Thơ Haiku

          

         THƠ HAIKU, tiếp

         Matsuo  BASHO 

         (Bản dịch bổ sung)

3

Rét cắt thịt...

Cái buồn nở hoa

Trên cánh đồng hoa nở.

5

Tôi tới thăm Mutsubaya Fubaku ở Ise và ở lại đó cho chân được nghỉ mươi ngày. Tối đến tôi làm lễ ở Đền Ngoài. Cùng bóng đen che phủ khắp Tôrii và những chiếc đèn lồng thiêng thắp sáng đó đây, gió lạnh từ trên ngọn thông cao thổi như cắn vào da thịt, như kim châm tận trái tim tôi.

Cuối tháng, không trăng...

Cây tùng nghìn năm tuổi

Trong vòng vây bão dông.

6

Như mây tan

Con ngỗng trời rời đàn...

Chỉ một chốc.

7

Thì đã sao

Đi lang thang một chút

Khi anh đào đẹp thế này.

8

Chặt một thân cây

Hãy nhìn chỗ chặt mà xem...

Tròn như trăng đêm nay.

9

Chẳng có gì xẩy ra:

Ngày hôm qua đến rồi đi...

Bát canh cá mòi.

11

Mùa xuân, chao, mùa xuân

Thật tuyệt mùa xuân...

Vân vân.

12

Mưa đông ở đâu?..

Tay cầm ô

Nhà sư về chùa.

13

Đá héo.

Nước khô.

Mà không cảm thấy đang mùa đông.

14

Này con bướm đang ngủ...

Dậy đi, dậy đi

Ta làm bạn với nhau.

15

Làm lễ ở Miếu thờ Atsura

Cả cỏ bùa mê cũng héo...

Vào quán

Mua bánh gạo.

16

Trên đường, bất chợt gặp mưa đông đầu mùa.

Mưa đông

Không mũ nón?

Ừ ừ, thế đấy.

17

Cùng tiếng chày giã bánh gạo

Năm cũ sắp qua...

Giấc ngủ cô đơn.

18

Đỏng đảnh,

Con bướm đậu

Lên đám cỏ không hương, nhạt nhẽo.

19

Chỉ một ít sót lại từ ngôi nhà tranh của Saigyô nằm bên phải Đền Trong. Chúng tôi đến đấy bằng cách đi thêm mấy trăm mét dọc theo lối nhỏ của người đốn củi. Sâu phía dưới là thung lũng, một cảnh tuyệt đẹp. “Nước trong nhỏ từng giọt” dường như vẫn thế không thay đổi, cả lúc này cũng vậy.

Sương rơi từng giọt...

Những muốn lấy sương

Lau sạch bụi đời phù du này.

20

Mùi hoa mận

Đưa tôi trở lại

Với cái lạnh.

21

Một cảnh thật đáng nhìn:

Hoa cúc

Sau cơn dông mùa thu.

22

Quả trám rơi

Chim giật mình bay lên...

Gió mạnh buổi sáng.

23

Cả một ngày trên bãi biển

Biển xạm đen...

Tiếng vịt trời kêu

Có màu trắng nhạt.

24

Bông cúc để rơi giọt sương

Tôi cúi xuống nhặt lên...

Một chiếc nụ.

25

Căn lều của tôi...

Một ô vuông ánh trăng

Chiếu qua cửa sổ.

26

Đức ông Tangan tổ chức bữa tiệc ngắm hoa anh đào ở nhà ngài. Mọi việc diễn ra đúng như xưa.

Nhiều, rất nhiều

Những kỷ niệm xưa lại đến...

Hoa anh đào.

27

Chùa này:

Cả vườn

Trồng toàn chuối.

28

Nấm bắt đầu khô.

Nhăn nheo

Như vỏ cây thông.

29

Suốt đêm qua

Cây tre lạnh không?

Buổi sáng trời rét.

30

Dừng chân ở “Lều Tre Bầu bí” để nghỉ ngơi sau chuyến đi vất vả.

Hoa nở suốt thời gian tôi ở đây...

Từ đầu đến cuối

Đúng hai mươi ngày.

31

Ngôi nhà không hề biết mùa đông...

Tiếng xay lúa

Như tiếng mưa đá rơi.

33

Ý nghĩ của tôi

Con đường này

Không ai đi. ..

Hoàng hôn chiều thu.

34

Viết ở nhà Kiryu

Mùa thu đang qua...

Trăng mờ

Giữa mưa phùn lạnh.

35

Đèo Hôsô, trên đường từ Đỉnh Tafu đến Ryumôn

Cao hơn chim chiền chiện...

Ngọn đèo

Nằm ngang lưng trời.

36

Cổng Rồng

Hoa hái từ Cổng Rồng...

Món quà quí

Cho những người bạn rượu.

37

Chỉ có bướm

Nhởn nhơ bay

Trên cánh đồng này đầy nắng.

38

Hoa thủy tiên cánh xanh

Khơi dậy trong tôi

Bài thơ Haiku.

39

Như thể

Ai đó mù

Đang ngắm trăng.

40

Đi xa có việc, tôi qua đêm trên một con thuyền. Rạng ngày, nhô đầu khỏi khoang che mái rạ, tôi thực sự xúc động khi thấy trăng khuya đang nhạt dần.

Đêm buông...

Cả vào đêm hăm bảy

Cũng có trăng lưỡi liềm.

41

Trong khu vườn xưa.

Hoa héo gợi buồn

Chết.

Làm mùn cho cỏ mọc.

42

Gửi thầy tế Genki, cảm ơn vò rượu sakê ông tặng.

Nước quá lạnh...

Đến hải âu

Cũng không ngủ được.

43

Ở Hatsusê.

Đêm xuân...

Có ai đấy kỳ bí

Ở ẩn trong góc chùa này.

44

Thu già...

Ông hàng xóm nhà bên

Đang làm gì?

45

Đêm tuyết rơi ở Fakagawa...

Uống rượu sakê

Khó ngủ trong đêm tuyết rơi.

46

Trăng và tuyết...

Tôi chỉ sống với trăng và tuyết.

Từ giờ, đến hết năm.

47

Đêm trời mát

Tôi uống say rồi ngủ...

Hoa nở hồng trên núi.

48

Trong chuyến hành hương khắp tỉnh Yamôtô, tôi qua đêm ở nhà một người nông dân. Chủ nhà hết sức nhã nhặn và mến khách.

Dưới bóng hoa

Như trong kịch Nô...

Tôi nghỉ lại dọc đường.

49

Trăng trôi...

Cành cây còn giữ

Nước mưa.

50

Mưa trên lều tranh.

Lại dậy...

Hoa cúc héo sau mưa.

51

Bị dẫm đạp.

Thế mà

Cây cúc vẫn nở hoa.

52

Mặt trời mùa đông...

Đông cứng trên lưng ngựa

Cái bóng của tôi.

53

Đèo Hakônê

Hình như ai đó qua đây

Vào buổi sáng đầy tuyết này.

54

Giọt sương đóng băng

Tôi dùng bàn chải quét lên tay...

Nước suối tinh khiết.

55

Tượng Phật cao sáu mét...

Hơi nóng bốc lên

Từ bệ đá.

56

Đến chơi nhà Rôsô

Áo giấy ướt.

Nhưng tôi đi bẻ một cành...

Hoa nở dưới mưa.

57

Cả bát đĩa

Cũng nhạt màu giữa hoàng hôn...

Cái mát ban đêm.

59

Tay cầm quạt

Uống rượu sakê trong bóng râm...

Hoa anh đào rụng.

60

Nếu có giọng to

Tôi sẽ kêu lên với thần Nô:

Hoa anh đào đang rụng!

61

Chia tay một người bạn ở Nara

Sừng con hươu

Bắt đầu đâm nhánh...

Chúng ta chia tay.

62

Sen được cho là chúa của muôn loài hoa. Mẫu đơn nghe nói là hoa cao thượng. Nhưng những cây mạ mọc từ bùn còn tinh khiết hơn hoa sen. Vào mùa thu lúa trổ bông thơm ngát, thơm hơn cả mẫu đơn. Vậy lúa là loài kết hợp được cả hai phẩm chất ấy, thực sự thơm và thực sự tinh khiết.

Trên ruộng lúa

Dân làng hát những câu thơ...

Kinh đô.

63

Tại nhà một người quen ở Ôsaka

Hoa Iris...

Đi đường, nói về chúng

Cũng vui.

64

Ở Suma

Có trăng

Mà như không có trăng...

Mùa hè ở Suma.

65

Trời đêm rằm tháng Tư còn đầy mù, nhưng trăng của cái đêm ngắn ngủi ấy đẹp một cách kỳ lạ. Núi sẫm màu với những lá cây non, và rạng sáng, khi chim cu kêu, ánh nắng bắt đầu dát vàng lên biển. Cả cánh đống ánh lên màu đỏ những ruộng lúa mì, còn màu trắng của cây anh túc thì có thể nhìn rõ trên từng mái hiên trong làng chài.

Cái nhìn thấy đầu tiên

Là khuôn mặt những người đánh cá...

Hoa anh túc.

66

Theo mặt trăng mà đi.

Hướng này

Bác sẽ tới quán trọ.

67

Quí bà anh đào già

Nở hoa...

Sự hồi tưởng tuổi xuân.

68

Ở kinh đô

Chín mươi chín nghìn người

Đang ngắm hoa.

69

Cả mắt người nghèo

Cũng được ngắm hoa...

Cây kẽ dại.

70

Những cánh hoa Iris màu xanh

Hệt như bóng mình

In dưới nước.

71

Gió thu

Thổi qua cánh cửa mở...

Tiếng kêu chối tai.

72

Ở nhà một người có con vừa chết

Héo, uốn cong

Cả thế giới như đảo ngược...

Cây tre tuyết đè nặng

73

Từng đợt sóng hoa...

Những bông nở trái mùa

Đã về với nước?

74

Thầy châm cứu

Châm mạnh kim vào vai tôi...

Chiếc áo vứt đi.

75

Cao nguyên Musashi...

Tiếng con nai

Chỉ dài một tấc.

76

Kyôtô và Êđô

Cân bằng trên chiếc cân

Giữa mùa xuân nghìn năm này.

77

Khi tôi vào quán trà, một người đàn bà có tên Bướm xin tôi viết tặng một bài thơ trong đó có tên bà. Bà mang ra tấm lụa nhỏ và tôi viết lên đó:

Hương hoa lan

Làm thơm

Đôi cánh bướm.

78

Gói chút gió Phú Sĩ

Vào quạt này

Làm quà cho bạn ở Êđô.

79

Mèo động đực

Theo kiểu mèo:

Luôn đi lại trên lò sưởi.

81

Tuyết làm áo.

Gió lạnh trải làm giường...

Đứa bé bị bỏ rơi.

83

Biển xanh.

Sóng có mùi rượu gạo...

Trăng sáng đêm nay.

84

Nhìn quanh,

Nhìn thật kỹ, chợt thấy

Ở Suma đang thu.

85

Tuyết buổi sáng...

Mấy ngọn hành tây nhú lên

Đánh dấu chỗ của mình trong vườn.

86

Này nhện, chuyện gì vậy?

Bằng giọng của ai nhện khóc?

Gió thu.

87

Đêm, dưới trăng,

Con sâu lặng lẽ

Khoét lỗ chui vào hạt dẻ.

88

Theo cách nghĩ khiêm tốn của tôi

Thế giới bên kia phải thế này...

Đêm thu.

89

Suốt chín mùa xuân và mùa thu, tôi sống kham khổ ở thành phố. Giờ tôi dọn đến sống bên bờ sông Fukagawa. Một lần có người nói: “Từ xưa, Tràng An là nơi để người ta trở thành nổi tiếng và giàu có. Vậy thì quả là không dễ đối với lữ khách tay không, túi rỗng”. Phải chăng vì bản thân rất nghèo nên tôi đã hiểu được tâm tình của ông?

Thổi mạnh vào cổng gỗ,

Cuốn theo những lá chè...

Gió bão.

90

Nỗi lòng trong đêm lạnh lẽo ở Fukagawa

Tiếng mái chèo chém sóng.

Đêm lạnh thấu xương.

Nhòe nước mắt.

91

Người giàu ăn thịt, thanh niên khỏe mạnh ăn rau, còn tôi, tôi nghèo...

Buổi sáng đầy tuyết...

Một mình

Tôi ngồi nhá cá hồi khô.

92

Xem chân dung Trang Tử

Này bướm

Ta muốn hỏi ngươi

Về thơ Haiku Trung Quốc.

93

Khi tôi ở Ôtsu vào mùa hè năm Genrôku thứ bảy,

anh trai tôi viết thư bảo tôi về nhà dự Lễ Bon.

Cả nhà tóc bạc.

Chống gậy

Đi tảo mộ.

95

Tìm bắt đom đóm,

Trong bóng tối, con dơi

Ngớ ngẩn đớp phải chiếc gai.

96

Hoa trắng dưới trăng

Cạnh nhà ngoài...

Có người cầm cây đuốc trên tay.

98

Một mình trong lều cỏ

Cây chuối dưới mưa...

Suốt đêm tôi ngồi nghe

Nước nhỏ trên ống mái.

99

Ngôi đền nghèo trên núi

Ấm nước kêu trong giá lạnh...

Tiếng kêu khô.

100

Mua nước trước ngôi nhà tranh

Dẫu đỡ khát,

Nước lạnh

Làm buốt răng chuột.

101

Đề dưới bài thơ về đom đóm của Kikaku

Người ngồi ăn sáng

Cùng bình minh rực hồng

Là tôi.

102

Nghĩ về cụ Đỗ Phủ

Gió thổi, râu phất phơ.

Than tiếc mùa thu muộn...

Cụ là người thế nào?

103

Giữa một trời đầy mưa

Đời này như chỗ ẩn tạm thời

Của Sôgi.

104

Ngày đầu Năm Mới.

Một mình, chìm trong suy nghĩ

Về một đêm thu buồn.

105

Có phải chim chích

Là hồn

Của cây liễu đang ngủ?

106

Tôi hỏi:“Nhà sư đội nón cưỡi ngựa kia là ai, từ đâu đến và cần gì?” “Đó là chân dung của anh khi đi lang thang trên trái đất này”, họa sĩ đáp. “Được, vậy thì người lữ khách lang thang ba thế giới kia, hãy coi chừng kẻo ngã ngựa!”

Ngựa phi nước kiệu.

Tôi thấy mình trong tranh...

Cánh đồng hoang mùa hè.

107

Người ta dựng cho tôi túp lều mới, gọi là Lều Bashô.

Lắng nghe mưa đá rơi...

Như trước

Tôi thấy mình là cây sồi già.

108

Tiếng chuông tan dần xa xa.

Mùi hương hoa đọng lại...

Chập tối.

109

Vừa cúi xuống múc

Răng đã tê vì lạnh...

Nước suối.

110

Có người cho gạo...

Mùa thu hoạch đến rồi ư?

Lều tranh của tôi.

111

Việc này không thích hợp với thể loại ghi chép dọc đường. Nó chỉ phác họa những xúc động nhỏ trong tâm hồn khi nhìn thấy núi non, cầu cống và những ngôi nhà nông thôn. Nakagawa phết sơn màu lên cuộn giấy vẽ của ông về chuyến đi, bù đắp cho việc tôi không thể hiện được chúng bằng lời. Nếu người khác xem tranh ông, chắc chắn tôi sẽ phải xấu hổ.

Hãy qua đêm trong quán trọ,

Anh sẽ hiểu thơ tôi...

Gió thu.

112

Hoa rụng,

Chim giật mình...

Bụi mỏng trên đàn kôtô.

113

Kẹt giữa những cây đào,

Cây anh đào

Hào hứng trổ bông hoa đầu tiên.

114

Chuột trong hang

Chít chít

Đáp lại tiếng những con én non.

115

Mưa xuân...

Rặng liễu bên sông

Ngã nghiêng như những chiếc áo tơi.

116

Bướm và chim

Không thôi bay quẩn quanh

Bên những khóm hoa.

117

Không có hoa

Cho người nói

“Tôi quá mệt vì trẻ con!”

118

Cái vồ này

Xưa là cây hoa trà

Hay cây mận?

119

Tiếng rao người bán mực

Nghe lẫn

Trong tiếng chim cu.

121

Bài thơ này có trong tập Sankashu, do thầy tế Saigyô viết khi ông thăm một nhà sư có tên là Amiđabô sống ở quận Higashiyama, Tôkyô. Tôi mừng thầm, tự hỏi nhà sư này là ai. Đây, tôi xin tặng bài thơ này cho vị sư cả đời sống trong lều cỏ.

Trăng

Trên lều nhỏ này

Hệt như trăng cho Amiđabô.

122

Cây đèn lồng Nhật Bản...

Quả, lá, cành, tất cả

Đều có màu lá đỏ mùa thu.

123

Phương châm sống của tôi: Không nói về khuyết điểm

người khác và không khoe mình giỏi!

Mỗi lần mở miệng nói

Môi sẽ lạnh...

Gió thu.

124

Họ ăn gì,

Những người trong ngôi nhà này?

Mùa thu dưới bóng liễu.

126

Thơ đề trên bức tranh vẽ cây tre.

Gió bão mùa đông...

Náu mình trong cây tre

Ai đứng kia, tĩnh lặng?

129

Bức tranh của Môtônôbu

Sao buồn đến vậy...

Cuối năm.

130

Đề trên chân dung Hôtêi

Không mong muốn nào nữa...

Trong túi xách của ông

Đã có trăng và hoa.

131

Mùa xuân đến...

Ngày đầu năm

Có mười lon gạo cũ.

132

Gió thổi

Lá thông có rụng không?

Tiếng nước lạnh róc rách.

133

Lúc ấy là năm Jôkyô thứ nhất, vào mùa thu, tháng Tám. Khi từ túp lều tồi tàn của mình bên sông tôi bước ra, gió thổi vù vù và tôi thấy

Lạnh khác thường.

Lạnh thấu xương...

Buốt óc.

135

Ngày nọ, khi tôi đi qua Trạm Gác, trời đang mưa và các ngọn núi bị mây che khuất

Mưa, sương mù

Không nhìn thấy Phú Sĩ.

Vì thế núi đẹp hơn.

137

Thơ viết trên yên ngựa

Bông hồng

Bên vệ đường

Bị ngựa tôi ăn hết.

138

Tôi tới Sayo-no-Nakayama và chợt giật mình, như thể vừa tỉnh khỏi giấc mơ ám ảnh trong bài “Rạng sáng ra đi” của Đỗ Mục.

Ngủ gật trên lưng ngựa.

Mơ mơ, màng màng, mặt trăng...

Khói từ bếp đun trà.

139

Giữa rừng hoa...

Buồn đến mức

Không mở nổi túi thơ.

180

Xa xa

Mái ngói đền Kannôn

Lẫn trong đám mây hoa.

142

Thăm lều cỏ của vị ẩn sĩ sống thanh nhàn giữa núi

Cây thường xuân mới trồng...

Bốn, năm gốc tre

Giữa gió bão.

143

Tôi trở về nhà vào đầu tháng Chín. Cỏ Lãng Quên cạnh phòng mẹ tôi đã héo chết vì giá lạnh, giờ không sót lại gì nữa. Mọi cái nay đổi khác. Thái dương các anh chị em tôi đã bạc với nhiều nếp nhăn quanh mắt. “Chúng ta vẫn còn sống!” - đó là những gì chúng tôi có thể nói với nhau. Anh trai tôi mở một chiếc hộp quí và nói: “Hãy tỏ lòng kính trọng mái tóc bạc của Mẹ. Giống Urashima với chiếc hộp đính đá quí của mình, lông mày em nay đã chuyển thành trắng”. Sau đó, hồi lâu chúng tôi cùng khóc với nhau.

Cái giá lạnh mùa thu...

Đưa lên tay sẽ tan

Trong những giọt nước mắt nóng.

144

Chúng tôi tiếp tục hành hương tới tỉnh Yamatô, tới một nơi gọi là Takê-no Uchi ở quận Katsugê, quê của Chiri, và dừng lại cho đôi chân được nghỉ mấy ngày.

Gậy đập vải hình cung.

Tiếng nghe như đàn thụ cầm...

Sâu trong rừng trúc.

.

145

Khi thăm chùa Taima ở núi Futagami, chúng tôi thấy một cây thông trong sân chùa, có lẽ đã nghìn năm tuổi, và “hốc cây của nó đủ rộng để chứa cả con bò”. Dẫu là vật vô tri vô giác, nhờ sự gắn bó với Phật mà nó thoát được lưỡi rìu của người đời. Thật may, thật kỳ diệu!

Các nhà sư và những sáng bình minh -

Bao nhiêu đã chết, bao nhiêu sống lại...

Cây thông phép màu của Phật.

146

Bình minh

Nhuộm hồng hoa anh đào.

Cũng là khi đêm xuân kết thúc.

147

Từ Yamatô tôi vượt Yamashirô rồi theo đường Ômi tới Minô. Phía ngoài Imasu và Yamakana có ngôi mộ của Công nương Tôkiwa. Môritakê ở Isê từng viết, “Gió thu giống Đức ông Yôshitômô”. Tôi thì tự hỏi mình giống nhau ở chỗ nào. Bây giờ tôi viết:

Nó thật giống

Trái tim Yôshimôtô...

Gió thu.

148

Đập Fuwa

Gió thu...

Chỉ thấy bụi cây và các ô ruộng

Bên Đập nước Fuwa.

149

Trước đây, khi rời Đồng Bằng Musashi lên đường hành hương, tôi nhìn thấy xương trắng rải rác bên vệ đường, còn bây giờ:

Cuộc hành hương đã hết.

Tôi chưa chết...

Đêm thu.

150

Đền Hôntô ở Kuwana.

Hoa mẫu đơn mùa đông...

Chim choi choi đầm lầy

Giống chim cu trong tuyết.

151

Trời chưa rạng, tôi mò mẫm đi ra bãi biển.

Sắp sáng...

Con cá trắng, màu trắng

Chỉ dài mấy phân.

152

Gặp một du khách.

Cả con ngựa

Cũng ngước lên nhìn tôi...

Buổi sáng tuyết rơi.

153

Giữa trưa, bên khóm hoa.

Người giã gạo ngồi nghỉ -

Nhìn mà cảm động.

154

Chim cúc cu:

Giờ không còn nữa

Các bậc thầy thơ Haiku.

155

Chọn cỏ làm gối...

Cả con chó cũng bị mưa?

Có tiếng ai trong đêm.

156

Ra ngoài đi dạo, ngắm tuyết

Này bà con đi chợ.

Tôi bán mũ tôi đây -

Một chiếc ô phủ tuyết!

157

Tuyết rơi lên tuyết...

Trăng tháng Chạp đêm nay

Tròn không?

158

Cởi dép cỏ một chố, để gậy trúc chỗ khác, tôi ngủ mấy đêm liền trên đường, khi mùa sương rơi sắp hết.

Sắp hết năm.

Đầu vẫn mũ tre.

Chân dép cỏ.

159

Trên đường về, đón Năm Mới trong ngôi nhà trên núi.

Con rể ai kia

Đang bê bánh gạo?

Tết năm Con Bò...

160

Con quạ bay vật vờ...

Tổ của nó

Lạc trong cây mận.

161

Trên đường tới Nara

Ừ, đã mùa xuân...

Trên những ngọn đồi không tên

Khói nhạt.

162

Lễ kéo nước...

Lọc cọc tiếng guốc nhà sư

Trong đêm giá lạnh.

163

Trang nghiêm, bệ vệ

Cây sồi

Dửng dưng với hoa.

164

Gặp thầy tế Ninkô trong đền Saiganji ở Fushimi.

Sương

Từ hoa đào Fushimi

Rơi lên áo tôi.

165

Trong lúc vượt núi, trên đường tới Ôtsu.

Ven đường trên núi

Hoa tím nở...

Thật dễ thương.

166

Cảnh hồ.

Ở Karasaki, cây thông

Trông mờ hơn

Những bông hoa nhỏ.

167

Ăn trưa ở một lữ quán.

Dưới bóng cây đỗ quyên

Người đàn bà

Ngồi xé từng con cá nhỏ.

168

Thơ viết dọc đường.

Trên ô ruộng trồng mù tạc

Bầy sẻ

Có vẻ mặt như người ngắm hoa.

169

Ở Minakuchi tôi gặp người bạn đã hai mươi năm chưa gặp lại

Ngăn giữa hai ta

Lâu nay

Là cây anh đào nở hoa này.

170

Một nhà sư từ Hiru-ga-kôjimi ở tỉnh Izzu, lần hành hương mùa thu năm ngoái có nghe tiếng tôi và đến Owari để được đi cùng.

Vậy thì bây giờ,

Cùng nhau ta ăn kiều mạch...

Chiếc gối cỏ.

171

Ông Đaiten, sư trụ trì chùa Engkuji, vừa viên tịch đầu tháng Giêng năm nay. Vô cùng xúc động, tôi cảm thấy mình như đang mơ, và vẫn ở trên đường, tôi gửi mấy chữ đến Kikaku:

Sùng bái cây mận

Cúi mình trước cây cải trắng...

Mắt ngấn lệ.

172

Tặng Tôkôku.

Con bướm

Ngắt một cánh của mình

Tặng hoa anh túc trắng.

173

Lần nữa tôi ở lại Tôyô, và khi lên đường

tới các tỉnh miền Đông, tôi thấy

Từ sâu trong nhụy hoa

Bông mẫu đơn,

Con ong miễn cưỡng bò ra.

174

Dừng lại ở vùng núi tỉnh Kai.

Con ngựa đi đường của tôi

Tự an ủi với thùng kiều mạch...

Nghỉ trọ dọc đường.

175

Cuối tháng Tư, trở về lều mình, khi tôi đang nghỉ ngơi sau chuyến đi mệt mỏi thì chợt thấy

Vẫn còn mấy con chấy

Trong chiếc áo mùa hè...

Nghĩa là phải bắt chúng.

176

Suốt đêm bầu trời lúc quang lúc đầy mây, khiến chúng tôi thấp thỏm

Mây lúc có, lúc không...

Cũng may vì không phải

Lúc nào cũng ngắm trăng.

177

Trời tối hẳn, có ba người sống ở Reiganjima tới thăm lều tôi. Ngẫu nhiên cả ba cùng có chung một tên - Shichirôbêi. Nhớ lại bài thơ Lý Bạch uống rượu một mình, tôi đùa viết:

Cốc rượu đầy trên tay

Đêm nay

Tôi uống vì ba cái tên.

178

Trải qua bao mùa lạnh,

Giờ cây chuối của tôi

Là cây thông Năm Mới.

179

Bị bệnh hành hạ

Thậm chí không nuốt nổi bánh gạo...

Hoa đào.

180

Thương tiếc thầy tế Tanđô.

Rụng xuống đất

Quay về với rễ...

Lời vĩnh biệt của bông hoa.

181

Đông hay Tây

Cái khổ vẫn thế đời này...

Gió thu.

182

Trăng mùa thu hoạch...

Suốt đêm

Một mình dạo quanh ao.

183

Không sở hữu gì...

Thế giới của tôi

Nhẹ như dây bầu.

184

Vườn cổ.

Tất cả hoa héo chết.

Tỏa cái buồn khắp vườn...

Rễ cỏ.

185

Một đêm giá lạnh.

Đêm giá lạnh...

Bình nước vỡ

Không ngủ, tôi nằm nghe.

186

Với hy vọng được ngắm tuyết đầu mùa ở lều cỏ của mình, mỗi lần thấy trời có mây, tôi lại chạy vội về nhà.  Chạy nhiều lần. Vào ngày Tám tháng Chạp, cuối cùng tuyết đã rơi, và đó một niềm vui thực sự.

Tuyết đầu mùa...

Thật sung sướng

Đang ở nhà mình.

187

Tuyết đầu mùa...

Chỉ đủ nặng

Làm cong lá thủy tiên.

188

Đêm tuyết rơi ở Fukagawa.

Rượu sakê

Làm tôi khó ngủ...

Đêm mưa tuyết.

189

Một người tên là Sôra dựng căn lều tạm gần đấy và sáng tối nào chúng tôi cũng gặp nhau. Khi tôi nấu cái gì đó, ông lo nhóm lửa. Khi tôi chuẩn bị pha trà, ông đập băng lấy nước. Bản tính ông thích yên tĩnh một mình, tôi cũng thế nên tình bạn chúng tôi còn quí hơn vàng. Một tối nọ ông đến thăm tôi khi tuyết đang rơi. Tôi nói:

Bác nhóm lửa

Tôi có cái này rất hay -

Quả bóng tuyết!

190

Những cây mận trong làng.

Ê, các cháu

Hãy chừa lại ít cành

Làm roi quất bò.

191

Tôi tới thăm một người ở chỗ ông ta ở ẩn. Ông già coi nhà nói: “Ông chủ tôi đi viếng chùa xa”. Nhìn những cây mận ở đấy đang kỳ nở rộ, tôi nói: “Những cây mận này sẽ thay ông ấy vì chúng rất giống chủ”. Nghe vậy, ông kia đáp: “Thực ra chúng là của hàng xóm”.

Tôi tới, bác đi vắng

Những cây mận cũng xa.

Ngoài khu rừng này.

192

Nhà trên núi.

Con cò làm tổ

Nhìn qua các cành cây

Nở đầy hoa.

193

Lều cỏ của tôi.

Hoa trắng như mây...

Có tiếng chuông.

Từ Uênô hay từ Asakusa?

195

Giữa đồng

Hoàn toàn tự do...

Chim én hót.

196

Chim cu

Vừa bay vừa kêu...

Vẻ bận rộn

197

Chân dung tự họa của một người khốn khổ.

Tóc tôi dài.

Mặt tôi nhợt nhạt...

Mưa mùa hè.

198

Đội cơn mưa mùa hè

Tôi đi xem tổ con chim bói cá

Trôi giữa sông.

199

Sanpumê, một học trò của tôi, gửi tặng thầy chiếc áo kimônô mỏng mặc mùa hè.

Hãy nhìn tôi

Trong chiếc áo mỏng mùa hè này!

Chiếc kimônô của ve sầu.

200

Ngồi hóng mát ban đêm

Tôi ngủ thiếp vì say

Trong khi trên núi đá

Hoa hồng dại nở.

201

Tôi tới thăm căn lều cũ kỹ của một người đã lên núi ở ẩn

Bác, người trồng dưa hấu,

Có phải bác đấy không

Giữa trời mát đêm nay?

203

Ransetsu vẽ cảnh bình minh trên một bức tranh

rồi yêu cầu tôi đề thơ lên đó

Bình minh đẹp...

Cả khi vẽ tồi

Vẫn gây xúc động.

204

Cảnh nông thôn.

Con sếu lò dò bước

Trên ruộng lúa gặt chưa xong...

Mùa thu ở làng.

205

Xay lúa...

Cậu bé nông dân

Chốc chốc dừng lại ngắm trăng.

206

Lá cây khoai sọ

Chờ trăng

Trên cánh đồng cháy sém.

208

Mưa trên lều tôi

Mới mọc lại...

Sau mưa

Cúc héo lụi.

209

Bị dập vùi

Thế mà bụi cúc

Vẫn ra được nụ.

210

“Lữ khách”

Hãy gọi tôi là lữ khách...

Cơn mưa đông đầu tiên.

214

Quán trọ dọc đường.

Đốt lá thông

Hong khăn ướt...

Lạnh.

215

Trên đường tới Iragô, dẫu đang say, Etsujin vẫn cưỡi ngựa.

Mong sao nếu ngã ngựa

Ngã xuống tuyết, cát mềm...

Say vì sakê.

217

Tôi tới thăm Tôkôku, người đang gặp khó khăn khi sống ở Mũi Iragô. Thỉnh thoảng tôi nghe tiếng chim ó kêu.

Không phải trong mơ,

Mà trong đời thực

Chim ó làm tôi vui.

218

Theo người ở đây kể lại, làng này gọi là “Hôbi”, vì ngày xưa một hoàng đế bãi triều đã ca ngợi và ra lệnh “Hãy bảo vệ vẻ đẹp của nó” (hôbi). Tôi không biết có tài liệu lịch sử nào ghi điều đó không, nhưng ý tưởng ấy thực sự làm tôi phấn chấn.

Ở đây, làng Hôbi

Hãy ca ngợi những bông hoa nở sớm

Trên cây mận và cây hoa trà.

219

Miếu thờ Atsura sau khi được trùng tu.

Được đánh bóng lại

Cả gương thiêng cổ cũng thành sáng...

Hoa tuyết.

220

Vậy thì nào,

Ta đi xem tuyết rơi,

Cho đến khi ngã quị.

221

Giọt sương đóng băng...

Tôi nhặt lên -

Giọt nước suối tinh khiết.

222

Nghỉ dọc đường...

Xem quét nhà cuối năm

Giữa cuộc đời bụi bặm này.

223

Ở làng Hinaga, tôi thuê con ngựa đã nhắc đến trong bài “Từ Kuwana tới đây, không có gì để ăn...”, rồi tôi cưỡi nó leo lên Núi Chiếc Gậy Chống. Giữa chừng tuột yên, tôi bị ngã khỏi lưng ngựa.

Ngã ngựa...

Giá gì mình leo bộ

Lên Núi Chiếc Gậy Chống.

225

Ở Yamađa, tỉnh Isê

Từ cây gì

Tôi không biết tên

Mùi hương thật dễ chịu.

226

Các cô gái đồng trinh trong miếu thờ...

Cây mận cô đơn nở hoa,

Thật dễ thương.

227

Gặp Setsuđô, con trai Ajirô Minbu.

Từ cây mận già

Mọc lên cây non tuyệt đẹp...

Hoa mận.

228

Gửi thầy tế Ryu Shôsha.

Trước hết xin hỏi:

Loài sậy có lá non này

Tên là gì?

229

Gặp nhau trong lều cỏ.

Khoai sọ trồng xong...

Lá nho xanh

Phủ đầy trên cổng.

230

Viết ở chùa Bôđai.

Về cái buồn của núi này,

Những người đào củ từ

Kể rất nhiều chuyện.

232

Buổi gặp mặt đầu tiên của nhóm các nhà thơ đối vịnh ở Đền Yakushi

Cây anh đào đầu tiên nở hoa.

Ngay lúc này, hôm nay...

Một ngày đẹp trời.

234

Tay cầm quạt.

Uống rượu sakê trong bóng râm...

Hoa anh đào rụng

235

Hết cánh này đến cánh khác

Hoa hồng dại rụng...

Tiếng thác đổ.

236

Để ngắm hoa anh đào,

Chẳng sao,

Nếu phải đi hai mươi dặm một ngày.

237

Con suối trong bám đầy rêu.

Những giọt mưa xuân

Chảy theo thân cây...

Bờ suối trong đầy rêu.

238

Yôshinô

Hoa đang kỳ nở rộ

Luôn có núi đi kèm, tất nhiên...

Trời hé rạng.

240

Núi Kôya

Tôi thèm

Một tiếng kêu chim cuốc

Cho bố mẹ tôi.

242

Ngày thay quần áo

Cởi hết một lớp

Khoác lên vai...

Ngày thay quần áo.

244

Tướng quân Ganjin, người được thờ ở đền Shôđaijin, phải chiến đấu với bảy mươi kẻ thù khi ông tìm cách trở về Nhật Bản từ Trung Quốc. Nghe kể lại, ông bị mù vì gió biển mặn thổi vào mắt. Giờ đây tôi cúi lạy trước hình ảnh thiêng liêng của con người này:

Với chiếc lá non

Để tôi lau

Nước mắt cho ông.

245

Đi đường mệt

Vừa may tìm được chỗ trọ...

Hoa đậu tía.

246

Đền Suma...

Lắng nghe tiếng sáo chưa thổi

Sâu trong bóng hoa.

247

Qua đêm ở Akashi

Nằm trong bẫy

Con bạch tuộc mơ màng...

Trăng mùa hè.

248

Giữa trời mưa mùa hè.

Chỉ tiếc không nhìn thấy

Cầu Sêta.

249

Ý định về chuyến đi sắp tới theo Đường Kisô xuất hiện khi tôi đang ở Ôtsu. Ở đó, tôi đã đến Sêta để xem đom đóm.

Như ánh trăng,

Đom đóm

Lập lòe trên ruộng lúa.

250

Rơi từ ngọn cỏ

Rồi bay đi...

Con đom đóm.

251

Ở Ôtsu

Mùa hè

Trôi trên hồ...

Lướt đầu ngọn sóng.

252

Chớp lóe...

Tiếng con diệc

Giữa bóng đêm.

253

Trả lời thư mời một người tên là Rakugô, tôi ngồi hóng mát dưới bóng những cây thông trên núi Inaba, và cũng để nghỉ ngơi chút ít sau chuyến đi vất vả.

Góc nhỏ trên núi...

Tôi sẽ nuôi cơ thể mình

Bằng cánh đồng dưa này.

254

Tôi muốn ví chúng

Với đứa trẻ non nớt,

Những bông hoa trên đồng.

255

Núi Inaba

Chuông chùa

Dường như đang rung...

Ve kêu.

256

Một người tên là Kisaburô sống ẩn dật ở chân núi Inaba mời tôi đến cùng thưởng thức trời đêm mát mẻ.

Lâu đài đổ nát...

Nước trong lấy từ giếng cũ

Là cái đầu tiên tôi cần.

257

Đi xem những người đánh cá dùng chim cốc bắt cá trên sông Nagara ở Minô.

Thật thích

Nhưng rồi chợt thấy - thật buồn...

Thuyền đánh cá có chim cốc.

258

Màu của gió...

Khu vườn mùa thu

Cây trồng lộn xộn.

259

Mùa hè đã đến, thế mà

Trên cây dương xỉ một lá

Chỉ một lá.

260

Những ruộng lúa cạnh Đền Kho Báu của thần Dharma.

Lúa chín...

Từ phía ruộng lúa chín sớm.

Chim dẽ giun kêu.

261

Chúc mừng nhà mới

Một ngôi nhà tuyệt đẹp...

Phía sau

Chim sẻ vui nhặt kê.

264

Ao sen...

Hoa sen còn nguyên, chưa hái -

Chờ lễ Linh Hồn.

265

Năm Jôkyô thứ năm, ngày 20 tháng Bảy, tôi được tiếp ở lều Lá Tre.

Có kê, có cỏ rồi.

Không muốn gì thêm..

Lều tranh.

266

Con bướm trên bông cúc

Mùa thu sâu...

Con bướm uống sương

Trên bông cúc.

268

Tiễn Yasui lên đường

Tiễn bác

Lưng bác xa dần...

Gió thu cô đơn.

270

Đời có bao loài cây...

Mỗi loài

Một sắc hoa rực rỡ.

271

Bạn bè tiễn tôi ở ngoại ô thành phố.

Chúng tôi cùng uống với nhau mấy chén rượu.

Chứng kiến tiệc rượu này...

Bình minh

Đỏ rực cả bầu rời.

273

Như chiếc cầu treo,

Dây thường xuân

Cố bám vào tường để sống.

274

Múi Ôbasutê

Khuôn mặt núi đá -

Một bà già đang khóc

Chỉ có trăng làm bạn.

278

Ông già chủ ao sen này thích hoa cúc. Hôm qua dự lễ ở Núi Lu, hôm nay chúng tôi uống nốt phần rượu còn lại, cả hai thi nhau trổ tài thơ phú, lại còn hỏi ai khỏe hơn ai.

Năm sau vào ngày này?

Ngày mười sáu âm lịch?

Hay chỉ sáng nay nhớ hoa cúc?

280

Lá bụi thường xuân này

Hơi nhuốm màu quá khứ...

Tán lá mùa thu.

281

Thu sắp hết...

Tôi cuộn tròn người

Trong chăn.

282

Sông ẩn mùa đông...

Lần nữa

Tựa lưng vào cột.

283

Tôi được nghe nhiều điều tốt về nhà sư Đôen ở Lều Đaitsu. Kính trọng ông, tôi hứa sẽ đến thăm, thế mà điều ấy chưa kịp xẩy ra, ông đã từ giã cuộc đời này, như bông tuyết tan giữa buổi chiều tà mùa đông. Hình như hôm nay là ngày giỗ đầu của ông.

Cố hình dung

Ông là người thế nào...

Chiếc gậy gỗ héo của ông.

284

Thương tiếc vợ Rika

Nằm xuống

Kéo trùm chăn...

Một đêm lạnh và buồn.

285

Tại buổi lễ cầu siêu một người quen.

Tiếng thút thít và nước mắt.

Chúng làm tắt

Cả lò sưởi đầy than...

286

Jusô người tỉnh Owari còn được gọi là Etsujjin, theo tên vùng đất nơi ông sinh. Bây giờ ông ẩn mình ở thành phố, chỉ lo kiếm đủ thức ăn và dầu sưởi. Ông làm việc hai ngày, chơi hai ngày, nếu làm ba sẽ chơi ba. Ông thích uống rượu và hát bài “Những câu chuyện về Heikê” khi say. Một người bạn đích thực.

Liệu năm nay,

Tuyết chúng ta nhìn năm ngoái

Sẽ lại rơi?

287

Vào một đêm tuyết rơi, tôi đùa viết bai thơ về chiếc mũ dai, dùng hai từ “mua gạo” làm chủ đề.

Ra ngoài mua gạo.

Bao rỗng đội đầu che tuyết...

Chiếc mũ dai của tôi.

288

Ngày đầu năm...

Mặt trời trên từng ruộng lúa

Gợi ta buồn.

289

Thật cám dỗ...

Cả mùa xuân năm nay

Bầu trời cũng gọi đi xa.

290

Sáng lại chiều

Như thể ai chờ tôi ở Matsushima...

Mối tình buồn của tôi.

291

Năm Genrôku thứ hai, tháng Hai, khi nghỉ lại ở Tôzan.

Từng đợt hơi nóng

Bốc lên từ hai vai...

Chiếc áo giấy của tôi.

292

Đi lễ ở Futamigaura

Nhìn hoa sóng thủy triều,

Biết vịnh này

Xuân đã đến.

293

Chiền chiện hót...

Chim cuốc kêu

Hòa nhịp.

294

Thơ đề trên tranh vẽ người đang uống rượu.

Không trăng, không hoa

Chỉ một người uống rượu...

Một mình

295

Giao nhà ở ẩn bằng cỏ cho gia đình có mấy cô con gái.

Cửa lều cỏ

Cũng di chuyển theo mùa...

Nhà búp bê.

296

Xuân qua...

Chim kêu.

Mắt cá ngấn lệ.

297

Murô-nô-Yashima

Hơi nóng căng thành sợi,

Quyện với nhau...

Khói.

298

Mặt trời sắp lặn...

Những sợi chỉ sóng nóng

Nhòe dần.

299

Ngôi làng không chuông...

Ừ, nhưng mùa xuân, sắp có hội

Thì sao?

300

Đêm xuân, một mình ở ngôi nhà nông thôn.

Không nghe

Cả tiếng chuông hoàng hôn...

Đêm xuân.

301

Thật thiêng liêng...

Lá xanh, lá non

Dưới nắng.

303

Tìm Suitô ở Yôzê, tỉnh Nasu.

Mùa hè, người gánh cỏ...

Nhờ ông ta chỉ đường

Qua cánh đồng này.

304

Về cảnh đẹp tại nơi sư phụ Shua đang sống.

Cả núi

Cũng chuyển vào vườn...

Phòng khách mùa hè.

306

Tôi biết bài thơ này về thầy tế Butchô, nhưng nhìn lều cỏ của ông làm tôi xúc động hơn khi nghe về nó. Trong sự xúc động ấy, tôi thấy trái tim mình được thanh lọc.

Cả chim gõ kiến

Không nỡ làm hỏng lều này...

Khu rừng mùa hè.

308

Mùa hè, trên núi.

Cầu kinh trước đôi guốc gỗ...

Lên đường.

309

Thơ đề trên tranh vẽ con sếu và cây chuối.

Sếu kêu...

Chắc chắn tiếng kêu này

Làm rách lá chuối.

340

Người quản gia ngôi nhà lớn gửi tôi đi bằng ngựa. Dọc đường, người coi ngựa nói: “Xin ông viết cho một bài thơ trên giấy, được không?” “Một yêu cầu tinh tế,”  tôi nghĩ.

Đi hết cánh đồng

Tới chỗ kia cho ngựa rẽ!

Chim cu.

341

Với tư cách là hai nhà sư, chúng tôi hành hương tới vùng Cực Bắc. Chúng tôi thăm Shinôhara ở Nasu, định đi thăm “Hòn Đá Giết Người” ở  Sesshô, nhưng trời mưa mãi không dứt nên phải nghỉ lại ở đấy.

Mưa từ trên cao xuống...

Trong nhà trọ ở Takaku.

Chim cu.

342

Hòn đá giết người

Hòn đá có mùi

Cỏ mùa hè úa vàng...

Sương nóng.

343

“Cây liễu bên dòng suối trong xanh như pha lê” mọc ở vệ đường gần một ruộng lúa ở làng Ashinô. Mấy lần, ông Kôhô, một viên chức ở quận, bảo tôi: “Tôi rất muốn chỉ ông xem cây liễu đó”, và tôi lúc nào cũng muốn biết nó ở đâu. Bây giờ thì cuối cùng tôi đang đứng dưới bóng của nó.

Mạ

Cấy hết...

Tôi rời khỏi cây liễu.

344

Từ Đông hay từ Tây?

Cao trên những cây mạ mới mọc

Gió thổi vi vu.

345

Qua Trạm Gác Shirakawa

Cội nguồn tất cả nghệ thuật

Là bài hát cấy lúa

Tít trên miền Bắc.

346

Chữ hạt dẻ trong tiếng Trung Quốc gồm hai chữ là mộc và tây, do vậy cây dẻ được cho là có liên quan đến Miền Đất Thanh Khiết của Phật Amiđà. Người ta nói trong suốt cuộc đời Bodhistva của mình, Gôyô đã dùng gỗ cây này làm gậy chống và cột đỡ lều của mình.

Mọi người

Chớ xem thường hoa này...

Hoa dẻ trên mái hiên.

347

Cách thị tấn Sukagawa năm dặm về phía Đông là thác nước Ishikawa mà từ lâu tôi mơ ước được chiêm ngưỡng. Vào thời gian này trong năm, mực nước dâng cao vì trời mưa, và người ta bảo tôi không thể vượt qua được.

Mưa hè...

Đủ nước để làm ngập

Cả thác nước.

348          

Cấy lúa bằng tay

Theo cách xưa, ngẫu nhiên

Thế nào được ấy.

349

Kyôhaku đưa cho tôi bài Haiku này như món quà tặng lúc chia tay. Và tôi đã viết:

Từ ngày anh đào nở hoa

Tôi muốn ngắm cây thông này...

Mọc hai thân sau ba tháng.

351

Đảo, rất nhiều đảo...

Chi chít hàng nghìn đảo

Giữa biển mùa hè.

352

Ở Takađachi, tỉnh Ôshu

Cỏ mùa hè

Là những gì sót lại

Từ giấc mơ các chiến binh.

353

Dưa mùa đông...

Tất cả dưa mùa đông

Mang khuôn mặt mới.

354

Từ Suối nước nóng Narugô, chúng tôi định lên đường đi tới tỉnh Đêwa qua Trạm Gác Shitômae. Ít du khách chọn đi đường này, do vậy những người lính gác tỏ ý nghi ngờ, mãi lúc sau mới cho chúng tôi đi. Khi leo qua một đỉnh núi, mặt trời đã xế bóng, chúng tôi thấy một ngôi nhà của lính gác biên giới và xin ngủ qua đêm ở đấy rồi đi tiếp. Nhưng mưa lớn và gió liên tục ba ngày, khiến chúng tôi bị kẹt lại ở chỗ núi non chẳng mấy vui vẻ này.

Chấy, rận.

Con ngựa đái

Sát bên gối tôi.

355

Tĩnh lặng...

Tiếng ve kêu

Thấm vào kẽ đá.

356

Thu vào lòng mình

Tất cả mưa hè...

Sông Môgami chảy xiết.

358

Ở nhà Sêishin

Sờ gió,

Đoán biết đâu là hướng Nam...

Sông Môgami.

359

Đầy vẻ biết ơn...

Thung Lũng Nam

Thấm đầy hương tuyết.

360

Trời mát...

Trăng lưỡi liềm mờ dần

Trên núi Lông Chim Đen.

364

Xô mặt trời nóng

Xuống biển...

Sông Môgami.

365

Trên đường...

Nghỉ dưới gốc anh đào,

Tôi thấy mình như đang diễn kịch Nô.

366

Mưa đêm vừa tạnh, một người trong vùng

đưa tôi đến Vịnh Kisagata bằng thuyền.

Đêm trời quang...

Hóng mát dưới bóng hoa anh đào.

Cánh hoa trôi trên sóng.

367

Bãi Nông...

Con sếu ướt chân.

Hơi mát từ biển.

368

Núi Atsumi...

Mọi con đường đều đến Vịnh Fuku...

Hơi mát từ biển.

369

Nhìn ra đảo Sađô từ thị trấn có tên Izumôzaki ở Êchigô.

Biển động...

Sông Ngân Hà

Kéo dài qua Sađô.

370

Ở nhà thầy thuốc Hôsôkawa Shunan.

Hoa nào

Trong vườn thuốc nhà bác

Sẽ là gối cho tôi đêm nay?

371

Làm mềm cá tráp

Bằng những cành liễu lạnh...

Vợ người đánh cá.

373

Đỏ, đỏ rực

Mặt trới chói chang...

Thế mà có gió thu.

374

Được mời tới thăm một lều cỏ.

Mùa thu, trời mát...

Nào, cùng nhau

Ta gọt dưa.

375

Một người tên là Isshô nổi tiếng hâm mộ thơ Haiku, nhưng anh ta chết mùa đông năm ngoái. Ông anh trai tổ chức một cuộc đối vịnh loại thơ này để tưởng nhớ người em.

Tiếng tôi khóc

Làm lay chuyển cả ngôi mộ...

Gió thu.

376

Ở nơi có tên là Cây Thông Nhỏ.

Một cái tên đáng yêu...

Cây Thông Nhỏ, nơi gió

Thổi phất phơ những bụi cây ba lá.

377

Bông nở trắng ngoài đồng

Như hoa

Dưới trăng mùa thu hoạch.

380

Dọn vườn

Trước lúc lên đường...

Liễu rụng lá trong chùa.

381

Mấy chữ nguệch ngoạc trên quạt

Quạt bị xé...

Kỷ niệm lúc lên đường.

382

Tôi đi qua cầu Asamutsu. Dân sở tại gọi là Asamuzu, tuy nhiên trong phần “Cầu” của cuốn Sách Về Chiếc Gối của Sêi Shônagôn thì nó vẫn là Asamutsu.

Asamutsu...

Bình minh

Lên đường đi ngắm trăng.

383

Tamaê

Hãy ngắm trăng,

Chừng nào sậy ở Vịnh Ngọc

Chưa bị cắt.

384

Viết ở lâu đài Hyôchi

Đây là ngọn núi

Nơi Yôshinaka tỉnh dậy?

Trăng buồn.

385

Biển Kêi

Xem hết tám cảnh đẹp

Ở các tỉnh khác nhau.

Giờ xem trăng Kêi.

386

Năm 1689, khi ngắm trăng ở Vịnh Tsuruga, tôi đến Đền Kêi và được nghe kể về những việc làm của các sư trụ trì ở Yugyô.

Trăng thật tinh khiết...

Trăng trên lớp cát

Rơi từ dép người hành hương.

387

Đêm rằm, chủ quán trọ đoán sẽ có mưa

Trăng mùa thu hoạch...

Khó lường

Thời tiết miền Bắc.

388

Cũng đêm ấy chủ quán kể chúng tôi nghe một câu chuyện thế này. Sâu dưới biển có chiếc chuông. Một lần quan tỉnh trưởng sai thợ lặn xuống vớt lên. Họ tìm thấy nó, nhưng vì nó nằm ngược nên không cách nào đưa lên được.

Trăng ở đâu?

Chuông chùa

Chìm đáy biển.

390

Mùa thu hoạch, trăng sáng.

Sương mù dưới chân núi.

Khói trên đồng lúa.

392

Giữa những con sóng...

Mẩu hoa cây ba lá

Quay cuồng trong vỏ sò tí hon.

393

Bãi Biển Màu Sắc.

Hoa cây ba lá...

Hãy để cánh rơi xuống cốc rượu -

Chiếc vỏ sò tí hon.

394

Thu đang sâu

Chưa thấy bướm bay...

Con giun đất.

395

Khi mở cửa, tôi thấy ở phía Tây có ngọn núi gọi là Ibuki. Trên núi không có hoa, không có tuyết. Đơn giản chỉ là một ngọn núi.

Tự bản thân mình đã đẹp.

Không cần trăng...

Núi Ibuki.

396

Ngẫu hứng viết tại biệt thự ông Jôsui.

Sống ẩn yên tĩnh nơi này.

Tôi sẽ hái trái cây

Và nhặt hạt cỏ.

397

Nở vội vàng

Tháng Chín đang đến gần...

Hoa cúc.

398

Một người tên là Sôguy, sống ở Sêki, tới Ôgaki thăm tôi. Những bông hoa Sôgi được nhắc đến trong bài “Hoa đậu tía trắng trên sườn núi” bây giờ vẫn thơm như khi chúng được ông viết trong thơ.

Hạt đậu tía...

Tôi sẽ đưa chúng vào thơ,

Khi không còn hoa.

399

Thăm biệt thự của Bôkuin.

Chổ ở ẩn...

Trăng, hoa cúc

Và một ô ruộng lúa.

400

Viết cho một bức tranh

Đôi dép của Saigyô...

Hãy treo chúng

Cùng những giọt sương từ cây thông.

401

Như con sò chui ra khỏi vỏ

Tôi lên đường đi Futami...

Chia tay mùa thu.

402

Tôi ở lại nhà của Akêchi, tỉnh Isê. Vợ ông, người luôn chiều chồng trong mọi chuyện, cũng an ủi nhiều cho trái tim mệt mỏi của du khách này. Khi chồng rơi vào cảnh túng quẩn, bà đã cắt tóc bán lấy tiền cho chồng tổ chức buổi gặp mặt renga. Lúc này tôi đang nhớ lại đức tính hy sinh cao cả ấy của bà.

Trăng, cô đơn...

Tôi muốn kể

Về người vợ của Akêchi.

403

Đền Trong đã được chuyển đi nơi khác. Tôi đi lễ ở Đền Ngoài trong ngày Lễ Tái Sinh ở chùa này.

Mọi người xô đẩy nhau

Tìm sự thiêng liêng...

Lễ Tái Sinh.

404

Ở nơi gọi là Nakamura, tỉnh Isê.

Gió thu...

Giờ nghĩa địa ở Isê

Càng buồn hơn.

405

Futami

Nghiên mực của Saigyô?

Tôi cầm lên tay ...

Sương trong mẩu đá lõm.

406

Shuei-in

Vào cổng...

Mùi hoa lan

Gần cây cọ sagô.

407

Hết ngày lại ngày

Tự mình đổi thay...

Bông hồng

408

Cơn mưa đông đầu mùa...

Con khỉ dường như

Muốn có chiếc áo tơi.

409

Hái nấm...

Dễ bị ướt

Trong cơn mưa chiều lạnh.

410

Vườn mùa đông...

Ánh trăng như những sợi chỉ.

Tiếng côn trùng râm ran.

411

Ngọn núi

Được vẽ trên cuộn giấy bồi...

Sống ẩn mùa đông.

412

Chơi cùng trẻ trên đồi

Tuyết đầu mùa...

Nào lấy lông thỏ

Ta làm râu!

413

Ngày mồng Một tháng Bảy, năm Genrôku thứ hai,

họa vần thơ tại nhà Ryôbôn

Nào các cháu,

Ta chạy loanh quanh

Dưới mưa đá!

414

Tới thăm Nam Kinh, tôi mong muốn cuối cùng Điện Thờ Phật sẽ được xây xong

Tuyết đầu mùa...

Cho Đức Phật Toàn Năng

Bao giờ mới dựng cột?

415

Bài hát trên đường

Rời lâu đài trên núi Iđê

Ngồi trên chiếc kiệu thuê...

Những cơn mưa đông đầu mùa.

416

Cả họ cũng đi

Quanh mộ Choshô?

Vừa đi vừa gõ vào bát?

417

Nhiều người đến thăm lều cỏ của tôi ở Zêzê.

Nếu trời mưa đá

Tôi sẽ nấu, thết anh

Món cá cơm bắt bằng lưới liễu gai.

419

Đón Năm Mới gần kinh đô

Ai kia quấn quanh người

Chiếc chiếu cói?

Hoa mùa xuân.

420

Với người mới đến Zêzê.

Nào, chúng ta

Đi xem Hội Rái Cá...

Sâu trong rừng Sêta.

421

Con chim chích

Để rơi mũ của mình...

Bông hoa anh trà.

422

Ở làng, sau khi gieo hết giống ba loại rau trong vườn anh tôi.

Mưa xuân...

Hạt giống cây quả trứng

Bắt đầu nảy mầm.

424

Những củ khoai tây giống...

Đúng lúc anh đào nở hoa

Người bán rau đi bán hàng.

425

Viết ở nhà Kôbôku

Lối đi giữa hàng thông

Hai bên hoa nở...

Nhà nằm sâu phía trong.

426

Ngắm hoa

Dưới bóng cây

Ăn canh và cá ướp...

Hoa anh đào.

427

Thật đúng lúc...

Bột đậu viên trộn gạo.

Vừa ăn vừa nhìn hoa.

428

Hương hoa cúc...

Ở Nara có nhiều

Tượng Phật cổ.

429

Cánh bướm...

Đã vỗ bao lần

Khi bay qua tường này?

430

Nghe nói ngày xưa làng Hanagaki ở Iga được xem là đất của hoàng đế với mục đích bảo vệ những cây anh đào hai lần nở của Nara.

Có phải dân làng

Đều hậu duệ

Của những người gác hoa xưa?

432

Ngắm cảnh hồ, buồn tiếc mùa xuân đã trôi qua

Mùa xuân ra đi...

Cùng những người ở Ômi.

Tôi buồn tiếc.

433

Một ni-cô cô đơn

Sống tách biệt trong lều tranh...

Hoa đỗ quyên trắng.

434

Ở lại Sêta, tôi đi lễ Đền Ishiyama vào lúc rạng sáng

và nhìn thấy phòng Genji ở đấy.

Rạng sáng...

Trong mùi hoa oải hương

Chim cu kêu.

435

Anh là bướm.

Còn tôi

Là Trang Tử đang mơ.

436

Hoa dưa.

Không của buổi chiều

Cũng chẳng buổi sáng.

437

Trăng có mùi thơm...

Bao giờ? Ở đồng nào?..

Chim cu.

438

Ngắm đom đóm ở Sêta

Xem đom đóm bay...

Người chèo thuyền say.

Thuyền đung đưa.

439

Đang ở kinh đô.

Thế mà vẫn nhớ kinh đô...

Chim cu.

440

“Đêm hè mát ở bờ sông, Lối đi Thứ Tư”, họ nói với nhau như vậy. Đầu tháng Sáu, từ khi trăng mọc đến lúc trăng lặn, tận quá Rằm, mọi người xếp hàng dọc bờ sông uống rượu sakê và ăn uống suốt đêm. Phụ nữ diện những bộ đồ đẹp nhất, cánh đàn ông mặc những chiếc áo dài hợp mốt. Còn người già thì ngồi bên nhau. Cả đám thợ học việc nghề gò thùng và thợ rèn cũng thoải mái hát to hồn nhiên. Thế đấy, cuộc sống nơi kinh thành là thế đấy!

Gió thổi nhẹ từ sông...

Đêm hè mát

Mặc áo màu vàng nhạt.

441

Một ẩn sĩ có tên Tôkô từ Naniwa tới xin gặp tôi, vốn chỉ một sư phụ bất tài.

Ích gì bắt chước tôi?

Để thành hai nửa giống nhau

Của quả dưa bổ đôi?

442

Lều cỏ của tôi...

Chỉ duy nhất một điều hay:

Muỗi nhỏ hơn nơi khác.

443

Sự phù du của cuộc đời

Chóng chết.

Dẫu chưa có dấu hiệu nào sẽ chết...

Con ve kêu.

444

Ở Tanabata

Đừng nhìn trộm

Thậm chí cả khi nhìn qua lá dâu...

Ánh sao.

445

Trong ngôi nhà tranh gần mộ Kisô Yôshinaka,

          sâu trong lòng tôi cứ nghĩ về nghĩa trang

Ngày lễ Linh Hồn...

Cả hôm nay

Lò thiêu xác cũng có khói.

446

Con chuồn chuồn...

Mãi không đậu được

Lên đầu ngọn cỏ.

448

Unchiku, một nhà sư ở Tôkyô, có vẽ bức tranh, chắc chân dung tự họa. Trong bức tranh là một nhà sư khác đang ngoảnh mặt. Ông nhờ tôi viết lời chú, và tôi viết: “Ông đã quá sáu mươi, còn tôi gần năm mươi. Cùng nhau trong giấc mơ, bản thân chúng ta là những dạng khác nhau của giấc mơ. Còn đây, tôi xin bổ sung thêm lời của người đã chết”:

Ngoảnh sang hướng này,

Cả tôi cũng cô đơn...

Đêm thu.

449

Nhổ tóc bạc

Dưới bóng cây liễu...

Dế kêu.

450

Trăng mùa thu hoạch...

Trẻ con xếp hàng

Dọc theo bờ hiên nhà chùa.

451

Ngắm trăng ở một ngôi đền cổ.

Ngắm trăng...

Trong cả phòng

Không một khuôn mặt đẹp.

452

Tại buổi tiệc họa thơ đầu tiên ở nhà Mađisha.

Trăng sắp mọc...
Trong phòng

Ai cũng đặt tay lên đầu gối.

453

Một nhà sư đức hạnh có lần từng nói: “Thiền hời hợt bề ngoài là cội rễ của những sai lầm đưa ta xuống mộ”. Tôi đánh giá cao những lời này của ông.

Chớp

Mà không sáng...

Lời nói hay.

454

Ở Katađa

Con ngỗng ốm

Rơi trong đêm giá lạnh...

Tôi ngủ dọc đường.

455

Túp lều người đánh cá...

Con dế

Lẫn với mớ tôm nhỏ.

456

Đền Shôzui ở Katađa

Nhấm nhi trà buổi sáng

Mặt nhà sư thanh thản...

Hoa cúc.

411

Tôi dừng lại mấy ngày ở Awazu, nơi có một người rất thích trà đạo. Ông hái hoa cúc ở bãi biển gần đấy rồi mời tôi đến uống trà.

Cả con bướm

Cũng đến nhâm nhi bát dấm...

Món rau hoa cúc.

457

Trên đường về nhà         

Những cơn mưa đông đầu mùa...

Đủ để làm đen xạm

Gốc rạ mới cắt.

459

Con dế

Lơ đãng kêu...

Lò than.

460

Nhớ những ngày xưa

Trời giá lạnh.

Trên gốc cây bị đốn

Vẫn mọc bông hoa tím nhạt.

461

Gió đông...

Ai đó

Mặt sưng vì đau răng.

462

Trên đường hành hương

Tuyết đầu mùa...

Màu trắng trên chiếc túi

Sau lưng thầy tế lang thang.

463

Đi trên Đường Shinanô

Tuyết rơi...

Sậy để làm miếu thờ

Chưa cắt.

464

Chim choi choi bay lên...

Đêm về khuya

Gió bão phía núi Hiêi.

465

Trên đường

Dọn nhà cuối năm...

Gió bão

Thổi qua những cây tùng.

466

Các nhà thơ gặp nhau tiễn năm cũ.

Nửa ngày

Làm bạn với thần linh...

Tiễn năm cũ.

467

Trong thời gian ở kinh thành, đêm nào tôi cũng nghe tiếng gõ bát buồn buồn của người hành hương đang khất thực.

Cá hồi khô.

Người hành hương Kuya tiều tụy...

Độ sâu của mùa đông.

469

Rơi từ trên cao

Xuống đá của Núi Đá...

Mưa đá.

470

Viết ở Ôtsu

Cả trên những ngọn đồi thấp

Gió bão miền núi

Cuốn tung lá cây.

471

Trả lời một yêu cầu của Jôkô Ajiyarri: Đẹp, thật đẹp! Chiếc mũ tre thật đẹp! Chiếc áo tơi thật đẹp! Ai đã ban cho ta điều ấy? Ai đã vẽ bức tranh đẹp thế này, với tầm nhìn hàng nghìn năm đang hiện ra ngay ở đây trước mặt chúng ta? Bây giờ, trong tinh thần ấy, niềm vui chợt dâng lên trong tôi. Chiếc áo thật đẹp, chiếc mũ thật đẹp...

Thật đẹp

Cả vào ngày không tuyết...

Chiếc áo tơi và mũ tre.

472

Cuối đông...

Không ai thấy chim bói cá

Lặn sâu dưới nước.

475

Viết ở nhà của Ôtôkuni

Điểm dừng chân Marikô...

Hoa mận, cây xanh.

Cộng thêm cháo khoai.

476

Đầu xuân ở núi Iga

Làng miền núi

Vũ công Năm Mới đến muộn...

Hoa mận.

477

Cùng nhau chờ trăng mọc...

Chú tiểu có nét mặt khổ hạnh,

Tay cầm cành mận.

478

Khốn khổ

Vì được chiều và vì bột mạch?

Con mèo cái.

479

Hết năm này qua năm khác

Làm phân bón cho anh đào...

Hoa rụng.

481

Trong chốc lát

Treo lửng lơ trên hoa...

Trăng đêm nay.

482

Già, lung lay...

Răng tôi cắn phải cát

Khi nhai rong khô.

483

Thơ đề trên tranh

Những bông hồng trên núi...

Các bếp đun trà ở Uji

Tỏa mùi thơm.

484

Đêm đen...

Mất tổ

Chim choi choi kêu.

485

Những mắt đốt sần sùi...

Số phận con người

Giống cây tre.

486

Rừng trúc ở Arashiyama

Rất dày...

Từng sợi gió lách qua.

487

Gió trong rừng thông...

Lách giữa những tán lá

Khi trời cuối thu.

488

Chim cu...

Ánh trăng

Chiếu qua rừng trúc.

489

Ngập trong nỗi buồn

Hãy để ta cô đơn...

Chim cu trong núi.

490

Khẽ vỗ tay

Ánh sáng hoàng hôn vọng lại...

Trăng mùa hè.

491

Tuổi thơ tôi

Cũng thế...

Măng non.

492

Lá kiều mạch...

Úa lụi vì nước mắt.

Chim én đang khóc.

493

Từng ngày

Kiều mạch đỏ rồi chín...

Chim én hót.

494

Bất tài

Tôi chỉ muốn ngủ...

Chim chích cãi nhau.

495

Tiếc vì mai phải rời Biệt thự “Cánh hồng vàng héo rụng”, tôi đi ngắm một lượt từ đầu đến cuối tất cả các phòng.

Mưa hè...

Giấy dán thơ rơi,

Để lại vết trên ường.

496

Gói bánh bao...

Một tay bà làm bánh

Sửa mái tóc đang xõa.

497

Tháng Sáu...

Cái nóng hừng hực

Từ người đang sốt.

498

Đầu thu

Đầu thu...

Gấp màn muỗi

Làm cái trải giường.

500

Gió thu thổi lạnh.

Nhưng thật xanh

Những chồi non trên cây dẻ.

501

Trong chuồng bò tối

Muỗi kêu vo ve...

Dai dẳng cái nóng mùa hè.

502

Tính chuyện dựng căn nhà mới, Kuku

nhờ tôi viết thơ về một bức tranh của Kenkô.

Sắc thu nhiều màu...

Thậm chí

Không có cả nồi cháo cám.

503

Cô đơn...

Con dế

Đu dưa trên chiếc đinh.

504

Đêm rằm

Những người bạn cho gạo...

Tối nay đến đây

Cùng ngắm trăng.

505

Trăng mùa thu hoạch.

Những muốn gõ cổng

Đền Mii...

Trăng đêm nay.

506

Viết ở Katađa, đêm mười sáu.

Mở chốt cửa

Để ánh trăng lọt vào...

Ngôi đền đang trôi.

507

Trăng trong mây...

Vừa hăng hái mọc lên,

Giờ do dự.

508

Trăng mười sáu...

Trời tối chỉ đủ

Nấu nồi tôm.

509

Be... be...

Con nai trong đêm

Kêu thật buồn.

510

Mùa thu đang qua...

Quả dẻ non

Mở rộng những cánh tay.

511

Tôju lên núi thăm tôi khi đang ở ẩn

Tôi thết món kiều mạch.

Giờ chúng đang nở hoa...

Đường mòn trên núi.

512

Rơm mới...

Chở về nhà

Cùng cơn mưa đông đầu mùa.

515

Chín lần tỉnh giấc...

Vẫn trăng ấy.

Vẫn chưa sáng.

516

Nấm...

Một lá cây gì đấy

Dính vào nó.

518

Gió thu...

Cây cổ thụ đổ.

Không phải sương trên lá thường xuân.

519

Sẩy gạo...

Niềm vui của bà già.

Hoa cúc.

520

Năm Genrôku thứ tư, tháng Mười, ở chỗ ông Riyu ở đền Menshô. Đã một trăm năm trôi qua kể từ ngày đền này chuyển từ làng Hirata đến đây. Như được ghi trong sổ công đức, “Trúc và cây xanh mọc dày, còn đất và đá thì bám đầy rêu phong cổ kính”. Quả là nơi đáng kính và khiến cảm động bởi sự lâu đời của nó.

Hơi hướng cổ xưa cả trăm năm...

Trong vườn này

Lá rụng

521

Thật quí...

Chúng có làm lóa mắt mình không?

Những chiếc lá đỏ đang rụng.

522

Khen khu vườn này

Mưa đông đầu mùa...

Được bố trí tao nhã,

Khu vườn đang sống lại.

526

Cây tỏi tây rễ sâu

Lá bạc trắng...

Trời lạnh thế đấy.

524

Tự vui ở nhà Sensên

Thỉnh thoảng, buồn

Nhìn núi Ibuki...

Ở ẩn mùa đông.

525

Thơ ngẫu hứng viết trong biệt thự ông Kôsetsu

Có thêm màu mới nào không

Trên ngọn gió khô héo?

Bông hoa nở trái mùa.

526

Hoa thủy tiên.

Tờ giấy trắng.

Phản chiếu nhau.

527

Màu của nó

Trắng hơn quả đào...

Hoa thủy tiên.

529

Viết ở nhà Kôgêtsu

Chờ tuyết rơi

Khuôn mặt những người nghiện rượu...

Vụt lóe chớp.

530

Gió đông thổi

Giữa những cây tùng

Đá trở nên sắc.

531

Tôi đi lễ ở đền Hôrai, tỉnh Mikawa. Trên đường trở về, bệnh cũ tái phát, và tôi ngủ qua đêm ở một quán trọ sát chân núi.

Cầu Phật xin chiếc giường ấm.

Giờ có giường...

Ngủ dọc đường.

532

Giữa những cơn mưa đông đầu mùa rơi đơn điệu, tôi tìm được chỗ nghỉ, hong khô quần áo bên bếp lò và vuốt nước khỏi mặt. Chủ quán tiếp tôi ân cần, hồi lâu an ủi tôi về nỗi vất vả của chuyến đi. Tối đến, tôi ngồi xuống trước đèn, lấy bút mực và bắt đầu viết. Thấy thế, chủ quán thiết tha xin một bài thơ để kỷ niệm lần gặp gỡ này.

Vào quán

Người ta hỏi tên...

Những cơn mưa đông đầu mùa.

533

Không nơi ở cố định trên đời này, sáu bảy năm gần đây tôi luôn ngủ trên đường, lại thường xuyên đau ốm. Không thể quên bạn bè và đệ tử của nhiều năm, cuối cùng tôi trở lại Cao Nguyên Misashi. Hết ngày này đến ngày khác họ đến thăm căn lều cỏ tồi tàn của tôi, và tôi đã viết bài thơ này đáp lại:

May còn sống...

Tuyết

Trên bông hoa bìm bìm đang héo.

534

Thần thánh ra đi.

Mọi cái tàn hoang

Giữa những chiếc lá chết.

535

Lá cây dong

Phơi mặt

Chịu cái lạnh buổi sáng.

536

Ngỗng trời kêu

Trên ruộng lúa ở Tôba...

Mưa gắt.

537

Tiếng dế kêu

Thấm sâu

Tận hang lợn rừng.

539

Sát mép hiên

Con chim chích

Ỉa lên nồi bánh gạo.

540

Quà tặng lúc chia tay cho người lên đường đi về hướng Đông

Tìm tôi ư?

Người cầm hoa

Và chiếc bát khất thực.

541

Mèo động đực...

Khi xong,

Ánh trăng mờ từ phòng ngủ.

542

Đi dạo

Vừa đi vừa đếm...

Hết nhà này đến nhà khác

Đếm cả liễu và mận.

543

“Giàu trăng và hoa”: trước lều tôi có cây mận và cây anh đào. Cho đệ tử có Kikaku và Ransetsu.

Trên hai tay tôi

Là hoa anh đào và hoa mận...

Chưa kể bánh gạo.

544

Giỗ đầu ông Fubôku: buổi họa thơ.

Tiếng chim cu

Đang kêu...

Chiếc hộp cũ đựng nghiên mực.

545

Tháng Sáu...

Đã có món cá tráp,

Còn thêm món cá voi muối dấm.

546

Họa thơ theo đề tài “Những bông hoa dại trên đồng”

Chúng làm tôi quên

Cái nóng hoa cẩm chướng mùa hè...

Những bông hoa dại trên đồng.

547

Trăng lưỡi liềm.

Mặt đất chìm trong sương mù...

Hoa kiều mạch.

548

Về những cây chuối bị đem trồng nơi khác.

Lá chuối

Vươn sát cột nhà...

Trăng trên lều.

549

Trăng mùa thu hoạch...

Sóng lớn thủy triều

Lên tận cổng nhà tôi.

550

Dự tiệc ở Fukagawa

Rau xanh rất ngon

Giờ thêm món nữa -

Ớt đỏ.

551

Gần cửa sông Fukagawa, trăng soi vào chiếc thuyền

ở nơi gọi là “Năm Cây Thông”.

Trước ngược dòng

Nay xuôi dòng...

Luôn có trăng làm bạn.

552

Cùng Tôkêi ngắm cảnh đẹp Ônagizawa

Hành hương cùng mùa thu...

Những muốn

Đến tận sông Kômatsu.

553

Thu sắp qua

Vẫn còn cái chưa mất...

Những quả quít xanh.

554

Thơ viết trong buổi vịnh thơ ở nhà Kyôriku, ngày Ba tháng Mười, năm Genrôku thứ năm.

Chỉ hôm nay

Nào tất cả chúng ta cùng già...

Cơn mưa đầu tiên của mùa đông.

555

Cá tráp muối

Lạnh...

Kho chứa cá.

556

Quét vườn.

Quên tuyết.

Chiếc chổi.

557

Than củi chất đống...

Bóng khách

In lên tường.

558

Ngày 21 tháng Chín, ở nhà Shiôê Shayô

Đêm thu

Bị đánh, vỡ...

Buổi trò chuyện thân tình.

559

Lòng tôi

Thư thản lạ lùng...

Tháng Chạp.

560

Mồng một Tết

Hết năm này đến năm khác

Con khỉ

Mang chiếc mặt nạ khỉ.

561

Chầm chậm

Mùa xuân tự lộ mình...

Trăng và hoa mận.

562

Thơ viết trên tranh chân dung Sư phụ Tôm.

Con cá trắng

Mở to đôi mắt đen

Trong chiếc lưới pháp luật.

564

Thơ từ biệt nhà sư Sêngin

Con sếu

Mắc chiếc áo lông đen...

Hoa như mây.

565

Chim cu...

Tiếng kêu

Vang dài theo dòng sông.

566

Hơn cả nghệ thuật

Của gió và trăng...

Hoa mẫu đơn.

567

Hoa trăng...

Thò khuôn mặt say mềm

Ra ngoài cửa sổ.

569

Cành cây ba lá đung đưa,

Không làm rụng

Những giọt sương trắng.

570

Cây nấm đầu tiên...

Thu mới chỉ mấy ngày

Sương đã rơi.

571

Mùa thu, năm Genrôku thứ sáu. Chán tiếp khách,

tôi đóng cổng nhà mình.

Bình minh rực hồng...

Suốt ngày

Cổng nhà tôi im ỉm.

572

Khi tôi đóng cổng nhà mình ở Fakagawa.

Bình minh rực hồng...

Giờ thì cả nó

Cũng không là bạn tôi.

573

Thương tiếc cái chết của Matsukura Rantan.

Gió thu...

Thật buồn

Chiếc gậy gỗ dâu của tôi bị gãy.

574

Ngày Ba tháng Chín, thăm mộ Matsukura Rantan.

Đêm thứ bảy, trên mộ bác

Trăng mồng ba chiếu sáng...

Bác biết không?

575

Để tang Tôjun

Trăng lặn...

Những gì còn lại

Là bốn góc chiếc bàn của ông.

576

Hoa cúc nở

Trong sân người thợ đá,

Giữa các phiến đá.

578

Năm Genrôku thứ sáu, ngày mồng chín tháng đầu tiên mùa đông, thăm vườn cúc của Sôđô. Hội hoa cúc được tổ chức hôm nay, ngày Chín tháng Mười, vì tháng Chín cúc chưa đâm nụ. Như một bài thơ Trung Quốc đã viết: “Hội hoa cúc chỉ có lúc nào hoa cúc nở”, nên là chuyện bình thường khi nhiều hội thế này bị hoãn. Do vậy dẫu đang mùa đông, chúng tôi vẫn khích lệ nhau viết thơ về hoa cúc mùa thu.

Hương hoa cúc...

Chiếc đế giày mòn vẹt

Chỏng chơ trong vườn.

579

Hoa cúc mùa đông...

Bụi cám từ lò xay bên cạnh

Phủ lên chúng.

580

Hoa cúc mùa đông...

Ngồi hâm rượu gạo

Bên cửa sổ.

582

Họa thơ theo đề tài “Thu hoạch cải củ”.

Chú bé

Ngồi trên yên ngựa...

Mùa thu hoạch cải củ.

583

Chiếc cầu lớn qua sông Fukagawa mới xây một nửa.

Tuyết đầu mùa

Rơi lên chiếc cầu

Đang xây.

584

Ăn toàn rau củ, tôi nói chuyện suốt ngày với các võ sĩ đạo samurai.

Các võ sĩ đạo gặp nhau...

Câu chuyện của họ

Hăng, gắt như cải củ.

585

Ngày hai mươi tháng Mười, thơ viết ngẫu hứng ở Fakagawa.

Thật thương

Những con ngỗng

Của người bán ngỗng.

587

Cầu Shin-Ryôgôku được xây xong

Ai cũng trầm trồ

Biết ơn chiếc cầu...

Mặt đường đóng băng.

588

Còn sống

Tất cả dính thành một cục...

Ốc biển.

589

Ở nhà Kêishi, vịnh thơ theo đề tài “Đi theo cậu bé dưới trăng”.

Trăng trong

Tôi đi theo cậu bé...

Con cáo làm giật mình.

590

Giữa hoa mận ngát hương thơm

Mặt trời bỗng hiện...

Đường mòn trên núi.

591

Suy nghĩ dọc đường

Mùa thu này

Sao mình cảm thấy lạnh?

Con chim bay vào mây.

592

Khi mận nở hoa thơm,

Nghe hai tiếng “trước đây”

Đã thấy buồn.

548

Ngày Phật lên Niết Bàn

Úp hai tay nhăn nheo vào nhau...

Gió xào xạc ngoài vườn hồng.

593

Mưa xuân...

Từ mái nhà dột

Nhỏ từng giọt xuống tổ kiến.

594

Cây liễu xanh

Úp mặt xuống bùn...

Nước thủy triều nông.

595

Mưa xuân...

Côn trùng bay nhiều

Dọc bờ cỏ ven đường.

596

Thơ gửi Tôrin, mừng nhà mới

(cũng là thơ đề trên bức tranh do tôi vẽ).

Giọt sương này không lạnh...

Giọt mật

Trong hoa mẫu đơn.

597

Bị cây chè che khuất

Người hái chè nghe không

Tiếng chim cu?

599

Năm Genrôku thứ bảy, tháng Năm, tôi lên đường đi Êđô,

gửi lại mấy chữ này cho những người đi tiễn.

Những mầm non lúa mạch

Chụm lại với nhau cho vững...

Cúi chào từ biệt.

601

Con chim chích...

Trong rừng trúc

Hót về tuổi già của mình.

603

Vào tỉnh Suruga

Trên đường Suruga...

Cả hoa cam

Cũng có mùi lá chè.

604

Ở Naôya, Ôwari

Trên cánh đồng cuộc đời

Cày thửa ruộng nhỏ.

Hết tiến lại lui.

605

Chở củi xong

Con ngựa quay về...

Những thùng rượu mừng cấy lúa.

606

Viết ở nhà Yamêi

Nhìn bức tranh

Đã thấy mát...

Những cây trúc ở Saga.

608

Đẫm sương sớm

Bẩn và lạnh...

Quả dưa dính bùn.

609

Viết ở nhà Kyôkusui

Đêm hè...

Rạng sáng

Ngổn ngang thức ăn thừa trẻ con.

610

Khi ở nhà Kyôkusui, chúng tôi chọn chủ đề “Cuộc sống nông thôn”.

Quạt lúa xong

Người làm cơm ngon thết khách...

Đêm mát mẻ.

611

Năm Genrôku thứ bảy, ngày 21 tháng Sáu,

viết tại nhà Bôkusetsu ở Ôtsu

Mùa thu đến gần

Trái tim chúng ta xích lại với nhau...

Căn phòng bốn chiếc chiếu rưỡi.

612

Ở nhà Hônma Shumê, treo trên tường phía sau sân khấu kịch Nô là bức tranh vẽ bộ xương người đang thổi sáo và đánh trống. Phải chăng cuộc sống con người cũng chẳng khác mấy việc làm của bộ xương kia trên bức tranh? Trang Tử từng dùng chiếc sọ dừa làm gối và ông đã không phân biệt được đâu là mơ, đâu là thật. Vâng, điều này khiến ta nghĩ đến bản chất cuộc sống của mình.

Tia chớp

Xuyên qua mặt...

Hoa miscanthus.

613

Thật mát...

Ngủ trưa

Lưng tựa tường.

614

Lối mòn nhỏ

Cỏ gai nở hoa

Dính đầy sương.

615

Viết ở nhà Yađô

Tanabata...

Mùa thu thực sự đã đến

Khi đêm buông.

616

Khi nghe tin sư cô Jutêi qua đời

Đừng nghĩ

Mình chẳng là gì...

Ngày lễ Linh Hồn.

617

Anh có thể đi...

Thiếu anh tôi cũng đủ cô đơn

Chiều thu này.

618

Viết trong khi bị bệnh

Dọc đường ốm...

Trong mơ tôi lang thang

Giữa những cánh đồng khô héo.

(Bản dịch mới, theo “Baso’s Selected poems”

           của David Landis Barnhill)