tuyết nhỏ

Bám trên lá thủy tiên.

65

Nước lạnh.

Không ngủ được.

Hải âu lắc lư trên sóng.

66

Đêm, chiếc bình vỡ.

Nước trong bình đóng băng.

Chợt tỉnh.

67

Trăng, hay trời đã sáng?

Sống lười.

Thế là đã hết năm.

70

Con bướm

Ngủ trên chén hoa.

Anh bạn họa mi, đừng bắt nó!

71

Chiếc tổ cò ngả nghiêng trên cây.

Phía dưới, nơi không có gió

Anh đào nở hoa thản nhiên.

72

Ngôi nhà không có đàn bà.

Bông hoa trắng trên bờ dậu

Làm tôi ớn lạnh.

74

Có phải gió

Làm gãy cành thông?

Tiếng nước té thật mát.

75

Dòng suối trong.

Con cua nhỏ

Theo chân tôi bò lên.

76

Đời quả xấu xa.

Nhưng chừng nào có anh ở đời

Tôi còn bị đời lôi cuốn.            

77     

Hồn bay theo trăng

Sáng ngời trên núi

Để xác tôi trong bóng tối.

78                         

Đừng xem đời là quán trọ

Khi anh, như tôi

Muốn được ngủ đêm nay trong quán trọ.

80

Bỏ phí cuộc đời

Là người

Không bỏ phí cái gì.

                             

81

Cả người chai sạn cũng buồn

Khi đêm thu buông.

Từ đầm lầy con chim bay lên.

                             

82

Chỉ tiếng nước làm bạn.

Căn lều cô đơn

Như chỗ lặng giữa hai đợt sóng.                          

84

Xa nhau như trai và sò

Tôi lên đường đi Futami.

Mùa thu đi ngang qua tôi.                          

89

Lễ Linh Hồn.

Hôm nay cũng có khói

Từ nhà thiêu.

90

Giỗ Phật.

Những tiếng kinh cầu siêu

Từ bàn tay vái lạy.

91

Ngủ trong đền.

Khuôn mặt nghiêm nghị.

Ngắm trăng.

92

Gió thu

Buồn bã làm rơi

Mấy cành dâu mục.

93

Gió thu.

Miếu thờ nghĩa trang Ise.

Buồn hơn.

94

Cuối xuân, chim buồn.

Cá khóc,

Mắt đầy lệ.

95

Ra khỏi bóng cây liễu

Khi thấy cô gái

Cấy ruộng lúa hình vuông.                         

                             

98

Yên tĩnh.

Tiếng dế kêu

Thấm từng kẽ đá.

                             

99

Sắp thu.

Trong cô đơn

Cũng có cái vui.

                                                 

100

Mùa thu sâu.

Muốn biết

Hàng xóm giờ thế nào.

                             

101

Trong chiếc lưới pháp luật,

Con cá nhỏ

Mở mắt nhìn.                          

         

102

Trên chuông đại nhà chùa

Con bướm đêm

Co mình, ngủ.

                             

103

Cỏ úa mùa thu

Là giấc mơ người lính

Sau chiến tranh.

104

Trăng

Chiếu xiên rặng tre.

Chim cu kêu.

104

Chốc chốc

Những đám mây

Giúp người ngắm trăng được nghỉ.

105

Cánh bướm thơm.

Vì nó

Vừa bay qua vườn lan.

106

Đầu xuân.

Ngọn núi không tên

Chìm trong sương mù.

107

Chuông chùa tắt.

Hương hoa đêm

Làm chuông ngân thêm.

109

Gió thu

Thổi qua cánh cửa không kín.

Kêu cọt kẹt.

110

Tiếng chuông chùa

Chìm xuống biển.

Trăng ở đâu?

112

Mỗi lần nói

Gió thu

Làm môi lạnh.

113

Tôi đi.

Anh ở lại.

Hai mùa thu.

116

Núi đá

Trắng hơn đá của nó.

Gió thu.

117

Ngày đầu tiên trong năm.

Lại nghĩ, lại cô đơn

Thế là đã hết thu.

119

Có ai muốn đến xem

Và sờ vào nỗi buồn?

Cây Kiri chỉ còn một lá.

120

Buồn, cô đơn.

Cả rừng cánh hoa

Rơi xuống đất.

121

Gió thu đã thổi.

Bụi cây dẻ

Còn xanh.

122

Cúc trắng

Đập vào mắt.

Mắt đau như gặp bụi.

123

Dẫu còn yếu gầy,

Vô cớ

Bụi cúc đâm bông.

124

Một bụi cúc, một vành trăng.

Một ô đất trồng lúa

Là nơi nên ở ẩn.

125

Gốc thông sần sùi.

Nấm mọc trên cây lạ.

Một chiếc lá chen vào.

127

Ốm.

Ngồi nhai tảo khô.

Cát giữa hai hàm răng.

128

Thân cây bị cắt ngang.

Tròn

Như mặt trăng đêm nay.

129

Tôi bám được cộng rơm.

Tiếc không đủ sức

Giữ nó.

130

Người đào củ từ

Cho tôi thấy

Cái buồn của núi.

131

Sau hoa,

Còn lại cho thơ haiku

Là những hạt đậu tía.

133

Với bà lão,

Cây anh đào già nở hoa

Mời là cái để nhớ.

135

Mọi người ngày một già.

Đám thanh niên Êbisu

Còn làm họ già thêm.

137

Cây đỗ quyên khô

Đỏ vì nước mắt

Chim cu.

139

Tiếng bãi sậy

Nghe giống gió thu

Nhưng từ miệng khác.

140

Khi ngủ,

Bụi cỏ ba lá

Giống bụi hoa.

142

Mưa rào mùa đông.

Cây thông buồn vì ướt.

Chờ tuyết rơi.

143

Những giọt mưa đá

Dính tuyết

Như hoa văn mờ trên áo trắng.

145

Đang kỳ nở rộ

Chỉ mong hoa

Không bị chạm bởi bàn tay gió.

146

Gió xuân

Như chiếc lược chải đều

Tóc liễu.

147

Hoa đâm nụ.

Tiếc gió xuân không thể

Tự mở túi thơ.

150

Ngồi mãi trong chùa,

Khách không biết

Anh đào đã ra hoa.

151

Mưa đầu hè

Đo chỗ nông

Con sông quen thuộc.

152

Đến thủ đô, còn xa.

Những nửa bầu trời.

Mây như tuyết trắng.

153

Mặt trời ngày đông.

Bóng tôi đóng băng

Trên lưng ngựa.

157

Những muốn ở trần.

Nhưng đành mặc áo

Gió lạnh thổi.

158

Cùng một gốc mận

Có cả cành già lẫn cành non.

Cả hai đều thơm mùi hoa.

159

Trồng luống khoai trong vườn

Thế mà thật buồn,

Cỏ mọc dày, át cả nó.

161

Hoa hồng rụng trên núi,

Thành tiếng như chim bay.

Thác đổ rì rào xa xa.

162

Tia nắng tắt trên cánh hoa.

Từ bóng đen chầm chậm

Mọc lên ngày của tôi...

163

Như những giọt mưa xuân

Rơi trên cành tí tách,

Tiếng suối chảy.

164

Cuối cùng thì tôi

Cũng đuổi kịp mùa xuân đã mất

Ở cảng Vaka xa xôi.

166

Khi trồng,

Phải nhẹ nhàng như nâng trẻ.

Cây anh đào dại.

169

Hôm nay. Đêm nay.

Không có thời gian để ngủ.

Ngắm trăng.

171

Trên đồng cỏ.

Tiếng con nai gọi đàn

Chỉ cao vài phân.

172

Đêm nay trăng non.

Mảnh mai.

Gầy.

173

Là cột đỡ trời mây,

Núi Phú Sĩ

Như cây tuyết tùng khổng lồ.

176

Vượt hai trăm dặm dưới mây

Đến đây

Thưởng thức cái lạnh.

177

Bếp lò mùa đông.

Người thợ làm bếp già thật nhanh.

Tóc trên đầu đã bạc.

180

Những nhánh mạ

Sau một giấc mơ

Mai sẽ héo như lá sậy.

181

Từ đỉnh ngọn cây

Sự trống không rơi xuống

Lọt vào xác ve.

182

Thu đến

Thầm thì bên tai

Qua gối gió.

183

Vết bẩn

Rơi lên bột đậu phụ

Như một mẩu lá thu.

184

Làn mây xốp

Như con chó vừa chạy vừa đái.

Lác đác mưa hè.

185

Hái cỏ bùa mê.

Nấu canh gạo.

Đã cuối năm.

187

Cùng cái lạnh

Gió đến nằm kề.

Đứa bé bị bỏ rơi.

190

Mọi việc bình thường.

Hôm qua trôi qua

Cùng bát canh cá.

192

Hoa đầu mùa.
Ngắm chúng, đời tôi

Dài thêm bảy lăm tuổi thọ.

194

Dâng nước tế.

Mong người chết chấp nhận

Bát cơm khô.

195

Ngày mưa gió.

Vạn vật ngập trong mùa thu.

Làng quê vùng quan ải.

197

Chưa kịp bỏ tay che,

Ngọn gió xuân

Đã chui vào nhánh mạ.

199

Con trai biển

Ngậm chặt miệng.

Trời nóng thật.

200

Những sợi mưa chồng lên nhau.

Giờ thì chẳng lo

Ruộng lúa mới cấy.

201

Chim cu đã xa.

Tiếng nó hồi lâu

Bay theo trên mặt nước.

202

Mặt trăng đến rồi đi

Để lại

Chiếc bàn bốn góc.

203

Con vịt trên đất lạnh.

Chiếc áo bằng lông

Che đôi chân trần.

204

Những củ cải tróc vỏ...

Cuộc nói chuyện nghiêm túc

Với võ sĩ đạo.

205

Mưa xuân.

Từ mái nhà nước chảy

Men theo tổ ong.

206

Ô che đầu.

Gạt cành lá bước đi.

Liễu vừa ra hoa.

207

Bốn chiếc cốc

Đang chờ.

Chỉ mình tôi ngắm hoa.

208

Cây liễu xanh với tay

Chạm vào làn nước đục.

Thủy triều buổi chiều đang lên.

209

Sóng chạy lăn tăn trên hồ.

Thương cho cái nóng.

Mây hoàng hôn.

210

Ngồi nghỉ trong bóng cây.

Những người hái chè

Nghe tiếng chim cu đang bay.

212

Đất như trôi dưới chân.

Tôi túm lấy bông lúa nhỏ.

Đã đến giờ chia ly.

213

Trong rừng trúc non.

Mùa hè, họa mi hót

Khóc thương tuổi già.

214

Núi.

Trăng phía trên, mây phía dưới.

Cánh đồng bốc khói.

215

Đám mây

Vướng vào mặt trời.

Đàn chim tránh rét bay xuyên qua.

216

Người ta sống bằng gì

Trong ngôi nhà thấp tè sát đất,

Dưới tán liễu mùa thu?

217

Đường dài.

Chiều thu xạm dần.

Lại hoàn toàn vắng người.

218

Thu này

Tôi cảm thấy cái già rất rõ.

Mây và chim.

219

Mưa thu, mây mù.

Không thấy Phú Sĩ,

Tôi vẫn vui.

220

Ngủ gật trên lưng ngựa.

Lờ mờ thấy trăng xa.

Đâu đó lững lờ khói sớm.

221

Trên ngôi mộ bỏ hoang

"Cỏ buồn" mọc.

Buồn cho ai?

222

Gối cỏ.

Con chó ướt vì mưa.

Tiếng ai nói trong đêm.

223

Trời tối dần trên biển.

Mờ mờ sáng xa xa

Là những tiếng chim hải âu.

224

Đứng một mình oai vệ,

Cây sồi già cô đơn

Không thấy hoa anh đào đã nở.

225

Từ bông mẫu đơn

Miễn cưỡng

Con ong chui ra.

226

Đi trên đường núi.

Bỗng thấy lâng lâng.

Bông hoa tím trong cỏ rậm.

227

Cả tướng quân, cả hoa

Đã tới

Trên yên ngựa.

228

Biển cuộn sóng

Thoảng mùi rượu sake.

Đêm nay trăng tròn.

229

Mưa đầu hè.

Cây bách xanh trên núi đá.

Xanh bao lâu?

230

Con nhện

Đang kêu?

Gió thu.

231

Lều tranh đơn sơ.

Lá chè vò xong.

Giông cũng tan.

232

Tiếng sóng vỗ

Làm bát cơm lạnh như băng.

Những giọt nước mắt trong đêm.

235

Lang thang cũng chẳng sao

Chừng nào

Hoa anh đào vẫn nở.

236

Cây chuối

Bão đánh tả tơi.

Suốt đêm nghe mưa trên máng.

                       

237

Say vì ngắm hoa,

Người đàn bà

Cầm gươm, mặc áo giáp.

238

Mưa hè.

Chân hạc

Ngắn hơn.

240

Bí mật đêm đen.

Dưới trăng, con sâu

Đục lỗ chui vào hạt dẻ.

241

Buổi sáng tuyết rơi.

Tôi một mình

Ngồi nhai cá khô.

242

Mưa rào.

Tay cầm ô,

Nhà sư về chùa.

243

Không ngại bẩn ống áo,

Họ mò ốc.

Chẳng còn lúc nào để nghỉ.

244

Một cậu bé vui tính.

Một cây liễu.

Một người đàn bà.

245

Nhặt chè chưa?

Đừng quên ủ héo.

Những đợt gió thu.

246

Trăng lưỡi liềm.

Lát nữa

Bình minh hồng sẽ dậy.

247

Sống thanh đạm.

Người ngắm trăng cô đơn

Hát về trà Nara.

248

Bình minh thật đẹp.

Tôi sụp soạt húp cháo -

Như người.

249

Gió thổi râu phất phơ.

Cuối thu trời xấu.

Thằng bé này con ai?

250

Ngôi đền nghèo.

Chiếc ấm nước đóng băng.

Tiếng kêu cũng lạnh.

251

Sôgi nói:

Sống ở đời không dài hơn

Một lần trú mưa.

252

Năm mới.

Nghĩ chuyện cũ.

Tôi cô đơn như đêm thu này.

255

Nghe chim cu hót,

Tôi làm đầy hai tai

Bằng khói hương.

257

Có thể

Tiếng chim cu

Làm thay màu da con cá.

258

Tôi ngắm hoa.

Rượu trắng.

Cơm đen.

261

Con ngựa nặng nề bước cạnh.

Bóng tôi

In trên ruộng lúa.

262

Vẫy chiếc khăn trắng.

Nai cái lại gần nai đực.

Đảo Ôga.

265

Khu rừng đen.

Muốn hay không,

Sáng dậy tuyết vẫn trắng.

266

Nghe mưa đá rơi.

Thấy mình

Như cây sồi già.

268

Rong biển

Trông thật đẹp

Trong bát canh nhiều hình vẽ.

269

Thật tĩnh tại

Đức Phật chí tôn

Trên bệ thờ bằng cỏ.

271

Trăng gần như tròn vạnh.

Đêm nay, năm thứ ba mươi chín

Vẫn là đứa bé.

272

Khốn khổ vì thời tiết.

Gió cắn vào người

Vào tận tim.

274

Ngày mưa.

Núi Phú Sĩ mây mù che

Càng đẹp hơn.

275

Xuân đến rồi.

Mười lon gạo cũ

Cho năm mới.

276

Bên lề đường

Con ngựa của tôi

Gặm lá cây dâm bụt.

277

Gật gù trên lưng ngựa.

Trên cao, trăng ngái ngủ,

Mờ mờ như khói trà sớm.

280

Mùi hoa lan

Từ cánh bướm

Thấm đầy áo quần.

282

Bốn, năm cọc tre

Đỡ cây trường xuân mới trồng.

Mùa thu, trời có giông.

283

Những giọt sương rơi

Như muốn rửa hết

Bụi bẩn trên đời.

285

Cây thường vi đãng trí

Bị chôn trong đám rêu.

Tiếng cầu Phật.

286

Chưa chết hẳn.

Chỉ tạm ngủ sau chuyến đi.

Đêm thu.

287

Lá cây.

Ánh sáng từ cây anh đào

Hắt lên chiếc nón gỗ.

288

Nặng nề sao

Những giọt mưa đá

Rơi lên nón gỗ bách tùng.

289

Chỉ để chơi,

Để câu cá chỉ vàng,

Phải đi xa bảy dặm.

290

Tôi vung tay

Ném giày xuống biển.

Mưa rơi lên mũ.

292

Trong ánh bình minh

Màu trắng con cá măng

Chỉ dài một tấc.

293

Tuyết rơi lên tuyết.

Đêm nay, tháng Chạp

Trăng tròn.

294

Trăng và hoa.

Chỉ trăng và hoa

Là những bậc thầy.

295

Không có mũ.

Mưa rơi lên đầu

Thì đã sao?

297

Biển xạm đen.

Tiếng vịt kêu

Có màu trăng trắng.

298

Con quạ nháo nhác bay.

Chiếc tổ cũ của nó

Lạc giữa tán lá cây mận.

299

Vạn vật thấm hương thơm.

Chim hồng tước

Trên cây mận đầy hoa.

300

Rõ ràng xuân đã đến

Trên những dãy núi không tên.

Khói mỏng bay.

301

Các nhà sư

Lấy nước từ hố băng.

Tiếng guốc lanh canh.

302

Say, ngã xuống đất.

Những bông hoa dại màu hồng

Trên đá.

303

Chớp lóe.

Quờ tay trong bóng tối.

Cây nến bằng giấy.

304

Thậm chí một ngày dài

Cũng không đủ dài

Để hát bài ca chim én.

305

Giữa đồng.

Không có gì để bám,

Chiền chiện hót.

306

Dễ chịu.

Tôi thấy dễ chịu,

Mặc chiếc áo xác ve.

307

Tóc mọc dài.

Mặt xanh nhợt

Suốt mùa mưa.

308

Bình minh

Cả khi được kéo lên rất vụng

Vẫn đẹp.

309

Đang mùa thu hoạch rộ.

Con cò trên ruộng lúa.

Mùa thu trong làng.

310

Nằm trong đền.

Với khuôn mặt thật của mình,

Tôi ngắm trăng.

311

Trăng lặn quá nhanh.

Ngọn cây còn níu giữ

Những giọt mưa.

312

Ngủ một đêm trên đường

Anh sẽ hiểu bài thơ của tôi.

Gió thu.

313

Cây thông này

Mọc từ thời còn thần linh.

Giờ đang là mùa thu.

314

Mới nở

Những cánh hoa cúc ngất ngây

Trong hơi nước.

315

Ngày một gầy,

Bụi cây me

Ra chồi non.

316

Bướm đêm trên áo tơi

Bay vào lều tranh.

Nghe giọng chính mình.

318

Như luống đất mới cày,

Mảng mây trĩu mưa

Trên đỉnh Phú Sĩ.

319

Một nửa Kyôtô

Lơ lửng giữa trời.

Những đám mây tuyết.

320

Khởi nguồn của thơ

Là bài ca trồng lúa

Của vùng đất phía trong.

321

Dù có cầu,

Con ngựa của tôi

Vẫn thích lội qua suối.

322

Trời lạnh.

Có hai người ngủ cùng đêm nay

Vẫn ấm.

323

Đúng như vẫn sợ:

Ngôi nhà bị bỏ rơi

Băng tuyết phủ trên mái.

327

Xoa vết nhăn trên mặt,

Đi dự hội ngắm tuyết.

Chiếc áo giấy.

328

Lạ thật.

Có vẻ như tuyết

Thành mưa mùa đông.

329

Giọt sương đóng băng

Trên cành cây khô.

Nước trong vắt.

330

Bốn phía

Những vạt cỏ bị cắt ngang.

Không biết cỏ nào là cỏ nào.

331   

Mới ngày thứ chín.

Xuân non

Trên núi và đồng.

332

Miếu thờ trinh nữ.

Chỉ đủ đẹp

Cho hoa mận nở.

333

Cây gì mà hoa

Lạ thế này?

Thơm quá.

334

Mặc áo giấy.

Nhặt hoa rơi trong mưa.

Ướt.

335

Trên một cây mận - nhiều hoa.

Trên cây khác

Chỉ đám dây tầm gửi.

336

Luôn ở bên hoa.

Từ đầu đến cuối

Khoảng hai mươi ngày.

338

Có nhiều điều

Nhiều cái

Gợi nhớ hoa anh đào.

339

Những bông hoa anh đào đầu tiên.

Chắc hôm nay

Trời đẹp.

340

Quạt cầm tay.

Uống rượu dưới bóng

Những bông hoa rời rạc.

341

Nếu có giọng hát hay,

Tôi sẽ hát, đến khi

Hoa anh đào rụng hết.

342

Những giọt mưa xuân

Rơi lên tán cây.

Những giọt mưa xuân thật trong.

343

Tuyết tan.

Chiếc chổi quét nước

Xuống suối.

344

Mùa hoa nở rộ.

Núi vẫn thế

Lúc rạng ngày.

345

Tí tách, tí tách.

Những cánh hoa tí hon rơi

Thành dòng thác âm thanh.

346

Sắp hết một ngày đầy hoa.

Buồn vì mai

Tôi thành cây tùng giả.

348

Nhớ mẹ cha

Diết da.

Tiếng chim cuốc kêu.

350

Lễ Phật Tổ.

Đúng ngày này

Một con nai chào đời.

351

Bằng những lá cây non,

Tôi muốn lau

Nước mắt cho anh.

352

Cả hai cùng mệt mỏi.

Cùng trọ một lúc.

Đám hoa đậu tía.

353

Chuông chùa đã tắt.

Mùi hoa

Tiếp tục gõ vào bóng đêm.

354

Bầy cúc cu

Khuất dần

Phía đảo.

355

Con cá

Nhảy lên đón làn gió thổi.

Nghi lễ làm sạch mình.

356

Múc bằng tay.

Lạnh tê răng.

Nước suối mùa xuân.

357

Vẫn có trăng.

Thế mà như thiếu cái gì.

Mùa hè ở Suma.

358

Làm mát mình trong ruộng lúa.

Thật thích.

Tiếng nước róc rách.

360

Đền Suma.

Nghe tiếng sáo chưa thổi

Dưới tán lá xanh.

361

Cúi xuống rửa chân

Tôi ngủ thiếp qua đêm.

Quần áo vẫn trên người.

362

Những muốn ví đom đóm

Với ánh trăng

Trong ruộng lúa.

364

Những lá cỏ

Vừa rơi xuống đã bay

Như đom đóm.

366

Hoa bầu.

Mùa thu.

Có nhiều loại hoa bầu.

367

Vì đêm ngắn,

Cây bìm bìm

Lơ mơ ngủ.

369

Mảnh mai.

Như bông hoa

Trên cánh đồng mùa hè.

370

Lâu đài hoang phế.

Nước xuân trong giếng cổ

Là nơi tôi muốn ngắm đầu tiên.

371

Mọc vào mùa hè,

Cây dương xỉ một lá

Chỉ một lá.

372

Hoa cỏ khác nhau

Mỗi loài một đẹp

Một kỳ quan.

373

Hạt kê xen lẫn hạt kê.

Trong lều tranh

Không thiếu thứ gì.

374

Hồ sen.

Sen rụng lá

Cho lễ xá tội vong nhân.

375

Đầu thu.

Biển và ruộng lúa

Một màu xanh.

377

Bóng lờ mờ

Một bà già đang khóc.

Trăng, bạn tôi.

378

Phớt lờ những người dự tiệc,

Bình minh mọc.

Mà mọc đẹp.

379

Ngôi nhà bình yên.

Con chim sẻ vui,

Tìm thấy hạt kê sau nhà.

380

Người đàn bà chết.

Chiếc áo hai ống tay

Phơi trên dây.

382

Bay suốt mùa thu,

Con bướm

Đang liếm sương.

383

Cái gì tốt hơn:

Trăng còn nguyên

Hay những bông cúc thừa sót lại?

384

Trăng mười sáu

Lửng lơ treo

Trên quận Sarashina.

385

Chiếc cầu quanh co.

Những mảng đời quyện vào nhau.

Trên cây nho rậm lá.

386

Lá cây thường xuân

Khiến người ta hoài cổ.

Những tán lá mùa thu.

387

Chiếc cầu quanh co.

Điều đầu tiên nghĩ đến

Là những con ngựa tìm nhau.

388

Thu sắp hết

Vô tình quấn chặt chăn

Quanh người.

389

Cái vồ đập đất này

Vốn là cây hoa trà

Hay cây mận?

391

Năm, sáu người

Ngồi uống trà, ăn bánh.

Bếp lửa.

393

Có phải tuyết

Mà tôi và anh ngắm năm ngoái

Giờ đang rơi?

394

Gió dữ

Trốn trong bụi tre

Tạm lắng.

395

Như tiếng vỗ những cánh chim đất nung

Quả sếu rơi.

Buổi sáng đầy mưa gió.

396

Nằm.

Chăn trùm đầu.

Đêm nay lạnh thật.

397

Than hồng sắp lụi.

Giọt nước mắt rơi,

Kêu như nước sôi.

398

Đi mua gạo

Gặp tuyết rơi.

Chiếc túi rỗng làm mũ.

399

Tôi đã chạm đến đáy

Cái túi thận trọng của mình.

Năm cũ hết.

400

Tết Nguyên Đán

Muốn nhìn mặt trời ở Tagôtô.

Những cây mạ.

401

Con quạ

Đi chợ tất niên.

Mua gì?

402

Đóng cửa ngồi ở nhà.

Làm bạn với rơm lót giường.

Có người quảy gánh bán rau xanh.

403

Cả rơm lót giường

Cũng có cọng còn xanh.

Ngôi nhà xiêu vẹo.

404

Uống rượu sake.

Không trăng, không hoa.

Không thể không buồn.

405

Những sợi chỉ gió nóng

Bện với nhau

Giữ khói lại.

406

Mặt trời lặn,

Để lại

Sơi chỉ khói nóng.

407

Ừ, mà sao không nghe

Chuông chiều hoàng hôn.

Đêm xuân.

408

Chuông không điểm.

Dân làng làm gì

Đêm xuân này?

409

Thật rực rỡ

Những chiếc lá non xanh

Lấp lánh dưới mặt trời.

410

Nắng hè nóng nực.

Tạm thời

Ẩn mình sau thác nước.

411

Vác trên vai bó cỏ,

Người đàn ông

Người chủ cánh đồng.

412

Tiếng kêu con hạc

Làm rách

Lá chuối.

413

Băng qua đồng,

Con ngựa

Chạy lại phía chim cu.

414

Mưa rào đầu hè.

Lâu và mạnh,

Che cả thác nước.

416

Tháng Năm.

Đảo Mũ Mưa ở đâu?

Con đường lầy lội.

417

Nhiều người ở đời

Không nhìn thấy hoa dẻ

Ngay sát hiên.

418

Lá cây iris.

Tôi cột quanh chân

Như dây cột dép.

419

Nhiều hòn đảo

Tan thành từng mảnh.

Biển mùa hè.

420

Mưa đầu hè.

Những chiếc lá mưa

Không chạm được lâu đài vàng ánh sáng.

421

Ánh sáng đom đóm

Lẫn trong ánh ngày

Sau cột gỗ.

422

Bò ra

Từ nhà kho,

Con cóc kêu.

423

Đền trên núi

In rõ trên nền đá trắng.

Ve kêu.

424

Những giọt mưa mùa hè

Nhanh chóng gặp nhau.

Sông Môgami.

426

Thật kỳ diệu

Tuyết gửi mùi của mình

Cho thung lũng phía Nam.

427

Thật kỳ diệu.

Làm cho tuyết có mùi,

Gió hát.

428

Mát.

Trăng lưỡi liềm mờ mờ

Sau núi Lông Đen.

431

Ngày nắng chói chang.

Sông Môgami

Đưa mặt trời ra biển.

432

Đêm không mây.

Ngồi hóng mát dưới cây anh đào.

Từng đợt sóng hoa.

434

Cành cây,

Thay đổi hình dáng hàng ngày.

Bụi dâm bụt.

435

Tiếng chim câu

Xuyên qua người.

Cửa hang lạnh.

436

Quả dưa hấu đầu mùa.

Bổ ngang

Hay bổ dọc?

437

Bầy cá con

Đùa với những sợi liễu.

Vợ người đánh cá.

438

Mùi thơm lúa mới

Thoang thoảng từ bên phải.

Biển Arisô.

439

Núi Đá

Trắng hơn đá của nó.

Gió thu.

441

Soi đèn bắt cá.

Cá chạy nháo nhào,

Chết sặc vì nước mắt.

442

Quét vườn.

Muốn được sống trong đền.

Lá liễu vương khắp nơi.

443

Gặp chỗ nước nông.

Lên đường đi ngắm trăng.

Chia tay lúc trời rạng.

444

Nhìn mặt trời

Trên núi Hina,

Đoán trăng ngày mai.

445

Ngủ trọ dọc đường.

Lo tìm chỗ

Ngắm trăng tốt nhất.

447

Lên đường đi ngắm trăng.

Trước khi cói ở Tamae

Bị cắt.

448

Vị tướng nổi tiếng

Tỉnh dậy trên núi,

Thấy mảnh trăng buồn.

449

Không chỉ trăng.

Trận đấu vật cũng bị hoãn

Vì mưa.

450

Trăng ở đâu?

Tiếng chuông chùa

Chạm đáy biển.

451

Khoác áo lên người,

Mò bắt ốc con.

Trăng nhiều màu.

452
Những cánh hoa nhỏ.

Những vỏ ốc nhỏ.

Những cốc rượu nhỏ.

453
Giữa các đợt sóng,
Những con sò nhỏ

Vướng cây ba lá.

454

Một con trai

Bật ra khỏi vỏ.

Sắp hết thu.

455

Nở nhanh lên.

Hội hoa đang đến gần.

Hoa cúc.

456

Đôi dép cỏ Saiygô

Treo trên cây thông.

Những giọt sương.

457

Hãy nhìn mặt trăng buồn

Khi nghe tôi kể

Chuyện vợ một chiến binh.

458
Còn chưa thành bướm

Dẫu sắp hết thu.

Con sâu.

459
Vườn mùa đông.

Trăng và tiếng côn trùng.

Những sợi chỉ mỏng manh.

460
Hái nấm.

Chỉ sợ

Mưa buổi chiều.

461
Lũ trẻ chạy nhảy,
Dẫm lên cả đống trang sức trắng.

Mưa đá.

452

Lên đường tới Núi Trắng

Trên chiếc kiệu mượn tạm.

Mưa lạnh.

453

Cuộn mình trong chiếu cói

Con người vĩ đại này là ai?

Hoa mùa xuân.

455

Gối cỏ.

Êm nhất,

Khi ngắm hoa anh đào.

456

Cánh bướm

Đã vỗ bao lần

Bay qua tường này?

457

Tất cả dân làng này

Là hậu duệ

Những người gác hoa xưa.

458

Nóng âm ỉ.

Nụ cây thuốc

Mờ khói.

459

Hoa anh đào núi

Như lớp ngói dương.

Ngôi nhà hai lớp ngói.

460

Ni-cô sống một mình.

Trái tim lạnh trong lều.

Cây đỗ quyên trắng.

461

Nghe mà sợ

Người ta ăn thịt rắn.

Tiếng chim cuốc.

462

Cam.

Bao giờ trên đồng có cam?

Tiếng chim cu.

463

Ngắm đom đóm

Anh chèo đò say,

Đứng không vững.

464

Mỗi con một kiểu sáng.

Đom đóm trên cây

Ngủ trong hoa.

466

Đừng cố giống tôi.

Ích gì sự giống nhau

Như quả dưa bổ đôi.

467

Con chuồn chuồn

Cố đậu trên ngọn cỏ.

Mãi không được.

468

Lá cây sợi tơ

Mệt

Vì ánh trăng.

469

Trăng tròn.

Sư thầy đứng thành hàng

Dọc hiên chùa.

471

Trăng lên.

Để hai tay trên gối.

Buổi tối ở nhà.

472

Để nghe tiếng vịt trời,

Tôi nghĩ

Phải lên thủ đô vào mùa thu.

473

Tuyết đầu mùa.

Nhà sư khất thực.

Chiếc túi bạc màu trên lưng.

474

Cơn mưa đầu đông.

Ruộng lúa mới xanh

Chỉ xạm đen chút ít.

475

Cá hồi khô.

Vị sư gầy.

Cái lạnh từ bên trong.

476

Dọn nhà cuối năm.

Bão mạnh

Thổi qua rừng bách.

478

Cuối năm, trên hồ

Con chim nhỏ

Bay mất hút.

479

Con choi choi bay đi.

Lát sau đêm đen hơn

Cùng gió núi lạnh.

480

Thật quí

Một ngày không tuyết, không mưa.

Áo rơm, mũ rơm.

481

Chờ trăng.

Cành hoa mận nghiêng

Về phía chú tiểu khổ hạnh.

482

Hết năm này, năm khác

Cây anh đào

Ăn xác hoa của nó.

483

Lười.

Mưa xuân

Làm giật mình.

484

Từ bụi tre rậm

Ánh trăng chảy ra.

Chim cu

485

Lúa mạch

Chín từng ngày.

Chiền chiện hót.

486

Đang buồn.

Chim cu

Hãy làm ta cô đơn.

497

Đêm hè.

Linh hồn cây cỏ

Vào nhà cùng tiếng guốc gỗ.

498

Hoa vàng ở Uji.

Thơm

Như mùi lá chè sao trên lửa nhỏ.

499

Sự cô đơn

Treo trên đầu đinh.

Con chim dẽ.

500

Trăng cuối tháng

Đủ sáng để nấu tôm.

Đêm đen dần.

501

Gió thổi mạnh.

Những bông hoa nở muộn

Còn giữ được mùi thơm không?

                   

502

Nhìn lá rơi

Đủ biết

Khu vườn đã nghìn năm.

503

Biết mình vô tích sự,

Tôi ngồi ngủ gật.

Chim đa đa kêu quá to.

505

Rốt cục chẳng gì xẩy ra.

Chỉ tuyết rơi

Trên hoa héo.

506

Dưới ánh trăng lưỡi liềm

Mặt đất chìm

Trong khói trăng hoa kiều mạch.

507

Vừa đi vừa đếm

Nhà này đến nhà khác.

Đếm cả mận và liễu.

509

Đầu hồi

Tia nắng nhạt dần.

Đêm lạnh.

510

Vịt trời kêu.

Có phải ở đồng lúa Tôba

Mưa lạnh nhất?

513

Mở ấm trà.

Lại nhớ

Vườn Sakai.

514

Quét vườn.

Cái chổi

Quên quét tuyết.

516

Năm này qua năm khác,

Con khỉ vẫn đeo

Chiếc mặt nạ khỉ.

517

Mấy lá cỏ nhọn.

Mấy lát cá mỏng.

Hoa mận.

518

Chim cu kêu.

Tiếng kêu

Lửng lơ trên nước.

520

Gió thu buồn

Bẻ gãy

Cành dâu.

521

Vườn chùa này

Trồng đầy

Chuối lá.

522

Mùi cá

Trên các sợi rong

Dính ruột cá.

523

Ngày giỗ.

Sakê trong mấy thùng rượu.

Trông như dầu.

524

Nước lũ ngập.

Cả sao cũng phải ngủ

Trên núi đá.

525

Sau bốn mươi tuổi,

Người ta không nhận thấy

Mình đang già.

526

Trăng lặn.

Chiếc bàn

Có bốn góc.

527

Hoa cúc nở

Trước sân người thợ đá.

Giữa các phiến đá.

528

Những bông tuyết đầu mùa

Gần như biến mất

Trên cầu.

529

Suốt đêm

Bụi tre giá cóng.

Sáng, trời sẽ lạnh.

532

Sau hoa cúc

Chẳng còn gì

Ngoài hoa cải củ.

533

Trên lưng ngựa,

Cậu bé

Như cây cải củ nhổ bật rễ.

535

Gần sáng, trăng mờ.

Năm sắp hết.

Tiếng chày giã gạo.

536

Giọt sương rơi từ cánh hoa mận.

Tôi cúi xuống nhặt

Một mẩu khoai từ.

538

Trên bờ

Một cành liễu cúi xuống,

Cố chạm đất.

539

Giữa vũng nước tuyết tan

Một tia lửa đỏ nhô lên -

Lá cỏ.

540

Hương hoa mận

Là lời nói buồn

Bao đời nay.

541

Phật Đản.

Những ngón tay nhăn nheo gặp nhau.

Tiếng lần tràng hạt.

542

Cành liễu xanh

Cúi xuống bùn.

Nước thủy triều nông.

543

Con sông nhỏ cổ xưa

Mở to mắt

Nhìn cây liễu.

544

Mưa lác đác.

Thế là ổn.

Mạ sẽ tốt.

545

Rất nghiêm túc,

Mèo động đực

Đánh nhau với chó.

546

Không phải giọt sương lạnh

Trên lá cây -

Giọt mật hoa.

547

Lờ mờ

Bụi dâu trong mưa.

Trời đầy khói.

548

Trên đường tới Sugura.

Hoa cam

Có mùi trà mới.

549

Người bán mực khô.

Giọng rao

Lẫn trong tiếng chim cu.

550

Thật cảm động.

Bụi cúc

Sống sót qua cơn giông.

552

Đã oằn cong

Cây tre chờ tuyết rơi.

Nhìn mà buồn!

553

Đang say.

Những muốn ngủ luôn ở đây

Trên lớp sỏi ven sông cỏ mọc.

554

Anh thắp nến.

Tôi cứ tưởng

Như đang cầm tia chớp trong tay.

555

Những giọt nước mưa

Treo trên cây bất động.

Trăng trôi nhanh.

556

Một đêm, dù chỉ một đêm

Cây hagi đang trổ hoa

Hãy che chở con chó hoang tội nghiệp.

557

Con sếu bước oai vệ

Giữa đồng lúa mì.

Mùa thu trên cây.

558

Bị mưa đánh tả tơi.

Lần nữa bụi cúc

Rũ bùn đen đứng lên.

559

Ngắm hoa anh đào.

Không ít, không nhiều,

Đúng hai mươi ngày hạnh phúc.

560

Đám mây đen

Treo bất động giữa trời.

Chờ sét đánh.

562

Chăn một người đắp.

Đêm đông lạnh và dài.

Thật buồn.

563

Cày trên ruộng lúa.

Hết ngược lại xuôi.

Đường đời cũng thế.

565

Se lạnh.

Chân gác lên tường.

Tôi ngủ trưa.

566

Ở nhà tôi

Muỗi cắn không đau.

Mời bạn đến.

567

Những sợi tóc bạc

Rơi lên gối.

Tiếng côn trùng đều đều.

568

Đi đường, trời lạnh.

Không lẽ

Mượn con bù nhìn chiếc áo?

569

Những sợi rong biển.

Cát giữa hai hàm răng.

Sực nhớ: mình đang già.

570

Tôi vỗ to vào lòng tay.

Tiếng vang vọng lại.

Trăng mùa hè nhạt dần.

572

Gió nhẹ thổi từ sông.

Chè ngon, rượu ngon.

Đêm trăng cũng đẹp.

573

Thoảng mùi cổ xưa...

Khu vườn cạnh chùa

Đầy lá rụng.

574

Hãy mở cửa.

Mở to cửa để ánh trăng

Chảy vào chùa Ukimiđô.

575

Buồn, thật buồn.

Trong chiếc lồng nhỏ đang treo

Con dế bị cầm tù.

576

Cây mới trồng trong vườn.

Lặng lẽ khích lệ chúng,

Mưa thu tí tách rơi.

577

Có cái đẹp khó nói

Trong những bông cúc vàng

Dập nát vì mưa gió.

578

Những con mèo tìm bạn

Tạm ngừng kêu.

Trăng mờ soi phòng ngủ.

579

Những giọt nước lặng im

Chạy từ cành này sang cành khác.

Mưa phùn mùa xuân.

580

Ô trăng hình vuông

Bên cửa sổ

Giường tôi.

852

Để đón vịt trời,

Hoa mào gà đỏ

Càng đỏ hơn.

853

Trong mấy giây

Mặt trời khuất trong mây.

Chim di trú bay.

585

Hương hoa cúc

Rất đặc ở cố đô,

Nơi có nhiều tượng Phật.

586

Sậy được cắt để lợp nhà.

Trên những cây bị bỏ quên

Tuyết rơi nhẹ.

587

Bất ngờ chợt thấy

Trên vai áo giấy của tôi

Mạng nhện bắt đầu mọc.

588

Thật dễ chịu.

Đồng lúa mát, xanh rờn.

Nước róc rách.

589

Chung mái nhà với tôi

Hai cô gái - hai cành hoa mận

Và vành trăng cô đơn.

590

Quả rụng từ cây.

Chim sáo vỗ cánh bay.

Gió nhẹ buổi sáng.

591

Mưa lâu thế.

Những đống rạ trên đồng

Đã xạm đen.

592

Nghe sư bà

Kể chuyện xưa trong cung.

Tuyết rơi dày khắp nơi.

593

Mưa xuân không dứt.

Giữa lối đi cỏ mọc

Cây anh túc cố ngoi lên cao.

594

Quẩn quanh nghĩ chuyện ngày xưa:

Các bà già bị bỏ chết trên núi

Chỉ làm bạn với trăng.

595

Mạng nhện khẽ rung rinh.

Sợi chỉ mảnh cỏ saikô

Rung rinh giữa hoàng hôn.

596

Thật thích.

Mùa thu ngủ dậy muộn.

Cứ như mình là chủ nhà.

597

Đã mùa thu.

Thậm chí những giọt mưa

Té cả lên mặt trăng.

598

Thu này

Cảm thấy già hơn.

Con chim bay vào mây.

599

Hoa cúc trắng.

Cúi xuống nhìn kỹ:

Không một hạt bụi nào.

601

Dàn bầu.

Cây măng trong vườn

Than trách tuổi già.

602

Mưa đầu hè.

Con tằm ốm

Trên ruộng dâu.

604

Hoa rụng.

Chim ngạc nhiên

Nhìn bụi trên cây đàn.

605

Nước trắng sủi bọt.

Trăng hè trên đầu ngọn sóng

Không bám bẩn.

606

Tháng Sáu.

Mây ngủ

Trên đỉnh Núi Giông.

607

Buổi sáng, sương

Bùn bám trên quả dưa

Cũng lạnh.

608

Gió thổi qua rừng thông

Những chiếc kim xanh rơi xuống nước.

Tiếng rơi nghe thật lạnh.

609

Đêm hè

Vỡ vụn lúc bình minh.

Thức ăn lạnh.

610

Bát đĩa

Long lanh trong bóng tối.

Đêm mát trời.

611

Từng đợt sóng xô nhau

Mang theo mùi của gió.

Lắc lư theo sóng.

613

Dọc đường, ốm

Trong mơ, tôi đi lang thang

Trên đồng cỏ héo.

(Dịch từ tiếng Anh và tiếng Nga, theo nhiều nguồn)