Don Juan

DON JUAN, Phần 2

 Chương III

1

Ôi, nàng thơ... et cetera, ta để lại

Chàng Đôn Juan đang ngủ thiếp ngon lành

Trong âu yếm một vòng tay cô gái,

Mà tâm hồn, như đôi mắt long lanh,

Chưa từng khóc, chưa thấy điều kinh hãi,

Cũng không ngờ đang âu yếm một anh...

Vâng, một anh sẽ làm nàng đau khổ.

Nàng chỉ biết sống và yêu lúc đó.

2

Ôi Tình yêu, sao cuộc đời cứ bắt

Anh nào yêu là sẽ phải đau buồn?

Cứ hoa hồng là có gai, chán thật,

Sướng nỗi gì khi nước mắt trào tuôn.

Thế mà ta hễ thấy hoa là ngắt.

Để làm gì? Để nó sớm vùi chôn

Chính bản thân tôi và anh sau đấy

Bằng những cánh hoa hồng kia lộng lẫy.

3

Khi phụ nữ vừa mới yêu, phải nói

Họ rất yêu người họ chọn, nhưng rồi

Khi thân quen, họ bắt đầu thay đổi,

Như vẫn thường thay đổi tất, than ôi.

Ai cũng biết, mới đầu yêu sôi nổi,

Họ chỉ cần một đối tượng mà thôi,

Nhưng sau đấy họ thích nhiều hơn một,

Mà chẳng nghĩ đó là điều không tốt.

4

Tôi không biết nên trách ai - phụ nữ

Hay đàn ông? Tôi chứng kiến nhiều lần:

Nếu vợ anh không mê Kinh, ở cữ,

Thì thế nào cũng sẽ kiếm tình nhân.

Vâng, vợ anh vẫn yêu anh đấy chứ,

Vẫn trung thành, vẫn chu đáo, vân vân.

Nhưng không nghĩa là không yêu ai đấy.

Mà đã một thì hai, ba, hẳn vậy.

5

Tôi rất tiếc, rất buồn vì một lẽ

Rằng chúng ta trót hư hỏng từ đầu,

Rằng tình yêu và hôn nhân không thể

Không bất đồng, dù nhiều mặt giống nhau.

Như tình yêu thành hôn nhân, cũng thế,

Rượu có ngày sẽ thành dấm rất mau.

Thật chua xót là tình yêu thơ mộng

Vẫn cứ phải thành văn xuôi cuộc sống.

6

Chắc phải có một luật riêng nào đấy

Về ghét, yêu trong cái vấn đề này.

Khi đang yêu thì anh nào chả vậy,

Rất vui mừng, khi vợ trói chân tay

Thì đã muộn, và cuối cùng sẽ thấy

Rằng gia đình là ngán ngẩm. Xưa nay

Chưa lấy nhau, yêu hăng là có ích,

Chứ làm chồng quá yêu là lố bịch.

7

Ta, đàn ông, yêu si mê thường ngượng,

(Mà nói chung cũng khá mệt). Và rồi

Ai đủ sức suốt đời mình chiêm ngưỡng

Cái hàng ngày ta vẫn có? Than ôi,

Trong khi ấy ta phải đành tận hưởng

Với vợ mình cho đến chết mới thôi

Cái hạnh phúc của gia đình hòa thuận,

Đúng như Chúa và giấy tờ căn dặn.

8

Vâng, tất nhiên cảnh gia đình chán tẻ

Với tình yêu là trái ngược từ đầu.

Thơ dành riêng cho những người yêu trẻ,

Đến vợ chồng là mất hết còn đâu.

Nên xưa nay các nhà thơ vì thế

Chỉ viết về các anh chị yêu nhau.

Nếu Laura mà lấy ông Petrarque,

Thì chắc chắn thơ ông ta sẽ khác.

9

Các hài kịch hạ màn bằng hôn lễ,

Và tất nhiên bi kịch - cảnh đau lòng.

Nhưng tác giả lại giấu ta không kể

Về những gì sau đấy, có buồn không.

Vì họ sợ nếu nói ra, có thể

Bị chê cười vì tội dám bông lông.

Nên thành lệ, sau tang hay đám cưới,

Là họ im, mặt cứ buồn rười rượi.

10

Chỉ có hai nhà thơ, tôi phải nói,

Viết rất hay về địa ngục, thiên đường

Là Dante và Milton, khốn nỗi,

Chuyện gia đình các vị, nghĩ mà thương,

Rất bi đát, do tính tình, tội lỗi...

(Chuyện thường ngày giữa các cặp uyên ương).

May mà vợ của hai ông mù tịt,

Không là mẫu như Beatrit.

11

Tôi nghe nói một số nhà thông thái

(Mà tôi không tin lắm) vẫn cho là

Qua Beatrit, ngài Dante vĩ đại

Đã trình bày Thần Luận Phép sâu xa.

Đấy là việc của nhà thơ - vô hại.

Chỉ có điều nhân vật của ông ta

Rất thần bí, và theo tôi cốt để

Chứng minh Toán là một môn không dễ.

12

Juan, Haiđê không lấy nhau, phải nói,

Không do tôi mà do họ. Việc này

Nếu bạn đọc cho là điều có tội,

Thì cũng đừng chê tác giả tôi đây.

Còn nếu không thì vứt đi, xin lỗi,

Cần quái gì cứ phải giữ trên tay

Một quyển sách làm tổn thương đạo lý

Bằng tình yêu bất minh dù thi vị.

13

Họ hạnh phúc trong tình yêu ngây ngất,

Được bên nhau yên tĩnh giữa trời chiều.

Nàng Haiđê vốn từ tâm, chân thật,

Không nhớ gì về ông bố thân yêu.

Thường là thế, ít khi ta chịu mất

Những cái gì ta thích thú, nâng niu.

Nên chẳng lạ: Khi bố đi đâu đấy,

Nàng biết dùng thời gian khôn khéo vậy.

14

Còn ông bố đang ngày đêm mơ tưởng

Săn tàu buôn để cướp của. Mà rồi

Ta không trách: nếu ông là thủ tướng,

Việc ông làm như thu thuế mà thôi.

Ông khiêm tốn, công tâm và kỹ lưỡng.

Công việc này cũng khiêm tốn, theo tôi

Ông chẳng qua chỉ là anh cần mẫn

Làm việc nước, chuyên về nghề săn bắn.

15

Chuyến công cán lần này do gặp bão

Và cũng do tham một vố khá hời,

Nên công việc bị kéo dài. Ông lão

Trong khi chờ, không chịu cảnh ngồi chơi.

Ông bắt đám tù nhân thay quần áo,

Bắt mang cùm, cho đánh số, nghỉ ngơi,

Rồi đặt giá từng người nô lệ một

Khoảng một trăm đô-la hay trăm mốt.

16

Lão đem bán ở Mantapan một số.

Cho mang sang Tunis một chuyến tàu

(Những nô lệ quá già trong bọn họ

Bị thẳng thừng sai vứt xuống biển sâu).

Số còn lại, trừ vài anh giàu có,

Được chuộc tiền và không bị đánh nhau,

Lão đem xích thành đôi (cho có bạn)

Rồi chở sang Tripôli chờ bán.

17

Ông cũng mua các mặt hàng khác nữa

Để nay mai cho đem bán chợ trời

Ở Levant. Ông không quên chọn lựa

Những thứ cần cho cuộc sống ăn chơi

Của con gái, như kéo, dao, máy lửa

Cùng sáo, đàn, các loại ấm, nồi hơi...

Nghĩa là hết những gì hay và tốt

Ông kiếm được cho cô nàng con một.

18

Về thú vật, ông cất công chọn được

Chú gấu con, hai vẹt, mấy con mèo,

Một con khỉ rất tinh khôn, hài hước,

Và cuối cùng là con chó nhẳng nheo

Mà nghe nói đâu như hai tháng trước

Một anh chàng người Anh quốc mang theo

Nhưng bỏ lại ở Ithaca. Ông lão

Cho nhốt chung vào một lồng tránh bão.

19

Khi làm xong những việc này nghề nghiệp,

Ông liền cho thu xếp để về nhà,

Sai sửa chữa tàu thuyền cho chuyến tiếp,

Rồi dong buồm quay lại đảo quê xa,

Nơi có con là Haiđê hào hiệp

Cùng người tình đang phá của ông cha.

Ông cho tàu đi vòng quanh vịnh nhỏ

Đầy nguy hiểm, rồi thả neo ở đó.

20

Ông thong thả rời tàu, leo lên bến.

Không hải quan, không một trạm gác nào

Hỏi hộ chiếu, hỏi từ đâu đi đến?

Mang theo gì? Và số lượng? Vì sao?...

Đám thủy thủ theo lệnh ông, nhanh nhẹn

Bốc từ tàu, chất một đống rất cao,

Toàn hàng hóa - nào san hô, vải vóc,

Nào vũ khí, nào gấm thêu, vàng ngọc.

21

Lên tới đỉnh của ngọn đồi cao nhất,

Ông dừng chân, trông thấy những ngôi nhà

Có tường trắng mà ông yêu. Lạ thật,

Ông thấy buồn tâm trạng kẻ đi xa

Nay trở lại - niềm vui hay nước mắt,

Gì đang chờ? Cũng giống thế, chúng ta

Sau xa cách, nhìn ngôi nhà thân thiết,

Ta lại nhớ những phút giây từ biệt.

22

Các ông bố, các anh chàng danh giá

Không yên âm khi đi vắng lâu ngày,

Thì tôi nghĩ không có gì đáng lạ -

Chuyện gia đình rất tế nhị xưa nay.

Không quen nịnh, có gì xin bỏ quá,

Xin thẳng thừng được nói thẳng ra đây:

Các bà vợ vắng chồng là rắc rối,

Còn con gái - dễ trốn nhà theo hội.

23

Không phải ai cũng như Pênêlốp,

Xa đàn ông để ngóng đợi chồng về.

Không phải ai cũng được yêu, hồi hộp

Ngã vào vòng tay vợ lúc về quê.

Thường ngược lại: anh thấy anh thoi thóp

Trên bàn thờ - vợ giết - nghĩ mà ghê.

Anh còn thấy con anh - con hàng xóm.

Chó anh nuôi thì sủa anh inh ỏm.

24

Anh độc thân cũng buồn đau không kém,

Vì người yêu khi xa cách ở nhà

Có thể lấy một ông giàu hóm hém.

Để trả thù, khi trở lại anh ta

Thành cavalier servente nguy hiểm,

Khinh cô nàng hư hỏng thói trăng hoa;

Hơn thế nữa, còn làm thơ rất ác

Trách số phận, trách đàn bà phụ bạc.

25

Cả các ông, những người luôn đức độ

Mà từ lâu với phụ nữ có chồng

Đã có được cái liaison cần có,

Nghĩa là toàn quan hệ tốt, các ông

Lại được thần Hymen luôn bảo hộ,

Chẳng có gì đáng lo lắng…Nhưng không,

Tôi xin khuyên đừng nên đi đâu vắng.

Vì phụ nữ nói chung là lơ lẳng.

26

Lambrô, bố nàng, tên cướp biển

Thường ít khi đi trên đất, lúc này

Thấy xa xa ngôi nhà mình xuất hiện,

Ông rất mừng, tuy phải nói xưa nay

Không chú ý những gì đang diễn biến

Trong tâm hồn, yêu ghét chẳng hề hay,

Trừ một việc là yêu con, điều ấy

Bản thân ông không hiểu sao lại vậy

27

Ông nhìn ngắm tòa lâu đài trắng nhạt

Đang đứng kia yên tĩnh giữa chiều tà,

Cả khu vườn rất tươi xanh, râm mát,

Những bóng người luôn ẩn hiện từ xa,

Với quần áo - trên nền xanh bát ngát -

Đủ các màu như bướm lượn bên hoa.

Ông còn nghe tiếng suối reo khe khẽ,

Tiếng chó sủa bay vọng về vui vẻ.

28

Nhưng sau đó đến gần hơn, ông thấy

Và ngạc nhiên trước cảnh khác thường này:

Ông chợt nghe tiếng nói cười, múa nhảy

Và tiếng đàn rất hiếm có xưa nay;

Cả tiếng trống, cả tiếng kèn đâu đấy…

Thật lạ lùng, và lạ nhất hôm nay

Là những tiếng cười vang nghe rất rõ.

Cười như thế phương Đông thường ít có.

29

Theo sườn dốc của ngọn đồi, cứ thế

Ông bước đi, tay vạch lá, và rồi

Thấy một toán người hầu cùng nô lệ

Bỏ việc nhà, thơ thẩn dạo từng đôi;

Thấy toán khác đang trong cơn vui vẻ

Nhảy điên cuồng, đến ngất xỉu mới thôi,

Một điệu nhảy rất nhanh là Pyrrhic

Mà những người Levante thường thích.

30

Tay cầm tay, long lanh như chuỗi ngọc,

Kia, các cô Hy Lạp nhảy vòng tròn.

Rất đẹp mắt, cô gái nào mái tóc

Cũng chảy dài, che cổ trắng và thon

(Đủ để bắt mười nhà thơ phải khóc,

Viết trăm bài rất tha thiết, nỉ non).

Một cô hát, và những cô còn lại

Liền hát theo, rất vui và thoải mái.

31

Hãy nhìn kia - ngồi xếp bằng chữ ngũ,

Một đám đông đang ăn uống, nói cười.

Các loại thịt và cơm rang có đủ.

Rượu ê hề từ mọi xứ, mọi nơi.

Còn tráng miệng thì cành cây quyến rũ

Ngay trên đầu - nào nho chín, cam tươi,

Nào lựu đỏ, đang chìa ra trước mặt.

Ai muốn ăn thì xin mời cứ ngắt.

32

Một đám trẻ xúm quanh con cừu trắng,

Tết vòng hoa đeo lên cổ, lên sừng.

Một chú dê tuy già nhưng rất nhắng,

Lúc nghếch đầu, lúc nhíu mũi, cong lưng

Như muốn húc, rồi bỏ đi im lặng,

Lúc bất ngờ cao hứng nhảy tưng tưng.

Nghĩa là hết các trò vui. Hơn thế,

Chú dám ăn từ lòng tay lũ trẻ.

33

Những đứa trẻ ngây thơ kia, đôi mắt

To và đen, xinh đẹp đến siêu thường,

Những đường nét vô tư trên khuôn mặt,

Đôi má hồng mũm mĩm đến là thương.

Chúng hạnh phúc, luôn làm ta ngây ngất,

Gợi trong lòng bao liên tưởng vấn vương.

Còn các bậc hiền gia thì đau khổ,

Buồn vì chúng sẽ phải già như họ.

34

Một ông lão hề lùn, kia, hăng hái

Kể rất to cho một tốp người già

Đang hút thuốc, về những điều kinh hãi,

Về kho vàng chôn đâu đó. Ông ta

Còn kể chuyện, ở châu Phi thì phải,

Nhiều mụ già phù thủy rất tài ba

Biến các cặp yêu đương thành thú vật

(Những chuyện ấy tất nhiên là có thật).

35

Nói tóm lại, giờ ở đây ta thấy

Đủ trò vui rât cần thiết cho người:

Nào chuyện tếu Ba Tư, nào múa nhảy,

Nào hát, đùa, ăn uống, trái cây tươi…

Gì cũng có. Lambro nhìn thấy,

Khẽ lắc đầu: cứ tiếp tục vui chơi

Bằng cách ấy thì nhà ông, xin lỗi,

Chẳng mấy chốc sẽ biến thành mây khói.

36

Thật tội nghiệp những người kia trần tục

Vốn xưa nay bất hạnh quá nhiều rồi.

Nay có được một ngày vàng hạnh phúc

Trong cuộc đời đồ đá cũ. (Theo tôi,

Chính khoái lạc đưa ta vào địa ngục,

Như các nàng tiên cá gọi mà thôi).

Thế mà bỗng Lambro lần nữa

Dập tắt nó như dùng chăn dập lửa.

37

Thường ít nói, giờ ông ta lặng lẽ

Đến gần hơn, với ý định lần này

Làm con gái phải ngạc nhiên, nhân thể

Bắt mọi người cùng tang vật trong tay.

Ông đứng lại một hồi lâu cốt để

Nghĩ về điều đã nghe, thấy hôm nay

Ông tự hỏi không hiểu sao con gái

Lại cần đến đám đông này vô lại.

38

Ông không biết người ta đồn ông mất,

Vừa để tang hơn nửa tháng (lúc nào

Con người ta cũng thích điều đơm đặt,

Nhất là người Hy Lạp - biết làm sao?)

Liền sau đấy, rất mau khô nước mắt,

Cả nhà ông lại tươi tỉnh, xôn xao.

Nàng Haiđê cũng vui thêm một tị,

Và bắt đầu đóng vai bà quản lý.

39

Cũng vì thế nên có bia, có nhạc,

Có tiệc ngon, có múa hát, tiếng cười,

Có nô lệ thành thằng say lười nhác,

Biến đảo này thành một chốn ăn chơi.

Ai mặc ai, Lambrô thì khác,

Cái việc này ông phải trị đến nơi.

Kể từ ngày con ông thành bà chủ,

Gia tài ông đã không còn như cũ.

40

Các bạn nghĩ Lambrô thấy vậy

Sẽ bùng lên giận dữ, quát vang nhà?

(Mà điều đó thì như ta biết đấy,

Cũng thường tình). Các bạn nghĩ ông ta

Sẽ dùng súng và dùng roi lúc ấy

Để đánh bầy nô lệ dám xa hoa?

Để nhân thể một lần cho chúng nếm

Cái penchant của một tên cướp biển?

41

Không đúng đâu! Ông là người nhã nhặn

Trong đám dân cướp biển khá điên khùng.

Biết kiềm chế, ông ít lời, chín chắn,

Chẳng bao giờ mắc tội nói lung tung.

Tôi rất tiếc: ông quá mê săn bắn,

Chứ không thì còn tiến nữa. Nói chung,

Nếu trở lại giới thượng lưu, có thể

Ông nổi tiếng là vô cùng tử tế.

42

Ông lại gần dãy bàn ăn cạnh đó

Vỗ lên vai một ông lão hói đầu,

Vừa mỉm cười, vừa ghé tai hỏi nhỏ:

Cuộc vui này ai tổ chức, do đâu?

Nhưng ông lão, cái ông già khốn khổ,

Đã say mềm, say díp mắt từ lâu

Nên không hiểu một tí gì - thật uổng.

Lão cười to, và cầm chai lại uống.

43

Rồi ngất ngưởng, không ngoái đầu, mỏi mệt,

Lão vung tay, cốc rượu sánh ra ngoài:

“Xin báo trước, ta không ưa tán phét.

Rót thêm vào!”. Và ông lão thứ hai

Liền lên tiếng: “Chủ chúng tôi đã chết,

Còn bây giờ ông chủ mới là ai,

Đi mà hỏi”. Người thứ ba: “Đúng thế,

Ông chủ mới không già, mà rất trẻ.”

44

Vì mới đến, những người này không rõ

Lambrô là nhân vật thế nào.

Lambrô giận tím người, lúc đó

Đã kịp thời kìm lại được, may sao.

Ông nuốt giận, cố mỉm cười lễ độ,

Hỏi anh chàng - ông chủ mới ra sao,

Từ đâu đến, con nhà ai, xấu, tốt,

Đã kịp ngủ với cô nàng con một?

45

“Tôi không biết, một anh chàng đáp lại,

Họ và tên ông chủ mới. Mà rồi

Chẳng cần biết, chỉ biết con gà mái

Và rượu này là rất hợp gu tôi.

Nếu ông muốn, cứ hỏi ông thầy cãi

Ngồi kia kìa, chỉ một loáng mà thôi,

Là mọi chuyện thế nào ông sẽ biết”.

Anh ta nói, tự nghe mình không mệt.

46

Lambrô là người, như đã nói,

Khá hào hoa, lại kiên nhẫn vô cùng.

Cả nước Pháp, theo tôi không kiếm nổi

Một người nào có thể sánh cùng ông.

Nên dễ hiểu, tuy bây giờ tức tối,

Nhưng bề ngoài ông vẫn tỏ như không,

Dù phải nghe một lũ say cục súc,

Say vì rượu của chính ông mới nhục.

47

Một con người đủ tài năng, trí tuệ

Bắt bao nhiêu người khác phải vâng lời,

Quen ra lệnh, quen thành công, có thể

Bắt người này hoặc người khác đầu rơi,

Mà lại biết tự kiềm mình như thế,

Quả là điều không dễ thấy khắp nơi.

Thế mà người thích tự kiềm, có lúc

Lại bị chính kẻ thù mình đánh gục.

48

Lambrô không ít khi nóng nảy,

Nhưng những khi do công việc yêu cầu,

Lại bình tĩnh và lì gan hiếm thấy,

Như rình mồi, con rắn đợi rất lâu.

Với ông ta, xưa và nay đều vậy,

Chẳng bao giờ quá vội vã, lo âu,

Ông mà đánh thì cú đầu phải chết.

Cú thứ hai - hoàn toàn không cần thiết.

49

Ông chẳng hỏi câu nào thêm, lặng lẽ

Theo đường riêng bí mật lẻn vào nhà.

Giữa sôi nổi một cuộc vui như thế,

Không người nào còn nhớ đến ông ta.

Ông còn yêu Haiđê không? Có thể.

Mà điều này không phải việc chúng ta.

Ai đã chết mà bất ngờ sống lại,

Thấy cảnh này, tất nhiên không thật khoái.

50

Nếu người chết bỗng đội mồ đứng dậy

(May làm sao, không thể có điều này)

Từ nghĩa địa, vợ hay chồng ai đấy

Bỗng trở về thì phải nói rất gay.

Những người sống sẽ sượng sùng lúc ấy.

Vì những gì vờ đau khổ lâu nay

Đều lộ tẩy. Nếu họ rơi nước mắt,

Thì tôi nghĩ lần này là khóc thật.

51

Ông bước chân vào ngôi nhà trước đó

Là nhà ông, nay chủ mới đang ngồi.

Riêng điều ấy đã làm ông phẫn nộ,

Hơn rất nhiều cái chết thật, theo tôi,

Thật không dễ thấy nhà anh thành mộ,

Thấy một thời đầy mong ước sục sôi,

Đầy hy vọng - giờ thành than đang cháy.

Thật không dễ tin một điều như vậy.

52

Vâng, ông bước vào ngôi nhà xa lạ

(Thiếu tình yêu không thể gọi là nhà)

Và cảm thấy rất cô đơn, buồn bã

Khi bất ngờ nhớ lại tháng năm qua.

Chính nơi đây cuộc đời ông băng giá

Được mặt trời sưởi ấm, được làm cha,

Được âu yếm bởi bàn tay con gái

Đẹp, thơ ngây, làm lòng ông mát lại.

53

Ông, tính khí hơi hung tàn, có thể,

Nhưng dù sao cũng lịch sự, ân cần,

Khá điềm đạm trong thói quen, xử thế,

Trong cách nhìn, thậm chí cả cách ăn.

Ông thấu hiểu mọi tình hình mau lẹ,

Vượt qua nhiều nguy hiểm, nỗi gian truân.

Làm nô lệ rõ ràng ông chẳng thú,

Nên nhanh chóng ông trở thành ông chủ.

54

Tính ham quyền và lòng tham vô độ,

Máu, chiến tranh, suốt cả cuộc đời dài

Đầy nguy hiểm luôn nay đây mai đó,

Gặp toàn người hung dữ, cảnh bi ai…

Những điều ấy biến ông thành khắc khổ

Thành một người rất đáng sợ. Còn ai

Muốn làm bạn - ông là người chung thủy,

Là bạn tốt, tuy hơi phiền đôi tý.

55

Trong người ông cái tinh thần mạnh mẽ

Của người dân Hy Lạp cổ còn nhiều,

Cái tinh thần dẫn tổ tiên vượt bể

Đi tìm vàng, trên sóng nước phiêu diêu.

Ông không thích hòa bình, vâng, quả thế,

Muốn trả thù cho Hy Lạp thân yêu    

Bị làm nhục - ông đã thề sống mái

Với tất cả phần loài người còn lại.

56

Nhưng trong ông, chất Iôn tế nhị

Do ngẫu nhiên được khí hậu đưa vào,

Nên ông thích, ừ thì không chủ ý,

Cả tiếng đàn, cả mây nước, trăng sao.

Ông còn yêu, trong những giờ yên nghỉ,

Đóa hoa rừng, dòng suối mát xôn xao.

Những cái ấy, dù ít nhiều xa lạ,

Cũng làm ấm tâm hồn ông lạnh giá.

57

Nhưng lớn nhất có ở ông, phải nói,

Là tình yêu cô con gái; trong lòng

Ông giấu nó cùng bao nhiêu tội lỗi

Và việc làm độc ác của đời ông.

Không có nó thì từ lâu, xin lỗi,

Cả cuộc đời toàn việc xấu, bất công,

Hoặc có thể ông sẽ thành Cyclốp -

Mù, điên giận vì ghen tuông, hồi hộp.

58

Khi hổ cái mất con là đáng sợ

Cho những anh đang chăn thú; và rồi

Cũng nguy hiểm cho con tàu ,vô cớ

Nếu biển chồm giận dữ, sóng không thôi.

Nhưng gặp cản, con sóng kia tan vỡ

Để cuối cùng biến mất hẳn. Theo tôi,

Khi ông bố yêu con mà tức giận

Thì nguy hiểm là một điều chắc chắn.

59

Ai cũng biết con hư là khốn khổ

(Cái đau chung cho tất cả mọi người).

Những đứa con mà một ngày nào đó,

Khi tuổi già ập đến, lúc tàn hơi,

Vâng, ngày ấy ta buồn, nhìn chúng nó

Để thấy mình những ngày trẻ vui tươi,

Thế mà chúng, bầy con ta yêu quý,

Chúng nỡ để chúng ta đi với quỉ.

60

Tôi rất thích một gia đình êm ấm

Đông mà vui (nhưng không qua ồn ào).

Thích chiêm ngưỡng bà mẹ hiền đang ẵm

Đứa con mình và cho bú (Mong sao

Không vì thế mà bà gầy); thích ngắm

Cảnh một bầy thiên thần nhỏ lao nhao

Bên bà mẹ, và dù bà mệt mỏi,

Vẫn tỏa sáng như đồng xu vàng chói.

61

Lambrô không để ai nhìn thấy,

Đi lối sau rồi vào hẳn trong nhà.

Ngày sắp tắt. Đôi uyên ương lúc ấy

Vẫn đang ngồi bên yến tiệc xa hoa.

Trước mặt họ được xếp đầy từng dẫy

Trên chiếc bàn chạm trổ rất tài ba

Các đồ sứ, đồ kim cương có đủ,

Bầy nô lệ đứng hai bên phục vụ.

62

Tôi chưa thấy bữa ăn nào như thế,

Với hàng trăm các món lạ ê hề.

Cả những người rất sành ăn có lẽ

Cũng khó lòng kiếm nổi một lời chê.

Nào yến, sâm, nào lợn con, lợn mẹ,

Xúp cá vàng rồi bánh ngọt, cá trê,

Rồi nước quả, rồi cam vàng, lựu đỏ -

Nói tóm lại là cái gì cũng có.

63

Bánh bích quy và trái cây chín mọng

Được đựng trong chậu lớn, loại đắt tiền,

Trong những chiếc chén tầu thanh và mỏng.

Rồi cuối cùng cà phê nóng mang lên

(Để người uống không vô tình bị bỏng

Những cốc này được khảm bạc hai bên).

Tôi chỉ tiếc là cà phê của họ

Pha lẫn quế và đinh hương trong đó.

64

Treo lên tường đủ các màu diêm dúa

Là thảm len đủ loại, đẹp và dày.

Chính giữa thảm có hoa thêu bằng lụa,

Còn bốn bề là sóng cuốn mây bay.

Cao hơn nữa trên nền màu cỏ úa

Bằng chữ hồng, người ta dẫn ra đây

Thơ của các nhà thơ Ba Tư cổ,

Hay danh ngôn của vài ông nào đó.

65

Ở phương Đông những câu này thông thái

Có khắp nơi để nhắc nhở người trần

(Như ngày xưa Belsshazza vĩ đại

Được nhắc bằng dòng chữ lửa. Người dân

Của Memphis thì không hề kinh hãi,

Mang đầu người đến đặt giữa bàn ăn).

Vâng, lý trí nói hay thì hay thật,

Nhưng hưởng lạc theo tôi là hay nhất.

66

Cô gái đẹp do nhảy nhiều, lao phổi;

Một tài năng quá chén phải lìa đời;

Tay trác táng đau buồn khi sám hối;

Những ông già bị bỏ chết vài nơi…

Đấy, kết quả của cuộc đời tội lỗi,

Của tiệc tùng và hưởng lạc, vui chơi.

Không khó hiểu: ăn nhiều là có hại

Cũng chẳng kém thức khuya hay tình ái.

67

Như trên ngai, trong lụa nhung, một chỗ

Juan, Haiđê giữa lúc ấy đang ngồi

Trên một chiếc đi văng to, đồ sộ

Chiếm hai phần căn phòng lớn, chao ôi,

Bốn xung quanh gối đủ màu xanh đỏ,

Còn trên đầu các nhân vật của tôi

Là vầng dương đang nhô cao kiêu hãnh,

Tỏa những tia bằng lụa vàng lấp lánh.

68

Các đồ sứ, đồ pha lê lộng lẫy,

Thảm Ba Tư, Ấn Độ trải kín nhà,

Tranh và tượng đẹp chưa bao giờ thấy,

Cũng góp phần làm tăng cảnh xa hoa.

Rồi người lùn, rồi thỏ, chim lúc ấy

Nhân dịp này cũng được trổ tài ba,

Để mua vui cho bề trên và để

Kiếm được chút đặc ân riêng nhờ thế.

69

Phòng la liệt các gương to mát lạnh.

Kê hai bên là một dãy bàn dài

Bằng gỗ mun khảm xà cừ lấp lánh,

Khảm bạc vàng, khảm xương trắng, ngọc trai.

Các bàn ấy đầy rượu ngon, thịt, bánh,

Đầy sơn hào cùng hải vị. Và ai

Muốn đến ăn thì mời ngồi - không tiếc.

Ai muốn đến lúc nào, xin cứ việc.

70

Tôi xin nói về Haiđê một tí:

Nàng mặc hai jelich, một màu đào,

Một màu tím; chiếc sơ mi tế nhị

Che ngực nàng đang như sóng dâng cao

Một dãy cúc khá nhiều bằng ngọc quý

Đính thành hoa hình bướm hoặc hình sao.

Nàng còn khoác một chiếc khăn màu trắng

Như đám mây quấn quanh nàng im lặng.

72

Là con gái một gia đình giàu có,

Chân Haiđê cũng mang đủ các vòng.

Tóc lấp lánh toàn kim cương to nhỏ;

Ngọc đính đầy dải lụa thắt quanh hông

Mà cái giá của những viên ngọc đó

Ít người nào đoán hiểu được, ồ không.

Còn chiếc váy màu vàng vừa đủ khép

Che đôi chân theo tôi là rất đẹp.

73

Mái tóc rậm màu nâu như sóng dậy,

Dài chấm chân, che có thể kín người,

Như dòng thác từ Anpơ cuộn chảy

Được trời chiều tô điểm sắc vàng tươi.

Trên trán nàng, mớ tóc xoăn lộng lẫy

Được ốp bằng lưới lụa, một vài nơi

Chực tuồi ra khi gió xuân thổi nhẹ,

Như rất muốn thoát ra ngoài, chắc thế.

74

Nàng đích thị là hiện thân cuộc sống,

Và thiên nhiên khi có cặp mắt nàng

Như trở nên xinh đẹp hơn, sinh động.,

Đôi mắt thần, hiền dịu, sáng, mênh mang.

Nàng trong sạch hơn Psychê khi sống,

Hơn hoa hồng khi mới chớm xuân sang,

Nếu bị bắt quỳ trước nàng - chớ ngượng,

Vì dù sao đó không là tín ngưỡng.

75

Theo phong tục, nàng tô đen mi mắt.

Tôi thì cho không cần thiết việc này,

Vì đôi mắt tô đen kia, tốt nhất,

Giữ nguyên hình như vẫn có xưa nay.

Tôi xin thề, thề có trời có đất,

Rằng việc nàng tô đỏ móng chân tay

Là rất dại, vì bản thân các móng

Không cần tô đã tuyệt vời, đỏ mọng.

76

Ai cũng biết phấn và son, xin lỗi,

Có làm tăng vẻ đẹp một đôi bà.

Nhưng Haiđê, như trên tôi đã nói,

Chẳng cần gì cái của ấy - Làn da

Của nàng trắng không có gì sánh nổi,

Trắng hơn nhiều đỉnh tuyết trắng xa xa.

Sêcxpia nói: “Tôi không tô hoa huệ,

Không mạ vàng cho tiền vàng đẹp đẽ”.

77

Chiếc áo trắng của Đôn Juan rất mỏng,

Đầy kim cương như sao sáng Ngân Hà.

Còn chiếc khăn vừa đen vừa vàng óng.

Đội trên đầu, chiếc mũ của anh ta

Gấp nhiều nếp, mà nói chung rất rộng,

Vướng tóc nàng. Thấp thoáng phía xa xa

Là mặt trăng vừa nhô lên yếu ớt,

Tỏa ánh sáng run run màu trắng nhợt.

78

Để mua vui, có rất nhiều vũ nữ,

Một nhà thơ, mấy quan hoạn, anh hề.

Nhà thơ ấy khá nổi danh, cỡ bự,

Và cũng thường khoe danh tiếng rất ghê.

Gặp ông ta ít người nào do dự

Mở túi tiền, vì không muốn bị chê.

Đời là thế, muốn khen thì phải trả.

Như mọi cái, thơ của ông có giá.

79

Ưa cái mới, ông xem thường cái cổ,

Ông coi khinh truyền thống cũ tốt lành.

Chỉ một lần vua mời ông ăn cỗ

Mà thành người chống phái Jacôbanh.

Đã có lúc từ voi ông xuống chó,

Vì tình cờ ra vẻ trọng thanh danh.

Giờ ông khôn, khen Sultan vĩ đại,

Như Southey, như Crashaw hăng hái.

80

Như chiếc kim la bàn luôn xê dịch,

Ông đổi thay quan điểm khá nhiều lần.

Sao Bắc Cực của ông thì rõ thích,

Không bao giờ một chỗ chịu dừng chân.

Ông khôn khéo tránh đòn đau kẻ địch,

Và vẫn thường vì tiền bạc, miếng ăn,

Ông nói dối đến quá ư năng nổ -

Thì Vinh Quang đâu ngẫu nhiên mà có.

81

Ông thông minh, nếu như tên phản bội

Cũng thông minh được như thế, và rồi

Các Vateo irretabiles, khốn nỗi,

Cũng thích mình được nổi tiếng…Mà thôi,

Ta đang nói điều gì đây? Xin lỗi,

A! Tôi dừng cuốn tiểu thuyết của tôi

Ở chương ba - với hai người bạn trẻ,

Với tình yêu, tiệc tùng và bàn ghế…

82

Cái ông kia, dù thơ tồi, tuy vậy,

Khá nhiều nơi vẫn yêu mến mời chào.

Và quá chén, không ít khi đâu đấy,

Ông hùng hồn đọc thơ mới…Ôi chao,

Thơ của ông quá cầu kỳ, bóng bẩy,

Khiến mọi người không hiểu lắm; dù sao

Họ vẫn cứ vỗ tay to, bởi lẽ

Theo truyền thống nghe thơ là phải thế.

83

Nhờ thu nhặt một đôi điều đây đó

Về tự do khi du lịch nước ngoài,

Nay giữa đám bạn bè, ông đang cố

Tỏ ra mình cũng tử tế như ai,

Ông mạnh dạn (giống thời xưa năng nổ)

Nói thật nhiều, không sợ đúng hay sai,

Để tiếp tục lừa tôi, lừa các vị

Và nịnh hót bậc bề trên quyền quý.

84

Ông ta đi một vài nơi: nước Pháp,

Tây Ban Nha, Ả Rập, Thổ Nhĩ Kỳ…

Đã từng gặp đủ loại người phức tạp,

Biết đủ điều trong những chuyến ông đi.

Nên ông hiểu, ngay ở đây, Hy Lạp,

Rằng con người thường ưa nịnh đôi khi,

Rằng phải sống theo châm ngôn (không lạ)

Ở La Mã phải thành người La Mã.

85

Ông biết hát cho mọi người, mọi nước;

Ca Ira cho người Pháp nếu cần,

Hay God save the king cho người Anh cũng được,

Miễn là người nghe hát phải cho ăn.

Nghĩa là ông, từ cao siêu, hài hước,

Đến trữ tình, rồi châm biếm, vân vân,

Ông xài tất. Xưa Pindar có thể

Viết về ngựa, giờ sao ông không thể?

86

Ở nước Anh, ông viết thơ - tiểu thuyết;

Tây Ban Nha - chiến đấu; Pháp - thơ tình;

Ở nước Ý tất nhiên ông sẽ viết

Như các nhà thơ cổ rất thông minh;

Ở nước Đức (xem de Stae thì biết)

Là học trò của Goethe tiên sinh.

Còn Hy Lạp, cho nước ông vĩ đại,

Ông sẽ viết một bài dài, đại khái:

87

Ông hát thế (hay ông cần hát thế)

Bằng lời thơ uyển chuyển, khá ồn ào.

Ông, con cháu của Orphê diễm lệ,

Mà thơ tồi, tồi hơn hẳn, buồn sao.

Ta xúc động nghe thơ ông buồn tẻ,

Nhưng đời này ta đã biết, ôi chao,

Các tình cảm nhà thơ thường giả dối,

Như màu tay người thợ sơn thay đổi.

88

Lời đã nặng, giọt mực đen bé tí

Còn nặng hơn khi thành chữ thế này,

Bắt hàng vạn, hàng triệu người suy nghĩ.

Thật lạ lùng, dòng chữ nhỏ xưa nay

Có thể nối gần nhau bao thế kỷ.

Cũng lạ lùng là cuốn sách trên tay

Bạn đang giữ: sách của tôi - buồn, chán,

Thế mà sống lâu hơn tôi và bạn.

89

Khi nắm xương của nhà thơ đâu đấy

Dưới đất đen đang thối mục từng giờ

(Hay thậm chí cả quốc gia cũng vậy,

Bị chôn vùi trong quên lãng, thờ ơ),

Thế mà bỗng một giáo sư chợt thấy,

Rất vô tình, mấy bản thảo nhà thơ,

Nhân một hôm quét nhà hay chữa mái,

Và từ đó nhà thơ thành vĩ đại.

90

Thế vĩ đại là cái gì, xin hỏi?

Là hư danh, mây gió - đủ lắm rồi.

Là cái từ các sử gia thích gọi

Chứ không vì các tác phẩm. Theo tôi,

Thành T’roa mà Homer, xin lỗi,

Không nói gì, thì cũng thế mà thôi.

Marlborough không trở nên lừng lẫy,

Nếu ông Cox không đưa ông lên giấy.

91

John Milton, ông trùm thơ vĩ đại,

(Tuy kể ra hơi triết lý nặng nề),

Rất bản lĩnh, rất cao siêu, thông thái,

Chẳng có gì là quá đỗi đam mê.

Về đời tư, theo Johnson kể lại:

Hồi ở trường ông bị đánh rất ghê.

Và lấy vợ, nghe đâu ông lẩm cẩm,

Nên vợ bỏ (đấy là điều nên cấm).

92

Nhưng mà thôi, cũng chẳng sao điều đó.

Đến Sếcxpia còn bắn trộm hươu người,

Lord Bacon nghe đồn ăn hối lộ,

Burns cũng từng nổi tiếng rất ăn chơi.

Về cái yếu, cả Xêda cũng có,

Cromwell từng phá phách khá nhiều nơi.

Nghĩa là ai cũng có vài mặt yếu

Không tô điểm cho vinh quang - dễ hiểu.

93

Không phải ai cũng trang nghiêm, đạo mạo

Như Southey trong học thuyết Công bằng;

Như Wordsworth khi đem thơ xào xáo

Với các từ dân chủ rởm rất hăng;

Như Coleridge chưa bán mình cho báo,

Định lập làng ở châu Mỹ giá băng,

Cùng Southey, lấy hai cô thành Bath,

Hai chị em chuyên làm nghề mũ, quạt.

94

Tên của họ giờ làm ta lại nhớ

Botany Bay của đạo đức suy đồi.

Sự phản bội và gian tham càn rỡ

Chỉ tăng phần bêu xấu họ mà thôi.

Ông Wordsworth gần đây, nghe mà sợ,

Cho ra bừa một cuốn sách, theo tôi,

Tồi tệ nhất (đặt tên là Buổi dạo)

Kể từ ngày có ngành in sách báo.

95

Ông ta dựng một hàng rào ngăn cách

Giữa ông ta và người đọc của mình,

Còn những ai yêu ông và cuốn sách,

Chẳng khác gì Southcote Nữ tiên sinh.

Dù họ thuyết, họ van xin đủ cách,

Cũng chẳng làm xiêu bạn đọc thông minh.

Cái họ gọi là thiên tài của họ

Là bệnh phù của bà kia khốn khổ.

96

Nhưng thôi đủ, tôi làm hư, xin lỗi,

Tiểu thuyết tôi bằng cách tán lạc đề,

Bỏ nhân vật tận đâu đâu, tôi nói

Đủ các điều này nọ, khá say mê.

(Như những bài discours du trône sôi nổi

Mà một thời tôi đã đọc và nghe).

Cái tính tôi hay quên, thưa các vị,

Dẫu không là Ariosto người Ý.

97

Ta không có từ longueurs, tôi biết,

(Tiếng Ăng-lê có chữ nghĩa là dài

Mà Southey của chúng ta thích viết),

Những từ này tôi thiết nghĩ không ai

Trong bạn đọc lấy làm yêu tha thiết.

Và nếu cần, tôi dám chắc không sai,

Sẽ chứng minh: epopée tráng lệ

Có cùng nghĩa với ennui (buồn tẻ).

98

Horace nói: “Homer nhiều khi ngủ”,

Tôi thì nghi Wordsworth thức nhiều:

Ông ta ngồi trên Cỗ xe thích thú,

Dạo quanh hồ, những hồ nước thân yêu.

Ông ta cần một chiếc thuyền nào đó

Để lên trời, trong mây gió phiêu diêu,

Rồi rầu rĩ, ông lại đòi chiếc khác,

Để nước dãi rơi lên đầu sóng bạc.

99                   

Nếu Pégasse không thích xe như thế,

Mà nhà thơ cứ một mực: lên trời!

Thì ông ta nhờ Medea có thể

Cho mượn rồng bay thử một vài nơi.

Nhưng khốn nỗi, ông ta ngu dốt tệ

Cứ sợ mình giống cổ điển (than ôi),

Nhưng lại thích lên mặt trăng, trên ấy,

Nên mới cần quả cầu bay đến vậy.

100

Người bán rong, Cỗ xe, Thuyền ảm đạm…

Ôi Dryden, cả Pope nữa, lúc này

Thơ là thế. Nhưng phải chăng đồ nhảm

Lại hàm hồ được phép gọi thơ hay?

Và không lẽ bọn cade kia lại dám

Dẫm lên mồ của hai vị hôm nay?

Và tác giả Peter Bell ngu ngốc

Khinh tác giả Achitophel bác học?

101

Quay lại chuyện của chúng ta - nhạc tắt.

Nhà thơ thôi không đọc nữa, thằng hề

Và vũ nữ đang rút lui dè dặt.

Trên bầu trời sao nhấp nhánh. Haiđê

Và Đôn Juan trong tình yêu ngây ngất,

Đang ngồi chìm trong ánh sáng đê mê…

Ave Maria! giây phút này cực lạc

Chỉ xứng đáng với Người, không thể khác.

102

Ave Maria! Ôi phút giây đẹp đẽ.

Ở miền quê nơi con đã ngày nào

Được chiêm ngưỡng cả khối hồng lặng lẽ

Phía chân trời đang lặn, diệu kỳ sao.

Vâng, lúc ấy những hồi chuông nhè nhẹ

Từ nhà thờ vang vọng tới; trên cao

Trời lặng gió, biển như êm tiếng sóng.

Tiếng cầu kinh làm cành cây xao động.

103

Ave Maria! đó là giờ hạnh phúc.

Ave Maria! là giây phút nguyện cầu.

Ave Maria! cho chúng con trần tục

Được nhiều người lên đấy, chốn thâm sâu.

Ave Maria! khuôn mặt Người nhẫn nhục,

Đôi mắt Người chờ đợi cánh chim câu.

Người nhìn con từ trên cao vòi vọi

Và soi sáng cõi lòng con tăm tối.

104

Một số báo cứ kêu lên như thể

Tội là anh không kính chúa bốc đồng.

Bản thân họ, khi trách tôi như thế,

Có chắc mình, mộ đạo tốt hơn không?

Tôi biết cách tìm đường lên Thượng đế,

Và bàn thờ là dãy núi, dòng sông,

Là trái đất, là trăng sao, biển rộng,

Là những gì đã làm nên cuộc sống.

105

Ravenna! Cả rừng không nhuốm đỏ

Nắng hoàng hôn cũng kỳ diệu thế này,

Nơi tàn lụi bao lâu đài kiên cố

Mà những người La Mã gắng sức xây.

Ôi rừng thông đứng bên bờ sóng vỗ,

Tôi vẫn còn nhớ mãi đến hôm nay

Những câu chuyện, những chiến công oanh liệt

Mà Dryden, Boccaccio đã viết.

106

Cả rừng thông chìm trong sương phủ trắng,

Bốn xung quanh rền rĩ tiếng ve sầu.

Cây xào xạc, và từ xa văng vẳng

Tiếng chuông chiều đang vọng tới từ đâu.

Trước mặt tôi là bóng ma im lặng,

Một hình người cưỡi ngựa, chạy theo sau

Là bầy chó đang đuổi săn cô gái -

Đúng như lời Ônesti kể lại.

107

Hesperus, ngôi sao chiều hạnh phúc,

Người mang cơm cho kẻ đói, mang nhà

Và an ủi cho những người khổ nhục.

Người chỉ đường cho những khách đi xa.

No hay đói, buồn hay vui - một lúc,

Trên bầu trời, người vẫy gọi chúng ta.

Người tập hợp xung quanh mình tất thảy,

Đưa thế giới vào màn đêm lộng lẫy.

108

Ôi giây phút hoàng hôn kia thơ mộng

Làm trái tim vô cớ bỗng yếu mềm,

Làm nhớ lại những ngày ta đã sống,

Nhớ bạn bè ta xa cách… Màn đêm

Đang chầm chậm từ rừng cây tỏa rộng.

Tiếng chuông chiều bay lại, nhẹ và êm.

Gì thế nhỉ? Sao ta buồn, bạn đọc?

Không ai chết mà hình như ai khóc.

109

Khi Nêrông, tên giết người, bị giết,

Cả thành Rôm được giải phóng reo hò,

Cả dân tộc bao nhiêu năm rên xiết

Đang tưng bừng chào cuộc sống tự do -

Thế mà có một bàn tay lấm lét

Mang đến mồ cả một bó hoa to,

Bó hoa đẹp, riêng điều này chứng tỏ

Rằng dù sao vẫn có người yêu nó.

110

Vâng Nêrông… Lại lạc đề, xin lỗi.

Dù Nêrông hay ai nữa thì rồi

Cũng chẳng dính đến chuyện ta đang nói.

Chắc hoàn toàn tôi phá hỏng thơ tôi

Bằng cách tán lạc đề. Tôi bị gọi

Hồi ở trường Cambrigde, than ôi,

Là nhà thơ có tên thìa gỗ mọt,

Tức là anh nói nhiều mà học dốt.

111

Thôi, không muốn làm đau đầu các bạn,

(Do đọc thơ dài quá) cái chương này

Tôi quyết định chia đôi cho đỡ chán,

Nên bây giờ xin dừng lại ở đây.

(Chỉ vị nào loại thông minh, hói trán

Mới biết rằng chia như thế là hay).

Arixtôt khuyên tôi làm chuyện đó.

Xin mời đọc Poetica sẽ rõ!

              Chương IV

1

Trong nghề thơ bắt đầu thường khó nhất,

Nhưng than ôi, kết thúc cũng đau đầu.

Không ít khi con ngựa thần Pegasse

Bỗng giữa chừng làm ta ngã rất đau.

Ta cũng giống Lucifer, quả thật,

Ta tự hào, ta huyễn hoặc khen nhau

Cho đến khi nhận ra (tuy khá chậm),

Rằng chúng ta cũng không ghê gớm lắm.

2

Nhưng Bất Hạnh và Thời Gian tàn nhẫn

Sẽ đưa ta về đúng chỗ, cuối cùng

Sẽ dạy ta rằng Thông Minh chắc hẳn

Không kéo dài vô tận mãi. Nói chung.

Khi còn trẻ bốc đồng, chưa chín chắn,

Cái điều này ta hiểu khá mông lung.

Chỉ đến lúc về già, bên miệng hố,

Ta mới ngẫm về đôi điều này nọ.

3

Tôi ngày bé tự cho tôi sắc sảo,

Muốn xung quanh cũng nghĩ thế về mình,

May về sau, hóa ra không nói hão -

Cũng có lần tôi đạt chút quang vinh.

Thế mà nay đầu óc tôi rệu rạo,

Ý và từ mất hẳn ánh lung linh.

Chất lãng mạn và chất hùng ngày trước

Nay rất tiếc, thành lông bông, hài hước.

4

Giờ phần lớn tôi cười, thưa bạn đọc,

Là cốt ngăn nước mắt khỏi tuôn trào.

Tôi chỉ khóc (không thể nào không khóc),

Rằng cuộc đời chẳng đáng giá là bao,

Rằng khi máu trong tim ta thôi bốc,

Là đến giờ ta phải chết, buồn sao.

Nàng Thetis tắm trong sông Styx,

Tôi thì chọn tắm ở dòng sông Lethe.

5

Người ta trách tôi âm mưu này nọ,

Làm tổn thương đến danh dự nước nhà;

Rằng điều ấy được đưa vào khá rõ

Trong mỗi dòng của tiểu thuyết chúng ta.

Tôi tuyên bố, tôi không hề xiên xỏ

(Cũng chẳng cần phải làm thế). Thực ra

Tôi chỉ muốn làm thơ thêm vui vẻ.

Cái từ ấy với tôi là mới mẻ.

6

Với bạn đọc lạnh lùng ưa triết lý

Thơ của tôi nghe có vẻ ly kỳ.

Loại thơ này ông Pulei người Ý

Viết rất nhiều, vui nhộn lẫn lâm ly

Vào cái thời còn công nương, hiệp sỹ,

Còn thiên thần và bạo chúa (đôi khi).

Trừ bạo chúa, nay chẳng gì còn lại.

Tôi chỉ viết về những người hiện đại.

7

Vậy phải viết thế nào đây, thật khó.

Không lẽ tôi bắt chước họ, nghĩa là

Viết về những cái gì ta muốn có,

Còn những gì đang có cứ lờ qua?

Nhưng mà thôi họ viết gì, mặc họ,

Thời đại này rất bình đẳng. Còn ta

Ta quay lại chuyện vừa rồi tôi kể.

Apôlông xoắn tai tôi bắt thế.

8

Tôi để quên Đôn Juan, anh bạn trẻ,

Cùng Haiđê giữa yên tĩnh trời chiều.

Đến thời gian xưa nay tàn nhẫn thế,

Chưa bao giờ thương xót kẻ đang yêu,

Mà cũng phải lén thở dài lặng lẽ,

Chịu tạm thời buông lưỡi hái, đăm chiêu,

Ngắm đôi bạn đang say sưa hạnh phúc

Mà không biết giờ chia ly đang giục.

9

Không thể có nếp nhăn trên trán họ.

Máu trong tim không biết lạnh bao giờ.

Và tóc bạc, tất nhiên không thể có.

Cả hai người đều tươi trẻ, ngây thơ

Như hình ảnh mùa xuân hoa nở rộ,

Không có gì thối ruỗng hoặc bùn nhơ.

Như thông non, họ vươn lên, lành mạnh,

Nếu phải chết, thì chỉ vì sét đánh.

10

Một lần nữa họ ngồi riêng như thế.

Khi bên nhau, tôi nghĩ chẳng có gì

Làm họ buồn. Cả khi cây đứt rễ,

Cả khi dòng suối can, nước trôi đi,

Cả khi con bị tách rời vú mẹ,

Cũng không bằng đau khổ nỗi chia ly

(Nếu xẩy ra) giữa hai người lúc ấy.

Ôi trái tim sao dễ đau đến vậy.

11

Vâng, trái tim, trái tim là chiếc lọ

Rất mỏng manh. Hạnh phúc nhất là người

Lần đầu tiên (ngay lần đầu) để nó

Vỡ tan tành khi vô ý đánh rơi,

Để không biết những năm dài đau khổ,

Những vui buồn, mất mát có khắp nơi.

Nhưng thật tiếc, thường vẫn hay ngược lại,

Người muốn chết mà đời cho sống mãi.

12

“Ai được thánh thần yêu thường chết trẻ”,

Tổ tiên ta nói vậy - chết cách này

Không phải khóc bạn qua đời; cũng thế

Không phải già, buồn khổ cũng không hay.

Dù muốn sống, bằng trăm phương nghìn kế,

Chẳng người nào thoát được chết xưa nay.

Nên tốt nhất (xin cho tôi mạn phép)

Là được chết đúng khi đời đang đẹp.

13

Nhưng Đôn Juan và Haiđê không nghĩ

Về buồn đau và cái chết bây giờ,

Vì xung quanh cảnh đất trời, không khí

Và căn phòng - tất cả quá nên thơ.

Họ chỉ nhìn vào mắt nhau ý nhị

Để thấy mình sung sướng tựa trong mơ,

Những đôi mắt đang long lanh, qua đó

Họ trao đổi tình yêu thương của họ.

15

Họ ngây thơ tin đời như đứa trẻ,

Và còn tin như thế mãi - từ đầu

Họ vốn được sinh ra không cốt để

Biết cuộc đời đầy bất hạnh, lo âu.

Giờ thì họ như bướm hoa đẹp đẽ,

Như cá vàng bơi lội giữa khe sâu,

Chỉ biết sống, sống và yêu mãnh liệt.

Thời gian trôi họ không hề hay biết.

17

Ôi kỳ diệu, một tình yêu kỳ diệu,

Mà chúng ta quả ít thấy trên đời.

Một tình yêu làm người yêu không hiểu,

Không chịu nhìn những cái xấu khắp nơi,

Như giả dối, âm mưu, buồn, đơn điệu,

Đủ các trò mây gió, thói ăn chơi

Khi Hymen xui người ta vào bẫy

Để tìm cớ nghi ngờ nhau sau đấy.

18

Thô, thôi đủ, những điều kia có thật

Và quá ư tàn nhẫn. Được, bây giờ

Ta trở lại với tình yêu ngây ngất

Của hai người, hai bạn trẻ ngây thơ.

Tình yêu ấy khá nhiều anh khe khắt

Chê là trò lãng mạn, một giấc mơ,

Là nguy hiểm (tuy trong lòng có lẽ

Họ rất thèm một tình yêu như thế).

19

Nếu người khác mà cũng yêu được vậy

Thì theo tôi là do đọc quá nhiều.

Hai nhân vật của chúng ta lúc ấy

Không bao giờ để sách lẫn tình yêu.

Juan học tập thế nào, ta đã thấy,

Còn người tình thì đọc chẳng bao nhiêu,

Nên chắc chắn tình yêu đôi bạn trẻ

Cũng tự nhiên như tình yêu chim sẻ.

20

Họ im lặng ngắm hoàng hôn cháy đỏ,

Trong phút giây mơ mộng buổi chiều tà.

Chắc họ nghĩ rằng tình yêu của họ

Được bầu trời yên tĩnh ấy làm ra.

Cả Đôn Juan và Haiđê lúc đó

Đưa mắt nhìn những dãy núi xa xa,

Cùng ngây ngất say nhau, nên chẳng lạ,

Trong chốc lát họ quên đi tất cả.

21

Tôi không biết vì sao, nhưng lúc ấy

Thoáng hiện lên trong mắt họ bất ngờ

Chút mây buồn, như ngns tay ai đấy

Lướt qua đàn những nốt nhạc vu vơ;

Như hư ảo, ngọn lửa hồng nhún nhảy,

Như có điềm báo họa thoáng bâng quơ,

Làm bất giác Juan thở dài lặng lẽ,

Còn đôi mắt Haiđê buồn ngấn lệ.

22

Đôi mắt ấy nhìn mặt trời sắp lặn

Phía xa xa, trong ráng đỏ trời chiều,

Như theo nó là trôi qua, trôi hẳn

Cả đời nàng cùng hạnh phúc, tình yêu.

Juan lặng lẽ nhìn Haiđê kiên nhẫn,

Bỗng thấy buồn, dù vô cớ, đăm chiêu.

Chàng suy nghĩ, mắt chàng như muốn hỏi:

“Có điều gì không vui, em hãy nói”.

23

Nàng âu yếm nhìn Juan, cười, im lặng,

Nụ cười tươi nhưng phảng phất u sầu.

Nàng quay mặt, cái buồn và lo lắng,

Trong lòng mình nàng lại giấu rất sâu.

Cho đến khi bị người yêu hỏi gặng,

Nàng trả lời, do dự một hồi lâu:

“Em rất sợ. Em lo…Em chết mất,

Nếu chúng mình một ngày kia chia cắt”.

24

Juan định hỏi vì sao, nhưng thấy vậy,

Nàng hôn Juan, không cho nói thêm gì.

Cũng chính bằng cái hôn kia nồng cháy,

Mọi lo buồn nàng đang cố quên đi.

Rất công hiệu, theo tôi phương pháp ấy,

Tốt hơn nhiều so với rượu uýt-ky

Tôi từng thử cả hai, nhưng kết quả:

Hoặc đau đầu, hoặc tim đau, thật lạ.

25

Ta phải chọn giữa một bên là rượu

Và bên kia phụ nữ. Chọn bên nào?

Đó là thuế đánh ngay vào cái yếu

Của con người, làm lắm kẻ lao đao.

Bản thân tôi, nếu được quyền phát biểu

Mà hoàn toàn không định kiến, dù sao

Tôi xin lãnh cả hai điều, còn tốt

Hơn không có điều nào, hay chỉ một.

26

Hai anh chị cứ nhìn nhau không nói

Lâu, rất lâu, luôn lẫn lộn lúc này

Trong lòng họ là tình yêu sôi nổi,

Tình bạn bè, tình con trẻ thơ ngây.

Nghĩa là hết những gì ta vẫn gọi

Là tình người, đều được gói vào đây.

Họ như quyện vào nhau trong hạnh phúc,

Trong tình yêu, một tình yêu thế tục.

27

Sao những người đang yêu nhau say đắm

Không chết đi khi hạnh phúc tràn trề

Để khỏi thấy cảnh đau buồn, ngán ngẩm

Và những ngày nhợt nhạt kéo lê thê?

Cuộc đời này, theo tôi không hợp lắm

Với tâm hồn đầy ước vọng say mê

Vốn được sinh cho tình yêu của họ,

Luôn tha thiết như Sappho thời cổ.

28

Họ nên trốn vào rừng sâu nước độc,

Như con chim sống ở đó một mình,

Không cần biết lời than hay tiếng khóc

Để ngày ngày thức dậy với bình minh.

Ai thích sống tự do thường đơn độc,

Như đại bàng đơn độc giữa trời xanh,

Khi phía dưới là một bầy chim ác

Như chúng ta, đang tranh nhau rỉa xác.

29

Vai kề vai bên Haiđê, cứ thế

Juan của ta thiêm thiếp ngủ, lúc này.

Như đã nói có cái gì như thể

Làm lòng chàng gợn đục một vài giây.

Tiếng người yêu bên tai chàng nhỏ nhẹ

Như thì thầm tiếng suối giữa rừng cây.

Nàng cũng ngủ, khuôn mặt nàng rạng rỡ

Như lặng lẽ bông hoa hồng chớm nở.

30

Và nàng mơ một giấc mơ buồn bã,

Làm trái tim xúc động một đôi lần,

Như ngọn gió thổi qua cây, rụng lá,

Thổi qua hồ làm gợn sóng lăn tăn.

Ôi giấc mơ, những giấc mơ kỳ lạ,

Cứ tự mình đi rồi đến trong chăn.

Người cứ ngủ mà vẫn yêu, vẫn ghét,

Mắt cứ nhắm mà vẫn nhìn thấy hết.

31

Nàng nằm mơ thấy mình đang bị trói,

Bị đóng đinh vào núi đá, và rồi

Nàng giãy giụa thoát ra, không thoát nổi.

Dưới chân nàng là biển rộng đang sôi.

Từng đợt sóng cứ chồm lên dữ dội,

Định cướp nàng, định xé xác, than ôi,

Nàng nghẹt thở, nàng chìm sâu dưới nước.

Nàng muốn chết mà không sao chết được.

32

Và sau đó nàng thấy mình chân đất

Dẫm lên gai và đá nhọn trên đường,

Làm chảy máu đôi bàn chân. Trước mặt

Là một hình ma quái giữa mù sương

Đang lặng lẽ dẫn nàng đi; nó bắt

Không được dừng, không một chút xót thương.

Nàng sợ hãi, nàng bước theo, nàng chạy,

Mà chẳng kịp cái hình ma quái ấy.

33

Rồi cảnh khác: nàng lạc vào hang đá

Bốn xung quanh đầy nước nhỏ từng hàng.

Những cột băng đủ các hình kỳ lạ -

Chắc chỗ này sói biển chọn làm hang.

Gió thổi mạnh, mái tóc nàng để xõa,

Đôi mắt tròn đầy sợ hãi, hoang mang,

Trào lệ ứa, những giọt to và nặng

Vừa rơi xuống đã biến thành băng trắng.

34

Trong khi đó, đang chết nằm bên cạnh

Là Đôn Juan da tái nhợt, cứng đờ.

Phía ngoài hang là liên hồi sóng đánh,

Hát gầm gừ những câu hát hoang sơ.

Nàng lay gọi, trái tim chàng lạnh giá

Cả với nàng, trái tim ấy thờ ơ.

Thế mà đã một thời xưa nào đấy,

Nàng chạm khẽ là người yêu tỉnh dậy,

35

Nàng đau đớn nhìn mặt người đã chết,

Rồi bỗng nhiên khuôn mặt ấy mờ dần.

Thay vào đó đang hiện lên từng nét,

Là bố nàng, khuôn mặt rất quen thân.

Ông nghiêm khắc nhìn nàng. Lo, sợ sệt,

Nàng giật mình không giấu nỗi băn khoăn

Và tỉnh hẳn, không còn tin vào mắt -

Lambrô đang đứng kia trước mặt!

36

Vụt đứng dậy, nàng kêu lên kinh hãi

Buồn và vui cứ lẫn lộn trong lòng,

Khi chợt thấy ông bố nàng trở lại,

(Tức là người nàng tưởng chết); và ông

Nay có thể cướp chàng đi mãi mãi,

Cướp người tình nàng yêu quý, ồ không.

Thật đáng sợ. (Giây phút này đáng sợ,

Tôi từng gặp, nhưng bây giờ chẳng nhớ).

37

Nghe tiếng thét của người yêu, tỉnh dậy,

Juan của ta không biết sợ là gì,

Vội vớ luôn chiếc gươm ngay cạnh đấy,

Dám xả mình như vẫn thế nhiều khi.

Lambrô vẫn lặng im từ nãy

Giờ nhìn chàng khinh bỉ nói: “Thôi đi!

Hãy bỏ xuống cái gươm kia ngu ngốc,

Không thì ta cho gọi quân, thằng nhóc!”

38

Ôm chặt Juan, Haiđê chồm dậy nói:

“Ồ không, không, đây là bố em mà.

Hãy quỳ xuống cùng em xin tha tội.

Em tin Người sẽ tha thứ cho ta.

Con xin bố, chỉ mình con có lỗi

Trong những ngày bố bận việc đi xa.

Bố trách con thế nào, con chịu vậy

Chỉ có điều bố tha cho anh ấy”.

39

Lambrô chỉ đứng im, bình thản.

Mắt ông ta đầy bí hiểm, lạnh lùng.

Rất có thể, ông ta, thưa các bạn,

Trong phút này đang suy nghĩ rất lung.

Ông nhìn con, rồi nhìn Juan buồn chán.

Còn anh chàng thì hăng hái, nói chung,

Cầm vũ khí, luôn sẵn sàng chống chọi

Với đám lính mà ông kia vừa nói.

40

“Bỏ gươm xuống!” Lambrô quát bảo

Juan vừa kêu: “Không thể có điều này!”

Giận tái mặt, một lúc sau ông lão

Vội bảo chàng: “Giờ hãy lắng nghe đây:

Mày sẽ chết! Đừng trách ta. Thật láo!”

Và nói rồi, ông nhanh nhẹn đưa tay

Từ thắt lưng rút ra cây súng ngắn.

Ông lên đạn, chĩa vào Juan định bắn.

41

Cái tiếng ấy, tiếng lên cò lách tách,

Ôi nghe sao mà xúc động, bồi hồi,

Khi bạn anh đang đứng đầu kia vạch,

Cách chỉ chừng vài chục bước mà thôi,

Và lãnh đạm, không giận thù, oán trách,

Đang từ từ nhắm anh bắn, than ôi.

Ai không may bị vài lần bắn hụt.

Tôi dám chắc tai tồi hơn đôi chút.

42

Vâng suýt nữa là ông ta đã bắn.

Tất nhiên Juan sẽ phải chết, nghĩa là

Sẽ hết chuyện, và tiếp theo chắc chắn

Chẳng còn gì cho tiểu thuyết chúng ta.

Nhưng thật may là Haiđê vừa vặn

Kịp nhảy vào đứng giữa họ: “Xê ra!

Con có lỗi, bắn con đi, nàng hét,

Con yêu chàng, chàng cùng con sẽ chết!”

43

Chỉ ít phút, ít giây thôi trước đó,

Nàng ngây thơ và yếu đuối nhường nào,

Đầy nước mắt và quá ư bé nhỏ,

Thế mà giờ nàng thay đổi nhanh sao.

Nàng dũng cảm, điên lên vì đau khổ,

Dáng bất cần, đang đứng thẳng, vươn cao,

Đầy cương quyết, đôi mắt nhìn kinh hãi,

Thế mà chẳng làm bố nàng dừng lại.

44

Con nhìn bố, bố nhìn con lặng lẽ -

Rất giống nhau về khuôn mặt, tính tình.

Hơi hoang dại ít nhiều, và cũng thế

Mắt hai người đầy ánh lửa lung linh.

Rất hiền dịu, nhưng Haiđê có thể

Chợt trở thành con hổ cái thông minh.

Thì ruột thịt, chung một dòng máu đỏ,

Con sao nỡ làm mẹ cha xấu hổ?

45

Như tôi nói, họ giống nhau nhiều mặt,

Chỉ khác nhau về giới tính, trẻ già.

Giống cách đứng, giống đôi tay, đôi mắt,

Giống tạng người, thậm chí cả làn da.

Thế mà nay hai người kia, quả thật,

Như kẻ thù. Ta từ đó suy ra

Rằng một khi con người ta giận dữ,

Thì quên hết mọi tình thương phụ tử.

46

Họ im lặng một hồi lâu, sau đó

Lambrô nhìn con gái chau mày:

“Không phải ta làm thằng kia phải khổ,

Ai là người đã đưa hắn về đây?

Thề có Chúa, ta không ưa máu đổ,

Nhưng một điều nhục nhã nhất xưa nay

Không có thể và không ai tha lỗi.

Gây nên tội thì phải đành chịu tội.

47

Hãy bảo hắn quẳng ngay gươm xuống đất,

Không thì ta, thề có Chúa trên đầu,

Ta sẽ giết cái thằng kia lớn mật”.

Ông vội vàng khẽ ra hiệu - từ đâu

Bỗng hiện ra cả một bầy mặt sắt

Bám quanh chàng như một lũ ruồi bâu.

Ông ra lệnh: “Thằng Pháp này láo xược,

Bắt lấy nó, sống hay không cũng được”.

48

Bằng động tác khá nhanh và khá mạnh,

Ông vội ôm cô con gái vào lòng.

Trong khi đó, Juan của ta bị đánh

Khắp bốn bề. Và uổng sức mất công

Nàng giãy giụa trong vòng tay giá lạnh

Của bố mình. Bị vây giữa đám đông,

Juan hăng máu luôn tả xung hữu đột,

Làm đối phương phải ngạc nhiên, hoảng hốt.

49

Chàng vung gươm chém một tên vỡ sọ,

Tên thứ hai tróc một miếng da đầu.

Tên thứ ba thông minh và bé nhỏ

Lén đâm chàng những nhát kiếm rất đau.

Chàng ngã xuống, than ôi dòng máu đỏ

Đang tuôn trào từ những vết thương sâu:

Một - bị chém từ phía trên đầu gối,

Còn nhát kia ngay trên đầu, thật tội.

50

Juan lập tức bị trói ngay chắc chắn,

Bị đưa đi nhanh chóng khỏi ngôi nhà.

Cũng theo lệnh Lambrô, được dẫn

Tới con tàu đang sửa soạn đi xa.

Vừa tới nơi, bọn lính canh cẩn thận

Ném anh chàng xinh đẹp của chúng ta

Vào hầm tối, một hầm tàu khá chật,

Với lời dặn phải canh phòng nghiêm nhất.

51

Đời của ta đúng là không hiểu nổi.

Không phải ai cũng chấp nhận điều này:

Một chàng trai thuộc con nhà giòng dõi

Và khá giàu, hạnh phúc thế xưa nay,

Lại trẻ đẹp, thế mà kia bị trói,

Bị toác đầu, toàn những chuyện không hay.

Mà lý do thì giản đơn, ta biết:

Một cô gái chỉ yêu chàng tha thiết.

52

Ta tạm biệt Đôn Juan, xin nói thật,

Hình như tôi quá ủy mị chân thành,

Do cảm động bởi nữ thần nước mắt

Của người Tàu, là những chén chè xanh.

Tôi vẫn thế, trà vào là ngủ gật,

Làm thế nào, tôi xin hỏi các anh?

Rượu nghe nói là kẻ thù sức khỏe,

Mà uống trà và cà phê thì tẻ.

54

Vâng, tạm biệt để Đôn Juan được nghỉ.

Chưa chết đâu, tuy máu chảy khá nhiêu.

Nhưng cái đau của anh chàng, tôi nghĩ

Không thể bằng đau đớn của người yêu.

Thế mà nàng đã không hề van vỉ,

Không đầu hàng, không van lạy, không kêu.

Chả là nàng con một bà xứ Fez -

Tức sa mạc, thiên đường, như ta biết.

55

Ở nơi ấy, bên đài phun đá trắng

Là ô-liu trĩu quả, lá xanh rì.

Giữa cát bụi luôn hoang vu im lặng

Đàn lạc đà uể oải nối nhau đi;

Tiếng sư tử gầm vang trong đêm vắng;

Rất, rất nhiều cây cúc độc màu ghi.

Giống như đất, người ở đây đại thể

Hoặc rất tốt, hoặc vô cùng tồi tệ.

56

Như châu Phi đầy mặt trời rực nóng,

Người châu Phi cũng rực nóng khác thường,

Đầy thiện ác, đầy tình yêu, nhựa sống,

Và mỡ màng như mảnh đất quê hương.

Mẹ Haiđê có tâm hồn sôi động,

Cũng là người giàu cảm xúc yêu thương.

Bà xinh đẹp, mắt nhìn như mắt hổ

Trong rừng xanh đang rình mồi đâu đó.

57

Nhưng Haiđê, con gái bà ta thấy

Hiền dịu hơn, cũng xinh đẹp hơn bà,

Như đám mây giữa ngày hè lộng lẫy

Đang tích dần bao bão tố, phong ba.

Nàng hiền dịu, rụt rè, vâng quả vậy,

Nhưng xem chừng cô bạn của chúng ta

Khi thất vọng, buồn đau thì phải nói, 

Sẽ bùng lên, phá tan tành, dữ dội.

58

Lần cuối cùng nàng thấy Juan là lúc

Chàng bị thương mất máu cũng khá nhiều,

Bị đâm chém và từ từ ngã gục

Nơi cùng nàng chàng đã sống và yêu.

Vâng nàng thấy, chỉ một giây tủi nhục,

Và bất ngờ thôi giãy giụa, nàng kêu

Một tiềng to, và rồi nàng ngất, ngã,

Tuột khỏi tay ông già kia sắt đá.

59

Trong tim nàng như có gì tan vỡ.

Trên đôi môi một lớp máu đông dày.

Đầu nàng cúi, như bông hoa chớm nở

Gặp mưa rào gãy cánh, gió lắt lay.

Bọn đầy tớ thì vô cùng hoảng sợ,

Đứng bên hầu. Họ sốt sắng luôn tay

Đưa thuốc cỏ, rượu mùi, nhưng vô vọng.

Nàng từ chối, vì nàng không muốn sống.

60

Nàng nằm thế nhiều ngày không thay đổi,

Không uống ăn, nhưng cũng chẳng có gì

Làm dấu hiệu cho chúng ta dám nói

Rằng tử thần đang sắp bắt nàng đi.

Nàng xa lạ với những gì ruỗng thối

Mà tử thần thường mang đến nhiều khi.

Khuôn mặt nàng dù buồn đau thất vọng,

Nhưng vẫn đẹp và còn nguyên sự sống.

62

Kia, cuối cùng rồi Haiđê cũng dậy,

Nhưng than ôi, như xác chết bất ngờ

Bỗng sống lại bằng phép màu nào đấy.

Nàng thấy mình thật xa lạ, ngác ngơ.

Không khó hiểu: chẳng có gì lúc ấy

Làm tim nàng xúc động, khỏi thờ ơ.

Một trái tim mà nỗi đau âm ỉ

Trong giây lát đang tạm thời nằm nghỉ.

63

Nàng hững hờ nhìn bao nhiêu khuôn mặt,

Nhìn bao nhiêu đồ đạc có trong nhà,

Nhưng không nghe, không thấy gì, đôi mắt

Như đang chìm vào đâu đó rất xa.

Nàng lặng im, cái lặng im buồn ngắt.

Những câu đùa và lời nói ba hoa

Của gia nhân định làm nàng khuây khỏa,

Nàng không nghe, luôn thẫn thờ, xa lạ.

64

Như đã chết, nàng không nhìn mặt bố.

Nàng cũng không để ý bọn người hầu,

Không còn muốn nhận ra ai, dù họ

Là bạn bè hay thân thích đến đâu.

Chỉ cái xác không hồn, nàng nằm đó.

Trí nhớ nàng mờ mịt, chết từ lâu.

Chỉ đôi lúc trong mắt nàng vô cớ

Lại hiện lên một thoáng buồn lo sợ.

65

Một ca sĩ mang đàn vào, kiêu hãnh

Ngồi lên dây, lim dim mắt, nghiêng đầu.

Nghe những tiếng đầu tiên to và mạnh,

Nàng ngước nhìn bằng ánh mắt lo âu.

Rồi sau đấy như rúm co vì lạnh,

Quay vào tường, nàng thổn thức hồi lâu,

Mặc anh kia cứ say sưa đàn, hát

Về ngày xưa, về biển xanh dào dạt.

66

Hòa theo nhịp bài ca buồn, mệt mỏi,

Nàng giơ tay gõ nhẹ ngón lên tường.

Khi ca sĩ đổi đề tài, sôi nổi

Bỗng hát về những cảm xúc yêu thương,

Thì chầm chậm, những hồi âm nhức nhối

Lại hiện về như xuyên thủng màn sương,

Làm nước mắt Haiđê trào lúc ấy

Như dòng thác từ núi cao cuộn chảy.

67

Khóc, nước mắt không làm lòng dịu bớt.

Một lát sau, do quá đỗi hãi hùng,

Quá xúc động, nàng hóa điên: bất chợt

Chạy tìm người để cào cấu, hành hung.

Nàng không nói, không kêu la, đùa cợt,

Dù bệnh tình đang rất nặng - nói chung,

Người ta sợ, phải trói nàng, phải đánh,

Với hy vọng chữa cho nàng khỏe mạnh.

68

Những khi tỉnh (ít thôi) nàng lặng lẽ,

Rất thờ ơ, nhìn mọi thứ trong phòng,

Thế mà chẳng một người nào có thể

Bắt được nàng nhìn mặt bố, ồ không.

Nàng từ chối không chịu ăn, hơn thế,

Không lần nào chịu uống thuốc, chịu xông.

Và tệ nhất là nàng không chịu ngủ,

Tuy bị ép, bị van nài - thôi đủ.

69

Mười hai ngày, mười hai đêm cứ thế,

Nàng héo hon, luôn giãy giụa, và rồi

Một sáng nọ, khá bất ngờ, lặng lẽ

Nàng ngoẹo đầu rồi tắt thở, than ôi,

Rất nhiều người đang đứng bên không thể

Biết lúc nào nàng đã khép làn môi,

Và khuôn mặt bỗng trở nên giá lạnh,

Đôi mắt đẹp thôi không còn lấp lánh.

70

Nàng đã chết, mang theo nàng cái chết

Một mầm non sự sống nhú trong lòng,

Một đứa con của tình yêu bất diệt,

Một con người còn nhỏ bé, trắng trong.

Con người ấy không bao giờ được biết

Cảnh mùa hè đầy nắng hoặc mùa đông.

Mà vĩnh viễn phải nằm trong bóng tối,

Mặc trên đầu sương rơi và gió thổi.

71

Nàng đã chết, chết thảm thương như thế,

Để từ nay không phải chịu ưu sầu.

Nàng sinh ra không phải làm nô lệ,

Sống cuộc đời dằng dặc chuỗi lo âu.

Nàng chết sớm, nhưng tình yêu đẹp đẽ

Đủ đền bù bao mất mát, buồn đau.

Nay nàng nghỉ bên biển xanh, cuối đảo,

Nơi khi sống nàng vẫn thường đi dạo.

72

Hòn đảo ấy giờ thành nơi hoang vắng,

Không còn ai sinh sống, cũng không nhà.

Chỉ còn lại hai nấm mồ im lặng

Là mộ nàng bên cạnh mộ người cha.

Không đài tượng, không cả bia mộ trắng,

Không có người đến đặt một vòng hoa.

Chỉ sóng biển vẫn ngày đêm dào dạt

Khóc người đẹp của cả vùng Cyclat.

73

Ở Hy Lạp, những khi buồn cô gái

Hát tình ca, vẫn nhắc đến tên nàng.

Lambrô cũng được làm sống lại

Trong những lời kể chuyện lúc xuân sang.

Câu chuyện kể về tình tình man dại

Của ông già trên sóng biển lang thang,

Về một nàng Haiđê xinh, hoang dã,

Về cả việc tình yêu đòi trả giá.

74

Nhưng mà thôi, chuyện này buồn, thiết nghĩ

Ta chuyển sang câu chuyện khác. Mà rồi

Tôi cũng sợ nói về người mất trí,

Sợ cái buồn, cái dại ngấm sang tôi.

Thêm vào đó, Nàng Thơ tôi ích kỷ

Lại thích đùa, gây lắm chuyện lôi thôi.

Ta trở lại với Đôn Juan, có lẽ

Không nên bỏ anh chàng lâu đến thế.

75

Vâng, anh chàng bị bắt, giam hôm ấy

Hai ngày đêm bất tỉnh, chẳng biết gì.

Sang đến ngày thứ ba khi tỉnh dậy,

Chàng thấy mình đang giữa biển. Tàu đi,

Đi, đi mãi - bờ Iliôn một dãy

Phía chân trời xuất hiện, đẹp mê ly.

Những lúc khác chắc anh chàng đứng ngắm,

Giờ thì không, vì đang buồn ngán ngẩm.

76

Cảnh tuyệt đẹp, giữa một bên là biển

Hellespont, một bên nữa, trên đồi,

Là ngôi mộ của Achilles hiện chiến,

(Không ít người từng nói thế với tôi)

Xa hơn nữa, lại ngôi mồ xuất hiện -

Của người nào? Chỉ trời biết mà thôi.

Của Aja, Patroches lẫm liệt?

Họ sống lại thì chúng ta đành chết.

77

Những nấm mồ vô danh không mộ chí,

Những đồng hoang không bóng một ngôi nhà.

Scamander vẫn chảy đều không nghỉ,

Vẫn không hề thay đổi núi Ida.

Vẫn như nghe tiếng gươm khua, ngựa hý,

Hàng vạn người đang vây hãm T’roa

Thế mà nay, thay vào quang cảnh đó,

Chỉ thưa thớt vài con dê gặm cỏ.

78

Những khu làng rất đơn sơ, xám xịt,

Bầy ngựa hoang, anh chăn thú buồn rầu

(Không giống mấy so với chàng Paris)

Đang đứng nhìn một tốp khách châu Âu

(Mà thời trẻ đã được nghe không ít

Về xứ này). Ta nhìn thấy đâu đâu

Cũng người Thổ, cầu kinh không mệt mỏi.

Người Phrigy ở đâu? Xin hãy nói.

79

Được tháo cũi, đưa lên boong, đau khổ,

Juan của ta rất ngao ngán trong lòng,

Nhìn lăng miếu các anh hùng thời cổ,

Hoặc nhìn trời, nhìn biển nước mênh mông.

Còn quá yếu do mất nhiều máu đỏ,

Kia, chàng ngồi hờ hững giữa đám đông,

Không buồn hỏi về quãng đời phía trước.

Mà có hỏi cũng không sao biết được.

80

Chàng nhìn thấy một đám người cùng cảnh:

Tốp diễn viên người Ý nhốt trên tàu;

Nghe họ kể về đời mình bất hạnh,

Những điều buồn ập đến. Chuyện như sau:

Từ Livorno họ hợp  thành một gánh

Rồi lên thuyền đi Sicily, ngờ đâu

Ông chủ gánh đã nhẫn tâm bán họ

Cho bọn cướp lấy khoản tiền nho nhỏ.

81

Trong số ấy có một anh ưa tán,

Một buffo hài kịch đến buồn cười.

Thành nô lệ đến nơi mà anh bạn

Trông bề ngoài vẫn cứ rất là tươi.

Anh ta kể toàn chuyện buồn, tai nạn,

Mà vui đùa như kể chuyện đi chơi.

Trong khi đó ông tenor rất ỉu,

Nữ ca sĩ prima thì muốn xịu.

82

“Machiaveli, anh buffo đang kể,

Cái lão bầu impresario

Ra hiệu chặn một chiếc tàu nhỏ bé

Ngay sát bờ, Corpo di Caio Mario.

Rồi lão bán chúng tôi làm nô lệ

Mà không hề nhắc tới salario.

Vua Sultan mà biết yêu nghệ thuật,

Thì chẳng mấy mà chúng ta lại phất.

83

Nữ ca sĩ ta đây thì phải nói,

Không còn xuân, mặt phờ phạc ít nhiều

(Do dâm đãng và ăn chơi tội lỗi)

Nên bây giờ giá cũng chẳng bao nhiêu.

Còn bà vợ tenor thì rất nổi,

Bỗng bất ngờ chiếm được lão người yêu

Của công chúa Balogna già khụ,

Là bá tước Cicogna ưu tú.

84

Dân ba-lê chúng tôi thì hết ý.

Cô Nini nổi tiếng khá nhiều nghề.

Pelegrini hay cười nhưng tế nhị,

Lần cuối cùng vớ một mẻ rất ghê:

Nghe đâu được năm trăm đồng tiền Ý

(Nhưng mà rồi tiêu sạch, lại làm thuê).

Grotesca thì nhảy hay đến mức

Làm đàn ông phải nóng lên hừng hực.

85

Ừ, cái đám diễn viên chuyên vai phụ,

Trừ một cô nom kha khá, có tài,

Còn thì thôi, cứ trông mà ngáp, ngủ,

Ra chợ trời chưa dễ bán cho ai.

Như một cô, cứ đưa làm ví dụ,

Cao như sào (chứ không phải mảnh mai)

Dù có khiếu và tài ba thật đấy,

Nhưng múa sao với thân hình như vậy?

86

Cánh đàn ông chúng tôi thì thật chán:

Musico giọng thé, chối vô cùng.

Tôi không tin tương lai ông xán lạn

Nếu lúc này không nhanh chóng vào cung,

Vào harem để làm anh quan hoạn

Sống giữa bầy tì thiếp đẹp. Nói chung

Đức giáo chủ yêu những người được gọi

Là giống trung, nhưng hát thì… xin lỗi.

87

Ông tenor của ta thì quá điệu.

Còn một ông có giọng bass thực tình

Về nhạc lý quả hoàn toàn không hiểu,

Nhạc và lời, và nhịp phách - ông khinh.

Thế mà bà prima còn lộ liễu

Bốc lên trời cái giọng ấy rất kinh.

Nhưng cuối cùng ông được thuê. Xúc động,

Ông mà hát thì nghe như bò rống.

88

Tôi khiêm tốn nên e không tiện nói

Về việc tôi nổi tiếng những môn gì.

Ngài đi nhiều, vậy thì xin được hỏi:

Đã bao giờ nghe tiếng Racocanti?

Raucocanti chính là tôi, xin lỗi,

Tôi khuyên ngài là sắp tới nên đi,

Đi Lugo để mà nghe tôi hát,

Không thì đúng là một điều mất mát.

89

Tôi suýt quên bariton tội nghiệp.

Hắn tự cho là giỏi nhất đời này

(Trong khi giọng lão này nghe phát khiếp)

Và luôn mồm kêu gặp vận không may.

Giọng của hắn thực ra (tôi kể tiếp)

Chỉ đáng dùng để hát ghẹo là hay.

Khi phải hát các vai tình trắc trở,

Hắn ôm mặt, nghiến răng trông thật sợ...”

90

Kể đến đây thì buồn sao, câu chuyện

Của buffo phải chấm dứt, bởi vì

Mấy tên gác trên chiếc tàu cướp biển

Mời mọi người chui xuống cũi. Vừa đi,

Các nhân vật của chúng ta lưu luyến

Vừa ngoái nhìn những giọt nước li ti

Đang tung tóe hai bên tầu; nhìn sóng

Luôn nhảy múa giữa bao la biển rộng.

91

Ngày hôm sau mọi người nghe truyền lại,

Đến Dardanelles họ sẽ phải nằm chờ,

Lệnh của chính đức Sultan vĩ đại

(Mà lệnh này không ai dám làm ngơ).

Rồi sau đó từng thành đôi, họ phải

Mang chung cùm, để một sáng tinh mơ

Được dẫn tới đúng vào ngày nhóm họp

Chợ nô lệ ở Cônxtantinốp.

92

Họ bị xích thành từng đôi riêng rẽ.

Nam với nam, nữ với nữ - và rồi

Không hiểu sao có hai người bị lẻ

(Đúng là trời run rủi họ thành đôi).

Hai người ấy là một cô gái trẻ

Và người hùng, anh bạn quý của tôi,

Tức là Juan. Cô gái kia, phải nói,

Người Bacchante, khá xinh và rất nổi.

93

Nghĩ mà thương cho buffo bị xích

Với tenor thành một cặp không rời.

Hai ông này vốn xưa nay kình địch,

Trong chuyện đời, trên sân khấu, khắp nơi.

Giờ đáng lẽ phải tạm quên hiềm khích,

Họ lại còn hăng hơn trước - trời ơi.

Thế mà họ lại cùng quê, cùng hội.

“Areades ambo” tức là cùng tội lỗi.

94

Bạn cùng xích với Juan, ta đã biết,

Là một cô rất xinh đẹp, nhất là

Con người cô có cái gì mãnh liệt

Đáng được làm một bella donna.

Mắt đen nhánh, da thì mềm như tuyết.

Còn nụ cười luôn tươi rói như hoa.

Nghĩa là toàn những điều hay cám dỗ

Mà vượt qua theo tôi là rất khó.

95

Thế mà Juan đã vượt qua, giỏi thật.

Vì anh ta đang gặp cảnh buồn rầu,

Nên không thấy, không nghe gì, đôi mắt

Như bị mù vì thương nhớ, buồn đau.

Có thể nói: chàng cứ trơ như sắt

Khi tay nàng, đầy âu yếm, lo âu

Hơi khẽ chạm - may ra, tôi trộm nghĩ,

Làm vết thương đỡ đau hơn một tý.

96

Nhưng mà thôi, điều kia không quan trọng.

Quan trọng hơn là sự thật thế này:

Juan rất yêu Haiđê, yêu cảm động.

Một mối tình quả hiếm có xưa nay.

Sêchxpia nói: “Không thể làm bớt nóng

Bằng nghĩ về cái lạnh tuyết đang bay”

Muốn hay không, ta tạm thời ghi nhận

Rằng lúc ấy Juan hoàn toàn đứng đắn.

97

Tôi mạn phép nhân đây xin được nói,

Một chút thôi, về câu chuyện lạc đề,

Rằng ngày xưa, khi trẻ trung, sôi nổi

Tôi cũng từng bị cám dỗ rất ghê,

Và tôi thắng. Nhưng mà kia, xin lỗi,

Nhà phê bình đang nghiêm khắc cười chê,

Rằng lạc đà chui qua kim không lạ

Bằng việc biến sách này thành gia phả.

98

Cũng chẳng sao, tôi xin thua, thua hết,

Mặc các ông xuất bản với phê bình

Yêu Prior, Ariosto, Fielding, Smolette,

Là những người nói giản dị, thông minh.

Kể trước đây, một thời tôi cũng biết

Dùng bút này đánh trả lại rất kinh,

Biết khiêu khích, biết dùng lời chống chọi,

Làm đối thủ phải điên lên, tức tối.

99

Tôi ngày bé, ưa đánh nhau - không lạ,

Nhưng giờ đây tôi đổi khác hoàn toàn,

Nhường trò ấy cho những anh nhàn nhã.

Liệu bao giờ danh tiếng sẽ tiêu tan?

Khi tôi sống mà thơ tôi tàn tạ,

Hay sẽ còn sống mãi với thời gian?

Đám cỏ mọc trên mồ tôi, cứ mọc,

Không phải hát, mà thở dài, than khóc.

100

Các nhà thơ lừng danh ta kính trọng -

Đủ năm châu và đủ hết mọi thời -

Sống rất ít cuộc đời trần họ sống,

Thế mà giờ vẫn nổi tiếng khắp nơi.

Tên của họ lăn xa như quả bóng

Được làm bằng những cánh tuyết đang rơi,

Mà càng lăn càng to, ta đã biết,

Nhưng ngẫm lại cũng chẳng gì, ngoài tuyết.

101

Chính vì thế, những cái tên vĩ đại

Cùng công danh đều bèo bọt, bề ngoài.

Khi xác chết đã không còn sống lại,

Hỏi cần gì danh vọng hão? Không ai,

Vâng không ai và không gì sống mãi

(Cả anh hùng Achilles). Ngày mai

Con cháu ta sẽ quên thành La Mã

Như ta quên thành T’roa, đừng lạ.

102

Đến người chết mà thời gian tàn ác

Cũng không tha: mồ lại mọc trên mồ,

Xuân này hết lại có mùa xuân khác.

Không có gì không mục nát thành tro.

Còn đâu nữa những cái tên lỗi lạc

Khắc thành dòng trên bia mộ rất to?

Vâng, cả chúng cùng xung quanh vạn vật,

Bị cái chết đều cuốn phăng đi tất.

103

Không ít lúc, khi dừng chân đứng ngắm

Chiếc cột to bị gãy giữa chiều tà,

Tôi lại nhờ chàng De Foix dũng cảm,

Nghĩ cuộc đời sao ngắn ngủi, phù  hoa.

Chiếc cột ấy, sau lớp dầy bụi bám,

Ghi những dòng chiến tích của De Foix

Về trận đánh Ravenna lừng lẫy,

Thế mà kia, giờ than ôi, bị gãy..

104

Tôi thỉnh thoảng cũng tới thăm ngôi mộ

Nơi Dante đang yên nghỉ bây giờ -

Một mái vòm tinh tươm tuy bé nhỏ

Che ông nằm khỏi nắng gắt, trời mưa.

Với thời gian, tất nhiên ngôi mộ đó

Sẽ hư dần, và tác phẩm nhà thơ

Rồi cũng bị lãng quên, ta sẽ thấy,

Như rất nhiều các nhà thơ trước đấy.

106

Thế mà số người làm thơ không giảm,

Dù vinh quang là mây khói. Đời này

Không ít kẻ thấy mùi hương thì hám,

Nên thơ nhiều, không khó hiểu xưa nay.

Như sóng dữ lao vào bờ đá xám,

Lao để rồi tan vỡ, rút đi ngay;

Cũng thế thơ của chúng ta sủi bọt,

Do xúc cảm và nhiều khi do mốt.

107

Nếu bất chợt anh gặp ai tài giỏi

Trong làng văn, đến siêu việt không ngờ,

Người từng trải, gặp buồn vui bao nỗi,

Lại có thừa các cảm xúc, ước mơ,

Thì rất tốt, nhưng cho tôi được nói:

Đừng dại gì mà khuyên họ làm thơ,

Nhất là viết trường ca, tuy có thể

Đời bị thiệt một trường ca vì thế.

113

Thôi, quay lại chuyện của ta hôm nọ.

Chiếc tàu con chở nô lệ cuối cùng

Đã đến được kinh thành vua nước Thổ

Rồi hạ buồm, cập bến cạnh hoàng cung.

Sau khi khám thấy hoàn toàn không có

Bệnh đậu mùa (các bệnh dịch nói chung),

Họ được dẫn ra chợ trời nô lệ -

Người nhiều nước, đủ màu da, già trẻ.

114

Một số người được bán nhanh, giá đắt

Như một cô người Circas, chưa già

(Người bán thề còn trinh và đẹp nhất),

Nên giá đòi là nghìn rưỡi đô-la.

Cái giá ấy làm nhiều anh chóng mặt,

Phải trả dần từ nghìn mốt, nghìn ba.

Cho đến khi có người mua, hỏi lại

Thì ra mua cho Sultan vĩ đại.

115

Ngay sau đó, mười hai cô gái trẻ,

Người da đen cũng được giá lần này.

Sau giải phóng, rất may dân nô lệ

Lại thấy mình được nâng giá nơi đây.

Willberforce chắc phải vui vì thế.

Chuyện thường tình. Như ta biết, xưa nay

Chỉ cái thiện ít tiền hay mặc cả.

Còn cái ác khi mua không hỏi giá.

116

Mỗi nô lệ một tương lai đợi sẵn:

Kẻ bị anh Do Thái chọn, mang về.

Kẻ suốt đời làm thằng hầu cam phận,

Người kéo dài kiếp nô lệ buồn thê.

Đám phụ nữ thì tôi tin, chắc chắn

Đang mong thầm không bị khách hàng chê.

Họ muốn gặp một người nào tre trẻ,

Để hầu hạ, làm tình nhân, vợ lẽ.

117

Thôi, thiết nghĩ những điều này chi tiết

Để chương sau tôi sẽ nói, bây giờ

Xin được phép dừng ở đây, tạm biệt,

Chứ chương này đã dài quá - trong thơ

Quá nhiều lời là không nên, tôi biết,

Biết rồi mà tôi cứ vẫn làm ngơ.

Nào, tạm biệt chàng Đôn Juan, xin lỗi,

Đến doan năm như ông James vẫn gọi.

             Chương V

1

Các nhà thơ viết những dòng êm ái

Về tình yêu dịu ngọt lẫn buồn rầu.

Họ xếp vần thật công phu, hăng hái

Như chính nàng Vệ Nữ xếp bồ câu.

Nhưng thơ họ càng hay càng có hại.

Xin mọi người đọc Ovid. Từ lâu

Thơ Petrarque, cứ nghiêm ra mà nói,

Đã khuyến khích cháu con ông mắc tội.

2

Còn riêng tôi thì tôi vô cùng bực

Với kiểu thơ quá lãng mạn, khêu tình.

Thơ của tôi phải là thơ đạo đức,

Ngắn, rõ ràng và câu chữ thông minh.

Yêu thì yêu nhưng cũng nên chừng mực.

Đừng bao giờ mô tả chuyện linh tinh.

Nên lần này tiểu thuyết tôi là mẫu

(Trừ phi bị Nàng Thơ ghen, chơi xấu).

3

Dòng sông biển chia hai bờ Âu, Á

Với đó đây nhiều cung điện chói lòa,

Đỉnh núi tuyết Olympi trắng xóa,

Nóc nhà thờ nữ thánh Sophia,

Các đảo nhỏ, những con tàu xa lạ,

Những khu rừng thông mọc kín bao la

Được Mary Mongtegu yêu tha thiết

(Yêu cả cảnh gần đây tôi đã viết).

4

Ôi Mary, cái tên tôi yêu quý

Một thời xưa làm xúc động bồi hồi,

Làm sống lại bao ước mơ thi vị,

Bao vui buồn năm tháng cuộc đời tôi.

Không có gì không đổi thay, riêng chỉ

Cái tên này luôn bám mãi theo tôi…

Ấy, lần nữa tôi lại buồn, xin lỗi,

Thơ cần tỉnh và khô như đã nói.

5

Gió thổi mạnh, biển Euxine sôi động.

Đứng từ xa ngắm Mộ gã khổng lồ

Thật là thích. Biển Bospho cuộn sóng

Chia hai bờ Âu - Á lượn quanh co.

Vâng cảnh đẹp, nhưng những ai hiếu động,

Từng đi nhiều, gặp song dữ, gió to,

Đều nhất trí với nhau về một điểm,

Rằng Euxine đứng đầu về nguy hiểm.

6

Đã mùa thu, trời bắt đầu đen xạm

Như đêm đen. Vào những dịp thế này

Thần Parca bắt dân chài dũng cảm

Phải lìa đời quả không ít nơi đây.

Như người khác, khi thấy thuyền sắp đắm,

Ta đã thề xa lánh biển từ nay,

Thề mà quên: ai chết rồi, hết chuyện,

Chứ người sống lại lên đường vượt biển.

7

Nô lệ đứng thành từng hàng rất thẳng,

Đủ gái trai, các dân tộc, trẻ già.

Vừa run rẩy, vừa thở dài cay đắng,

Họ nhớ về bè bạn, nhớ quê xa.

Chỉ mấy anh da đen là im lặng

Như những nhà hiền triết lớn - thì ra

Bị mua bán quá nhiều lần, vì thế,

Họ đã quen với cảnh đời nô lệ.

8

Còn Đôn Juan, đang trẻ trung, gan dạ,

Đang tuổi yêu, lại hy vọng tràn đầy,

Thế mà kia, cũng nhìn đời buồn bã,

Phải mấy lần lau nước mắt bằng tay.

Cũng có thể do mất nhiều máu quá

Mà chàng buồn…Nhưng thử hỏi xưa nay

Dễ mấy ai thích mang gông nô lệ

Thay vòng tay một cô nàng xinh trẻ?

9

Gặp cảnh ấy đến cả người sắt thép

Cũng xỉu luôn. Nhưng Juan vẫn vững vàng.

Riêng dáng điệu và áo quần cho phép

Nghĩ anh này thuộc tầng lớp cao sang.

Phải công nhận là mặt chàng rất đẹp,

Nên rất nhiều những kẻ dạo lang thang

Xúm lại xem, khối anh còn tiên đoán:

Cái thằng này giá cao và dễ bán.

10

Vâng, hôm ấy chợ đông người, loang lổ

Các mầu da đen trắng, những mái đầu.

Người mua người như mua dê, mua chó,

Chọn càng kỹ, luôn ngắm trước nhìn sau.

Bên cạnh Juan, rất ngẫu nhiên lúc đó

Là một người mặt xám, tóc màu nâu.

Ba mươi tuổi, khá to con, mạnh khỏe,

Chờ được bán, tất nhiên không phải rẻ.

11

Ông ta chắc là người Anh chính gốc,

Nghĩa là nghiêm, má căng mịn hồng hào.

Gì cũng tốt, tốt từ răng đến tóc,

Tuy ít nhiều trên vầng trán rất cao

Có in dấu suy tư và khó nhọc.

Ông đang buồn, tay băng bó, dù sao

Vẫn giữ được sang froid cổ lỗ

Mà bất cứ người Anh nào cũng có.

12

Ông ta thấy đứng bên ông, rất trẻ,

Một chàng trai đầy nhiệt huyết, mặc dầu

Đang thất vọng trước cảnh đời buồn tẻ.

Vốn thương người, lại gặp cảnh giống nhau,

Ông nhìn Juan một cái nhìn khích lệ,

Như khuyên chàng dũng cảm vượt buồn đau,

Cái buồn đau ông xem là chuyện nhỏ,

Mà riêng ông, ông vượt qua không khó.

13

“Này anh bạn, ông người Anh nói khẽ,

Hai chúng ta bỗng lạc giữa đám này,

Giữa một đám toàn gian thương, nô lệ,

Nên rõ ràng là cùng cảnh không may.

Ta, duy nhất là những người tử tế,

Ta phải thành đôi bạn tốt từ nay.

Tôi có thể giúp được gì, cứ nói.

Anh là người nước nào, xin được hỏi?”

14

“Tôi là người Tây Ban Nha”, Juan đáp.

“Thì chính tôi cũng nghĩ thế. Thực tình

Anh không thể là một thằng Hy Lạp,

Cái bọn người đê tiện thật đáng khinh.

Vâng, số phận xô anh vào bão táp,

Nhưng cứ chờ, sẽ đổi khác rất nhanh.

Tôi cũng khổ không kém ai, hẳn vậy,

Có khác chăng là tôi quen điều ấy”.

15

“Nhưng thưa ông, Juan của ta khẽ hỏi.

Cớ vì sao ông đến nỗi nông này?”

“Rất đơn giản: đánh nhau thua, bị trói,

Và sáu thằng người Thổ dẫn về đây”.

“Ông là ai, đã ở đâu? Xin lỗi”.

“Cho Nga hoàng tôi phục vụ lâu nay.

Xuvorov sai tôi đem quân phá

Thành Winddin, nhưng chính tôi bị hạ”.

16

“Ông có bạn hay không?” “Ồ may quá,

Bạn của tôi chưa kịp hại tôi gì.

Tôi đã nói về đời tôi tất cả,

Còn bây giờ anh kể chuyện anh đi”.

“Vâng, rất tiếc chuyện của tôi buồn bã,

Lại khá dài…”  “Ừ vẫn thế nhiều khi,

Chuyện đã buồn mà lại dài như thế,

Khi nói ra chắc buồn hơn, đừng kể.

17

Nhưng tuy vậy, cũng không nên nản quá.

Với tuổi anh, dù tính khí thất thường,

Thần số phận không toàn mang tai họa

Mà không hề mang lại chút tình thương.

Cưỡng số phận không khác gì chiếc lá

Hoặc bông mì kêu lưỡi hái bất lương,

Vì rốt cục, ta, con người bé nhỏ,

Chỉ đồ chơi trong bàn tay cảnh ngộ”.

18

“Ôi, đời tôi, tôi chẳng lo, Juan nói,

Thương người yêu đang đau khổ đêm ngày”.

Đôi mắt chàng đang long lanh, xẫm tối,

Nước mắt buồn rơi mấy giọt lên tay.

“Vâng, đời tôi, tôi chẳng lo mấy nỗi,

Tuy đáng buồn như ông thấy hôm nay,

Vì chính tôi cũng gặp nhiều gian khó,

Nhưng dám chắc vững vàng trong đau khổ.

19

Tuy lần này…” Juan im. Không lưỡng lự,

Ông người Anh vội lên tiếng: “Từ đầu

Tôi đã đoán chắc ít nhiều phụ nữ

Phải dính vào những chuyện ấy buồn đau.

Tôi rất hiểu. Tôi cũng buồn lắm chứ

Và sụt sùi có lẽ cũng khá lâu

Khi tôi chôn người vợ đầu, vợ tiếp

Bỏ tôi đi, và tiếp theo, tội nghiệp,

20

Vợ thứ ba…” “Thứ ba?” Juan kinh ngạc.

“Tuổi ba mươi đã ba vợ, lẽ nào?”

“Có gì đâu, tôi cũng như người khác,

Phải ba lần thay vợ, đã làm sao.

Hơn thế nữa, anh hiểu cho, thật ác,

Chỉ hai bà còn sống, có là bao?”

“Còn người vợ thứ ba, sao, cũng chạy?”

“Không, lạy Chúa, tôi bỏ rơi bà ấy”.

21

“Ông lấy vợ cứ như không”, Juan nói.

“Thì đàn ông, anh nghĩ, biết làm gì?

Trên đầu anh mặt trời đang chói lọi,

Tôi đã già, mọi cái cứ trôi đi.

Thường lúc trẻ ta say mê, sôi nổi,

Chỉ thấy đời đầy ảo vọng mê ly,

Nhưng ảo vọng đã làm ta lầm lạc.

Nó, như rắn, vẫn thường hay lột xác.

22

Cái xác mới tất nhiên là mới, trẻ

Hay ít ra cũng vậy lúc ban đầu.

Bản thân nó cùng thời gian cũng thế,

Sẽ xấu, già, nhường xác mới kề sau.

Ôi tình yêu, cả khi tình đẹp đẽ

Vẫn đưa người vào cạm bẫy buồn đau.

Cộng vào đó còn lòng tham, danh vọng,

Cũng là cái không cho ta dễ sống”.

23

“Những điều ấy rất hay và chí phải,

Juan của ta buồn bã đáp, có điều

Trong hoàn cảnh của chúng ta hiện tại,

Chúng thực tình không giúp được bao nhiêu”.

“Sao lại không? Ít ra là một cái,

Rằng bây giờ ta hiểu rõ tình yêu.

Kể cả việc nay phải làm nô lệ

Cũng dạy ta làm chủ nô rất dễ”

24

Juan thở dài: “Vâng tất nhiên, nếu được

Làm chủ nô còn hơn phải thế này”.

Ông người Anh vẫn thản nhiên như trước:

“Thì cuộc đời thường tráo trở xưa nay.

Rất có thể bây giờ anh lỡ bước,

Mai được thần số mệnh bốc lên mây.

Chỉ có điều tôi ngấy ngang cuống họng

Cái cảnh này, mong ai mua cho chóng.

25

Ta gặp cảnh không may? Vâng có thể.

Nhưng biết đâu mai lại khác hoàn toàn.

Không đúng ư, chúng ta đều nô lệ

Cho đồng tiền, cho danh vọng, lo toan?

Trong chúng ta những cái gì đẹp đẽ

Sẽ bị đời thui chột với thời gian.

Biết làm sao, anh cho tôi nói thật,

Sống không cần biết ai là tốt nhất”.

26

Đúng lúc đó có một người, xin lỗi,

Không đàn ông mà cũng chẳng đàn bà,

Tức là loại giống trung như vẫn gọi,

Đến và nhìn đôi bạn của chúng ta.

Nhìn rất kỹ, như cú nhìn bóng tối,

Như đại bàng nhìn thỏ, như thanh tra

Nhìn tội phạm, như thợ may nhìn vải,

Và tất nhiên như trai tơ nhìn gái.

27

Thật là thích khi được mua đồng loại.

Cứ thẳng ra mà nói, ở đời này

Ai cũng bị luôn mua đi bán lại,

Từ anh giàu cho đến kẻ trắng tay.

Ôi thế lực của đồng tiền ma quái,

Nhờ đồng tiền mà tất cả xưa nay

Ai cũng nhận phần của mình xứng đáng,

Sướng hay khổ, nói chung tùy công trạng.

28

Rồi ông lão giống trung kia kỳ lạ

Bỗng quay sang người bán. Họ bắt đầu

Rất hăng hái hết nâng rồi hạ giá,

Chửi rồi thề, rồi giận dữ xô nhau,

Như thể họ chốn đồng quê hoang dã

Đang mua bò, mua lợn hoặc mua rau,

Làm nhiều khi ta không phân biệt nổi

Họ mua bán hay đánh nhau dữ dội.

29

Nhưng cuối cùng, cả đôi bên thỏa thuận

Giá mua Juan và anh bạn nước ngoài.

Các túi tiền được buộc dây chắc chắn

Tháo ra dần, nghe mới thật vui tai.

Khách và chủ đếm rất lâu, cẩn thận,

Luôn giữa chừng xin bớt một thêm hai.

Và rồi xong, đủ giấy tờ, chữ ký,

Ông chủ cũ bỏ đi ăn và nghỉ.

30

Tôi không biết ông ăn lâu hay chậm,

Hay nói chung tiêu hóa tốt hay tồi.

Tôi chỉ nghĩ chắc ông không vui lắm

Làm cái nghề bán đồng loại. Theo tôi,

Khi trong lòng ta thấy đau ê ẩm

(Hay dạ dày - thì cũng thế mà thôi)

Do ăn nhiều, do lương tâm dằn vặt,

Thì dám chắc đó là điều buồn nhất.

31

Nhưng Voltaire lại không cho như thế.

Theo ông ta, chàng Candide mỗi lần

Ăn no xong bỗng thấy đời đẹp đẽ

Và nhìn người khắc hẳn trước khi ăn.

Chỉ lợn sề và thằng say có thể

Ních đầy diều, tìm chỗ bẩn nằm lăn.

Còn chúng ta ăn xong, thưa các vị,

Là thấy buồn, lo âu và suy nghĩ.

32

Tôi đồng ý với Alexandre vĩ đại

(Tức con trai của Philip) cho là

Việc ăn uống làm con người sợ hãi,

Và nghĩ rằng cái chết chẳng còn xa.

Ai dám khoe là mình khôn, thông thái,

Khi dạ dày luôn ám ảnh không tha,

Khi bát xúp, khúc giò hay đĩa cá

Từng làm anh buồn, vui, quên tất cả?

33

Tôi xin kể câu chuyện này nho nhỏ:

Mới ngày kia, vâng thứ sáu vừa rồi,

Khoảng tám giờ, tám giờ hơn gì đó,

Tôi mặc quần, cầm lấy mũ của tôi

Định ra ngoài, thì bỗng nghe tiếng nổ,

Liền vội vàng chạy đến đó, than ôi,

Chạy một mạch tới nơi thì đã thấy

Ngài tư lệnh Ravenna nằm đấy.

34

Ông bị bắn vì lý do nào đấy

Đúng năm viên, đang thoi thóp bên đường.

Tôi đưa ông về nhà tôi. Nóng nảy,

Đám người hầu nguyền rủa bọn bất lương.

Rồi mặc sức tôi cất công chữa chạy,

Ông bắt đầu giá lạnh, nghĩ mà thương.

Vâng, ông chết khá bất ngờ, vô lý,

Bởi bàn tay một thằng cha người Ý.

35

Tôi và ông từng ít nhiều quen biết.

Và tất nhiên đây không phải lần đầu

Tôi thấy xác. Nhưng kia, ông nằm chết

Mặt hoàn toàn không gợn chút buồn đau,

Như thể ông đang ngủ say, đang mệt

Sau một ngày lao động. Một lúc lâu

Tôi lặng lẽ ngắm nhìn khuôn mặt ấy -

Thật khó tin ông không còn tỉnh dậy.

36

Ôi, cái chết phải chăng là như thế?

Nào, nói đi! Ông không nói lời nào.

Dù hôm qua ông hãy còn rất khỏe

Và trăm, nghìn quân lính hãi hùng sao

Khi lệnh ông bỗng vang truyền mạnh mẽ,

Bắt phải bò, phải bước, chạy, leo cao...

Thế mà mai trước đoàn quân - xa lạ,

Ông nằm nghe tiếng trống tang buồn bã.

37

Kia, những người rất sợ ông trước đó

Đang xúm quanh, ngơ ngác đứng thành vòng,

Như không tin rằng chỉ huy của họ

Đã chịu rời quyền lực khỏi tay ông.

Vâng ông ta, một sỹ quan năng nổ

Đã nhiều lần phụng sự Napôlêông,

Thế mà đêm tối trời ông bị bắn,

Nằm trơ xác, còng queo trong ngõ bẩn.

39

Một con người đang yên vui bỗng chết.

Nhưng vì sao? Vì ba bốn viên chì,

Hay chỉ một hoặc hai là chấm hết.

Mà đời này từ viên đá trở đi

Đến vũ trụ, trăng sao, ta đã biết,

Với mọi điều, ta là chủ, trong khi

Bản thân ta thì vô cùng nhỏ bé,

Và cái gì cũng giết ta rất dễ.

40

Mà câu chuyện của ta dừng đâu nhỉ?

Lão da đen - quan hoạn dẫn hai người

Xuống caique và rồi chèo không nghỉ,

Đưa con thuyền theo sóng bập bềnh bơi.

Cả ông bạn, cả Đôn Juan rầu rĩ

Như người tù sắp bị bắn. Đến nơi

Chiếc thuyền nhỏ cập bên bờ dốc đứng

Có những hàng thông xanh cao, sừng sững.

41

Lão da đen gõ tay vào cửa sắt.

Cánh cửa con hé mở, lão bước vào.

Hai nô lệ bước theo sau, lão dắt

Theo đường mòn cây cỏ mọc rất cao.

Đêm đã xuống, đường lắm nơi rẽ ngoặt,

Họ nhiều lần suýt lạc, phải nhìn sao.

Trong khi đó chiếc thuyền kia nhỏ bé

Theo lệnh lão vội bơi đi lặng lẽ.

43

Họ đang đi theo đường men mờ tối,

Bỗng Đôn Juan có ý nghĩ thế này

(Một ý nghĩ mà tôi, anh, phải nói,

Rất dễ dàng có thể có): Hôm nay

Lão da đen một mình, đang mệt mỏi,

Ta hai người, đánh lão gục nơi đây

Rồi chạy trốn…Juan đem điều đang nghĩ

Nói rất khẽ vào tai ông bạn quý.

44

Ông kia đáp: “Được thôi, nhưng sau đó?

Liệu làm sao trốn thoát để về nhà?

Như đức thánh Bartholomew thời cổ,

Chúng bắt mình và sẽ lột hết da,

Hay thậm chí còn hơn. Thêm vào đó

Tôi bây giờ đang rất đói, thành ra

Như Esau, tôi sẵn sàng đánh đổi

Quyền con trưởng để được ăn đỡ đói.

45

Thôi, có lẽ sắp đến nơi thì phải,

Vì lão kia đêm vắng vẻ, giữa đồng

Dẫn hai ta mà không hề sợ hãi,

Chắc nơi này bè bạn lão rất đông,

Lão chỉ ới, là mọi người chạy lại.

Kia, có đèn, tôi đã nói, đúng không?

Nếu chạy trốn bây giờ là bị bắt…

Trước mặt ta có lâu đài, quái thật”.

46

Quả đúng thế, một lâu đài đồ sộ

Đang đứng kia trước họ, rực ánh đèn,

Rất kệch cỡm, rườm rà theo kiểu Thổ,

Đủ các màu, các hình chạm hai bên.

Nền kiến trúc tinh hoa Hy Lạp cổ

Ở nơi này bị nhấn xuống bùn đen.

Nên dọc bờ Bospho ta vẫn thấy

Nhiều vila trông vô duyên đến vậy.

47

Họ càng đi càng nghe thơm mùi tỏi,

Mùi cơm rang, thịt nướng mỡ dính đầy,

Toàn những cái làm vui lòng kẻ đói.

Juan bây giờ xem bộ cũng vui lây,

Và tạm thôi không còn lo chống đối.

Ông bạn chàng thì nêu ý sau đây:

“Trốn thì trốn, nhưng phải ăn cái đã,

Tôi với anh bàn sau, anh bạn ạ”.

49

Tôi rất biết cái uy quyền mạnh mẽ

Của công danh, của vàng bạc, cửa nhà,

Của nước mắt, của tình yêu, văn nghệ -

Cái con người không dễ bỏ cho qua.

Nhưng tôi chắc không cái gì có thể

Làm tâm hồn và thể xác chúng ta

Xúc động mạnh như tiếng chuông rung gọi

Báo giờ ăn khi ta đang bụng đói.

50

Nhưng người Thổ không có chuông, không thấy

Cả những cô đầy tớ vẫn hàng ngày

Lễ phép cúi mời đi ăn, tuy vậy

Họ không hề phải nhịn đói xưa nay.

Cả ông bạn, cả Đôn Juan lúc ấy

Ngửi thấy mùi thịt rán với hành tây

Thì lập tức bước nhanh hơn, thú thật,

Có để lộ tý thèm thuồng trong mắt.

51

Thế là hoãn cái âm mưu nổi dậy,

Hai người đi ngoan ngoãn cạnh lão già.

Lão không biết chỉ mấy giây trước đấy

Cái mạng mình suýt nữa bị chầu ma.

Khi tới nơi lão già quan hoạn ấy

Rất nhẹ nhàng, dẫn đôi bạn chúng ta

Vào một phòng rộng thênh thanh, trang trí

Đúng theo mốt của phương Đông kỳ dị.

52

Tôi ngày xưa vốn sở trường miêu tả,

Nay thì không, vì bất cứ anh nào

Cứ đi xa quay về là vội vã

Viết đủ điều về đủ thứ tào lao,

Mà không biết mình đang mang tai họa

Cho những người in và đọc ra sao.

Còn vạn vật tất nhiên là vẫn thế,

Dù bị nhét vào sách nào cũng kệ.

53

Căn phòng lớn đông vui và nhộn nhạo:

Một số anh đang ngồi xổm chơi cờ.

Một số khác cãi nhau hay chuyện hão.

Không ít người vừa tỉnh lại vừa mơ.

Còn một số thì vuốt ve quần áo.

Khá nhiều người mồm ngậm tẩu, bâng quơ

Nhìn đâu đó; một vài anh vừa ngáp

Vừa uống rum, chờ bữa ăn chậm chạp.

54

Thấy quan hoạn và hai người nô lệ,

Một số anh đang đi lại, ngoái nhìn.

Những người ngồi thì vẫn ngồi như thể

Không có gì đáng để họ ngạc nhiên.

Đâu chỉ một hoặc vài anh lặng lẽ

Ngắm ba người như ngắm ngựa bốn bên

Để đặt giá trước khi mua. Tất cả

Không ai nói một câu nào, thật lạ.

55

Được dẫn nhanh qua gian phòng, rồi họ

Đi dọc theo một dãy hẹp mờ mờ.

Các buồng bé im lìm, trừ đâu đó

Có tiếng đài phun nước chảy thờ ơ.

Chỉ thỉnh thoảng qua những ô cửa sổ

Một hình đầu phụ nữ vẻ ngác ngơ

Lại ló ra dán mắt nhìn, muốn hỏi

Ai ngoài kia đang đi trong bóng tối?

56

Từng chùm đèn đủ các màu, các cỡ

Trên tường cao tỏa yếu ớt, hiền lành,

Không đủ sáng để tôn phần sặc sỡ

Của những gì lộng lẫy có xung quanh.

Tôi dám chắc không có gì đáng sợ

Và đáng buồn bằng bất chợt nếu anh

Bị giam kín trong căn phòng rất rộng,

Đẹp, không người và cũng không sự sống.

60

Babylon và vườn săn Nimrod,

Cũng là nơi giàu có nhất đời này,

Nơi đức vua Nabuchadonosor dại dột

Bị biến thành bò đực, thảm thương thay.

Daniel chung một chuồng bị nhốt

Với cả bầy sư tử cũng là đây.

Babylon còn nổi danh nhờ Pyramus,

Nhờ Thisbe và nữ hoàng Semiramis.

61

Các sử gia xưa nay quen kết tội

Rằng bà ta yêu ngựa, giống nhân tình.

(Một tình yêu tất nhiên đầy tội lỗi

Đã biến thành dị giáo, nghĩ mà kinh).

Nhưng tất cả những điều trên giả dối

Chỉ do nhầm (cố ý và thông minh)

Khi viết chữ courser và courier. Tôi nghĩ

Cái việc này cần đưa ra công lý.

62

Trên đời này còn khối anh nghi ngại

Từng nêu lên ý kiến ngược, cho là

Không hề có Babylon vĩ đại,

Chỉ có toàn những chuyện hão, ba hoa.

Họ không tin vào những người Do Thái,

(Cũng như người Do Thái chẳng tin ta)

Dù ông Rich đã bỏ công viết sách

Vì tìm thấy ở Babylon có gạch.

64

Thế là Juan và bạn chàng được dẫn

Tới một nơi cũng vắng vẻ lạ lùng,

Đầy đồ vật được bày ra cẩn thận,

Nào tủ giường, nào vàng bạc, thảm nhung.

Toàn những thứ mà theo tôi chắc chắn

Chẳng bao giờ được dùng đến. Nói chung

Gì cũng đẹp, đến thiên nhiên vô cớ

Cũng phải ghen với bàn tay người thợ.

65

Đây có đủ những gì ta muốn có:

Những đi-văng hảo hạng, rộng và mềm

Đến nỗi ta không dám ngồi lên đó,

Những thảm dày rất quý, mịn và êm,

Mà trên đấy thêu mặt trời, thêu cỏ,

Thêu cá vàng, còn thêu cả sao đêm

Luốn lấp lánh như suối trong. Thiết nghĩ

Ai cũng muốn nhảy vào bơi một tý.

66

Thật không nỡ đặt chân lên thảm ấy,

Lên trăng sao, lên hoa lá, đủ màu,

Thế mà lão hoạn quan thô lỗ vậy,

Không thèm nhìn chân đang dẫm vào đâu.

Lão nhanh nhẹn rút ra từ đâu đấy

Một chiếc hòm được giấu kín rất sâu

Trong tường đá. Lão giấu gì ở đó?

Chính cả tôi cũng hoàn toàn không rõ.

67

Xin kể tiếp: Lão hoạn quan dè dặt

Mở hòm ra, ôi quần áo chất đầy,

Đủ các lọai, đủ các màu đẹp nhất.

Cho đủ người theo Hồi giáo nơi đây

Các kiểu áo sang hèn đều có tất.

Và cuối cùng, sau một lúc luôn tay

Tìm, bới lục, lão chìa ra một bộ

Cho ông bạn người Ăng-lê khắc khổ.

68

Tôi dám chắc ông gặp may quá đỗi:

Chiếc quần xanh ông ngắm, thấy hài lòng -

Không rách đít và sẽ không sờn gối,

Vì quá dài, quá rộng kiểu phương Đông.

Còn chiếc áo, chiếc khăn thì khỏi nói.

Lại mũ, giày, dao, kiếm dắt bên hông.

Nói tóm lại, cái ông cần đã có

Để biến ông thành dandy người Thổ.

69

Trong khi ông đang bận thay quần áo

Thì Baba, lão quan hoạn bắt đầu

Nói về chuyện cuộc đời này giông bão

Xô hai người vào lắm cảnh buồn đau,

Rằng chưa muộn, rằng hai người, theo lão,

Muốn đổi đời cũng không khó lắm đâu,

Rằng thậm chí thành giàu sang bậc nhất,

Nếu đồng ý cho cắt đầu dương vật.

70

Lão còn nói rằng lão mong thấy họ

Một ngày kia sẽ gia nhập đạo Hồi,

Còn chuyện cắt cái kia thì…việc đó

Sẽ hoàn toàn theo ý họ mà thôi.

Ông người Anh nghe xong, tuy nhăn nhó,

Cũng vội vàng cười mỉm một bên môi

Rồi cảm ơn và nói ông rất thích

Phong tục ấy của xứ này thanh lịch.

71

“Nhưng tất nhiên, quyết định này, ông nói,

Là lớn lao, cần suy nghĩ ít nhiều.

Và nói chung tôi không hề phản đối

Việc cắt bì, một phong tục đáng yêu

Và có thể...” Đến đây thì, xin lỗi,

Ông phải dừng, thật đáng tiếc bao nhiêu,

Vì có tiếng Juan kêu to phẫn nộ:

“Cắt cái ấy? Cắt đầu ông thì có!”

72

“Khoan, anh bạn, ông người Anh vội vã

Đáp lại Juan, cho tôi nói đã nào:

Vâng, thưa ông, lời khuyên ông quý hóa,

Tuy ít nhiều hơi nguy hiểm, không sao.

Rất có thể tôi nghe ông tất cả,

Nhưng bây giờ đang đói bụng, ôi chao,

Xin cho phép được ăn xong sẽ nói

Cái quyết định của riêng tôi, xin lỗi”.

73

Liền sau đó lão da đen lặng lẽ

Đặt trước Juan một đống lớn áo quần -

Cả công chúa cũng không mong hơn thế,

Vậy mà chàng không thích lắm, lấy chân

Gạt bộ váy sang một bên, như thể

Tỏ ra mình không ưa tếu, vân vân.

Baba quát: “Nào, mặc nhanh lên chứ”.

Juan đáp lại: “Tôi không là phụ nữ”.

74

“Không quan trọng anh là ai, lão nói,

Mặc vào đi như người khác yêu cầu”.

“Sao nhất thiết phải hóa trang, xin lỗi,

Cái trò này rồi sẽ dẫn tới đâu?”

“Xin đừng quên rằng anh không được hỏi,

Lão ngắt lời. Anh sẽ hiểu dần sau.

Vâng, hiểu hết. Còn bây giờ, rất tiếc,

Tôi không thể nói anh hay mọi việc”.

75

“Ồ không, không! Juan kêu to. Nhất định

Tôi quyết không làm nhục cả giới mình

Bằng cách mặc váy đàn bà”. Bình tĩnh

Lão kia liền đáp lại: “Được, tùy anh,

Nhưng cẩn thận, và đừng nên khó tính,

Chứ không thì, tôi sẽ gọi lính canh,

Chúng sẽ cắt cái kia thành vô giới.

Anh sẽ chẳng còn gì, xin cứ đợi.

76

Tôi đã chọn bộ áo này lộng lẫy

Anh còn chê. Vâng thì của đàn bà,

Nhưng phải biết rằng anh cần như vậy”…

Juan lắc đầu: “Từ thuở mẹ sinh ra,

Là đàn ông, tôi chưa hề mặc váy.

Cái mớ này chỉ nên vứt cho ma”.

(Juan nói thế về những đồ đẹp nhất

Mà phụ nữ thầm ước mong, chán thật).

77

Chống cự mãi, cuối cùng chàng cũng chịu,

Dẫu chưa thôi nhăn nhó với thở dài,

Bắt đầu mặc cái quần con bé xíu,

Rồi áo choàng, rồi nơ tóc, hoa tai.

Đến khoản váy thì anh chàng suýt xỉu,

Vì ngại ngần, xấu hổ, vì… bi ai

(Cái từ đó tôi dùng không thật đắt,

Do bí vần - vần là gian khó nhất).

78

Chàng bi ai (hay buồn như đã nói),

Vì không quen mặc váy hoặc đeo vòng.

Khá vất vả, nhưng mà rồi thật tội,

Quá trình này trang điểm cũng làm xong.

Trong việc ấy lão Baba nóng vội

Rất nhiệt tình, đóng góp khá nhiều công.

Lão luôn tay sửa cái này cái nọ,

Lúc đứng gần, lúc lùi xa nghiêng ngó.

79

Thêm một việc hơi khó khăn: mái tóc

Của Đôn Juan ngắn quá. Phải làm đầu!

Lão Baba liền ôm ra một bọc

Gồm rất nhiều tóc giả, một lúc sau

Tóc làm xong, lại đến phần đính ngọc

Và hạt xoàn lên đó, đến là lâu.

Nhưng chưa hết, Baba còn lấy lược

Chải thật kỹ rồi bôi dầu, dấp nước.

80

Và rốt cục nhờ kéo, dao, bút vẽ,

Nhờ phấn son và bộ áo đàn bà,

Juan được biến thành một cô gái trẻ.

“Ồ trông kìa, trông giống quá! Baba

Khẽ sung sướng kêu lên, rồi lặng lẽ

Dẫn cô nàng (à, anh bạn) đi ra.

Lão vỗ nhẹ vào tay, trong nháy mắt.

Bốn lực sĩ da đen liền có mặt.

81

“Còn riêng ông, bốn vị này xin phép

Được đưa ông đi ăn tối. Lúc này

Tôi sẽ dẫn cô gái kia xinh đẹp

Đi ra ngoài có tý việc. Ô hay,

Sao cô sợ và cứ luôn khép nép,

Như làm mồi cho hổ xé tan thây?

Không, đồ ngốc, lâu đài này sặc sỡ

Sẽ không ai làm gì đâu, đừng sợ”.

82

“Thế thì tốt cho họ thôi, bởi lẽ

Tay tôi đây cũng không đến nỗi nào,

Có thể nói rất to và rất khỏe,

Tuy bề ngoài trông yếu ớt xanh xao.

Nên ai tưởng tôi đàn bà, nhỏ bé,

Mà giở trò thì sẽ chết, ôi chao,

Ai chứ tôi, tôi sẽ không cho phép

Bất kỳ ai được xem thường phái đẹp”.

83

“Thôi, đồ ngốc, im đi rồi sẽ thấy,

Hãy theo ta”, Baba nói lầu bầu.

Còn ông bạn khi thấy chàng hăng vậy,

Cũng mỉm cười dù đang lúc buồn đau.

Ông nói nhỏ: “Ta đã rơi vào bẫy

Của ma tà. Lão quan hoạn không râu

Đã biến ta, trong vài giây gì đó,

Thành cô gái và một anh người Thổ”.

84

“Xin tạm biệt: Tôi mong ông ở lại,

Được ăn ngon và mau chóng phát tài”.

Ông kia đáp: “Tôi rất buồn khi phải

Xa bạn mình, nhưng hy vọng nay mai

Ta gặp lại. Tôi mong cô, cô gái,

Giữ được tròn trinh tiết giống như ai”.

Cô gái đáp, giọng ồm ồm: “Không sợ!

Đến cả vua cũng xem chừng, tưởng bở”.

85

Họ chia tay, và Đôn Juan sau đó

Được dẫn qua một loạt khá nhiều phòng.

Sàn đá trắng, tiếng chân nghe rất rõ.

Tường dát vàng, dát bạc kỉểu phương Đông.

Rồi họ đến một cửa to đồ sộ,

Nơi bốn bề thơm dịu khói hương xông,

Như thể đấy là bàn thờ thượng đế,

Đầy mùi thơm, trang nghiêm và vắng vẻ.

86

Cánh cửa đồng được mạ vàng óng ánh,

Cao và to, khắc chi chít các hình:

Chỗ binh sĩ quần nhau trong trận đánh,

Chỗ huy hoàng thắng lợi, chỗ hy sinh,

Chỗ ngựa chiến phóng từng đàn kiêu hãnh,

Chỗ anh hùng chuẩn bị giết tù binh…

Đúng như cảnh Cosntantin gan dạ

Phải đánh nhau để dời đô La Mã.

87

Một cánh cửa rất cao to, oai vệ

Với hai bên luôn canh gác đêm ngày

Rất cần mẫn hai người lùn nhỏ bé,

Xấu và lùn chưa ai thấy xưa nay

(Như muốn nhạo cánh cửa to đẹp đẽ

Mà mới nhìn ta choáng ngợp). Rất may

Là cái đinh vấn đề không ở đó,

Nên chúng ta không quan tâm đến họ.

88

Ấy mà không, đến gần hơn một tý

Thì chúng ta phải hốt hoảng ôm đầu

Khi thấy rõ những chiếc đầu kỳ dị,

Da sần sùi, không trắng cũng không nâu,

Môi thì to, xanh lè như môi quỷ,

Cặp nanh vàng và nhọn hoắt - nghe đâu

Nhờ kinh khủng về bề ngoài mà chúng

Đã được mua với giá cao kinh khủng.

89

Thêm vào đó, chúng còn câm và điếc,

Nhưng được giao một trách nhiệm nặng nề

Là đóng mở cửa harem - một việc

Chúng vẫn làm (rất tận tụy, say mê).

Và thỉnh thoảng, chúng không hề thương tiếc

Lấy dây thừng treo vào cổ, kéo rê

Tất cả ai không may mà phạm lỗi -

Đúng theo kiểu phương Đông quen xử tội.

90

Lão quan hoạn khẽ giơ tay ra hiệu,

Hai tên kia liền hé cửa cho vào.

Cặp mắt chúng tinh ranh và khó hiểu,

Nhìn hai người như xoáy, sắc như dao,

Đến nỗi Juan, là anh không mềm yếu,

Cũng rùng mình và hoảng sợ xiết bao.

Như thể chúng bằng cái nhìn cách ấy

Làm tê liệt những người nào chúng thấy.

91

Lão Baba như vô tình, nói khẽ,

Nhắc Đôn Juan một đôi ý thế này:

“Đừng ưỡn ngực, đừng so vai lên thế.

Không bước đều như lính, chớ vung tay.

Mà trái lại phải ra chiều e lệ,

Phải dịu dàng, phải chầm chậm. Vào đây

Phải quên anh là đàn ông, đồ thộn.

Và cái chính: phải nhu mì, khiêm tốn.

92

Mắt hai đứa như mũi kim bé nhỏ,

Biết nhìn xuyên đủ các loại áo quần.

Nếu cái việc hóa trang này bị lộ,

Thì phen này đừng hy vọng thoát thân.

Ngay lập tức anh và tôi sau đó

Sẽ bị người trói cả bốn tay chân

Cho vào bị và quăng ùm xuống bể.

Đây người ta vẫn hay làm như thế”.

93

Được cổ vũ và dặn dò kỹ vậy,

Juan của ta theo quan hoạn đi vào

Một căn phòng rất to và lộng lẫy,

Đầy bạc vàng và ngọc sáng như sao,

Đến nỗi mắt khi được nhìn cảnh ấy,

Cũng lóa mờ và đau nhói. Ôi chao,

Đủ trăm thứ hợp nhau thành một mớ

Rất lòe loạt, nhố nhăng và đáng sợ.

94

Gu thấp kém tuy giàu sang bậc nhất

Ở phương Đông là chuyện rất bình thường.

Ở các nước thuộc phương Tây văn vật

Các lâu đài không ít bậc đế vương

Mà tôi thấy - cũng thế thôi, thú thật

Chẳng có gì không giả dối, phô trương.

Còn tranh tượng thì quá ư ngán ngẩm,

Đến không thể đứng lâu hơn để ngắm.

95

Dưới chiếc trướng rất to và rất nặng,

Đang ngập sâu trong đống gối nhiều màu,

Với nụ cười luôn trên môi đắc thắng,

Là một bà đã đợi sẵn từ lâu.

Baba đến, quì dưới chân, im lặng

Vẫy Juan vào. Juan chẳng hiểu từ đâu

Và vì sao có cái trò như thế.

Lão Baba vẫn cúi đầu lặng lẽ.

96

Bà kia dậy, như nữ thần Venus

Đang nhô lên từ sóng biển, rồi bà

Đưa đôi mắt nhìn hai người mấy phút,

Đôi mắt huyền luôn rực sáng. Baba

Nâng gấu váy bà lên, hôn đánh chụt,

Rồi ngước đầu, vẻ quan trọng, lão ta

Vừa chỉ Juan, vừa ghé tai nói nhỏ

Với bà kia một vài câu gì đó.

97

Bà ta đẹp, dịu dàng, hơi mỏi mệt,

Đẹp làm ta đến ngây ngất, bồi hồi.

Một vẻ đep tôi không sao tả hết,

Nên xin nhường trí tưởng tượng kỳ khôi

Của các bạn hình dung thêm chi tiết,

Chứ bây giờ mà vô phúc nếu tôi

Miêu tả hết thì mọi người chóng mặt.

Nên có lẽ tôi im là tốt nhất.

98

Về tuổi tác thì tôi xin được nói:

Bà năm nay đã hăm sáu tuổi đầu.

Với phụ nữ thế là nhiều, thật tội.

Tuy lắm người vẫn cứ trẻ rất lâu,

Như hoàng hậu Maria tội lỗi

Hoặc nhiều người, dù phải nếm buồn đau,

Cho đến già vẫn làm ta thích thú,

Mà Ninon de Enclos là thí dụ.

99

Bà kia nói một vài câu gì đấy

Với những cô hầu gái. Các cô này

Cũng ăn mặc giống Juan và cũng vậy,

Được lão già quan hoạn bắt về đây.

Trông họ giống những nàng tiên lộng lẫy

Vẫn theo hầu Diana xưa nay

(Ấy là nói về bề ngoài như thế,

Chứ biết đâu tôi sai, vâng, có thể).

100

Các cô hầu rút lui, trong nháy mắt

Juan của ta đứng lặng, ngác ngơ nhìn,

Không dám chắc đây là mơ hay thật.

Chàng thấy mình như giữa chốn thần tiên,

Nơi có đủ những điều kỳ diệu nhất

Mà bây giờ chàng được thấy, chàng tin.

(Nên cái câu nil admirari, xin lỗi,

Theo ý tôi chỉ là câu giả dối).

102

Rồi Baba, khi cửa phòng được khép,

Liền sai Juan mạnh dạn đến gần bà

Để quỳ gối, hôn bàn chân người đẹp.

Nhưng anh chàng nhân vật của chúng ta

Liền nổi nóng và trả lời đanh thép:

“Tôi từ ngày được bố mẹ sinh ra

Chưa bao giờ hôn chân ai như thế,

Trừ hôn chân của đức Cha, đức Mẹ!”

103

Lão quan hoạn thấy Đôn Juan kiên quyết,

Liền nổi xung: “Lại còn đến nước này.

Đồ ương bướng, hôn đi, không thì chết!”

Juan trả lời không kém vẻ gắt gay:

“Đến hôn chân người yêu Mohamet

Tôi cũng còn không muốn, nói gì đây”.

(Etiquete là cái điều, phải nói,

Đã là người thì ít ai tránh khỏi).

104

Bỏ ngoài tai những lời đe này nọ,

Như Atlant chàng đứng vững như đồng,

Dòng máu nóng Castily thượng võ

Trong tim chàng còn đập mạnh chưa đông.

Nên thà chết, dù gươm kề tận cổ,

Không bao giờ chàng bôi nhọ tổ tông.

Baba nói: “Mày làm tao phát ngấy,

Không hôn chân thì hôn tay đi vậy!”

105

Một thỏa hiệp đáng yêu và tế nhị

Đã đặt Juan vào tình huống rất phiền.

Cả những anh ưa ngoại giao, thiết nghĩ,

Cũng cho rằng từ chối nữa không nên.

Và cuối cùng, thế là Juan đồng ý

Nghe theo lời lão quan hoạn vừa khuyên.

Thêm vào đó, chàng cho là lịch sự

Khi đàn ông hôn bàn tay phụ nữ.

106

Chàng cúi xuống bàn tay kia đẹp đẽ

Và than ôi, với dáng điệu thẫn thờ,

Khẽ hôn nhẹ, vâng nhẹ thôi, lấy lệ,

Mắt vẫn nhìn đâu đó rất bâng quơ.

Nên tất nhiên một cái hôn như thế

Chẳng có gì ngoài cảm giác thờ ơ,

Ai cũng biết, bàn tay xinh nhường ấy

Rất, rất dễ làm ta xiêu, hẳn vậy.

107

Còn bà kia, từ rất lâu trước đó

Đã nhìn Juan không chớp mắt, rồi bà

Vội ra hiệu cho hoạn quan được rõ

Rằng đến giờ lão nên rút. Baba

Như ngẫu nhiên, ghé tai Juan nói nhỏ:

“Đừng sợ gì!” rồi vui vẻ đi ra,

Rất thỏa mãn, đầy tự tin, kiêu hãnh,

Như chính lão vừa làm điều đức hạnh.

108

Tôi không biết vì sao, nhưng sự thật:

Lão Baba chưa kịp bước khỏi phòng

Thì bà ta đổi thay trong nháy mắt -

Má đỏ bừng, rạo rực, giống vừng đông

Khi mặt trời vừa mới lên đẹp nhất.

Cả người bà, không biết đúng hay không,

Như tỏa ra một cái gì đáng sợ,

Nửa thèm muốn, nửa ít nhiều mắc cỡ.

109

Con người bà có (than ôi) tất cả

Để làm nên cái yếu mạnh giới bà.

Có cả quỷ xa-tăng xưa gian trá

Biến thành thần để quyến rũ Êva;

Có cái ấm của mặt trời mùa hạ,

Cái lạnh lùng trong sạch của bông hoa…

Nghĩa là tốt, chỉ có điều đôi lúc

Bà vẫn quen bắt mọi người khuất phục.

111

Những điều ấy hiện ra trong đôi mắt,

Trong đôi môi đang cười mỉm hiền lành,

Trong thậm chí cả đôi chân đẹp nhất,

Đôi chân từng giẫm nát khá nhiều anh,

Và tất nhiên trong con dao bà dắt

Bên hông mình - cho hợp với chức danh

Là vợ yêu đức Sultan vĩ đại.

(May không phải là vợ tôi, xin vái).

112

“Hãy làm đi, làm ngay không chậm trễ!”

Vốn xưa nay, từ lúc mới lọt lòng

Là luật pháp với những người nô lệ

Vẫn quanh nàng luôn hầu hạ rất đông.

Nàng xinh đẹp, lại quyền uy, vì thế

Không bao giờ thỏa mãn thói cuồng ngông.

Nếu theo đạo của Giêsu, phải nói

Các trò đó của bà còn gấp bội.

113

Bà đã thích cái gì là lập tức

Phải có ngay, không chậm trễ phút nào,

Dù tốn kém đến bao nhiêu cũng mặc,

Bà sẵn sàng dốc hết cả hầu bao.

Bà là thế, vậy mà tôi dám chắc

Rằng mọi người không ghét, lạ lùng sao.

Cánh phụ nữ yêu bà, luôn lễ phép,

Yêu tất cả (tất nhiên trừ sắc đẹp).

114

Trò mới nhất là Đôn Juan: Hôm trước

Nhân thấy Juan đi ngang cửa, thế là

Bà ra lệnh lùng mua ngay bằng được.

Trong việc này phải ghi nhận Baba

Làm rất tốt, bằng trăm mưu nghìn chước,

Và mua về, rất cẩn thận, ông ta

Đã hóa trang cho Juan thành phái yếu

Như ta biết. Vì sao thì dễ hiểu.

115

Xin được hỏi, sao bà ta liều vậy,

Vợ Sultan mà dám… giữa ban ngày!

Tôi không biết nên xin nhường việc ấy

Cho chồng bà. Trong mắt vợ thơ ngây,

Vua hay chúa thì cũng chồng, do đấy

Họ có quyền được lừa dối. Xưa nay

Với phụ nữ, ngoại tình là rất dễ,

Và thật tiếc từ ngàn xưa đã thế.

116

Nhưng mà thôi ta quay về chuyện cũ.

Bà ta cho đã đến lúc bắt đầu,

Nên đưa mắt nhìn Đôn Juan chăm chú

Rồi mỉm cười âu yếm. Một lúc sau

Nghĩ mình mua anh ta về quá đủ

Để thẳng thừng nói mọi chuyện với nhau,

Và bà hỏi, có hơi kiêu một tí:

“Này anh bạn, anh biết yêu không nhỉ?”

117

Vào lúc khác, nghe một câu như thế

Juan của ta chắc sẽ biết làm gì.

Nhưng lúc này thì tiếc thay, không thể,

Vì tim chàng đang đau nỗi chia ly

Cùng người yêu, nên câu kia thực tế

Chỉ làm chàng thêm đau khổ, sầu bi.

Rồi bất chợt chàng bỗng òa lên khóc.

Một việc làm theo tôi là rất ngốc.

118

Bà kia khá ngạc nhiên, nhưng phải nói,

Không vì do nước mắt - bởi chính bà

Từng vờ khóc. Bà không sao hiểu nổi

Sao một chàng trai trẻ, lại hào hoa

Mà lại khóc thế kia, trông rất chối.

Bà quên rằng cái giới của bà ta

Thường vờ vĩnh và mau khô nước mắt,

Còn đàn ông khóc thì là khóc thật.

119

Bà cũng muốn an ủi Juan đôi tý,

Nhưng tiếc thay không biết nói thế nào.

Suốt cả đời không bao giờ, tôi nghĩ,

Bà phải làm cái việc ấy thanh cao.

Bà có khổ bao giờ đâu các vị,

Nên thực tình bà không hiểu vì sao

Trước mặt bà, vợ Sultan đại đế,

Chàng lại dám khóc to như đứa trẻ.

120

Nhưng phụ nữ, chúng ta ai cũng thấy,

Là cái dân hay xúc cảm, yêu kiều,

Dù ở đâu và bao giờ cũng vậy,

Thấy người nào buồn bã lại buồn theo.

Tất cả họ là Samaritan hết thảy,

Nên bây giờ, thật đáng lạ bao nhiêu,

Gullbeyaz (tên bà kia như thế)

Thấy mắt mình không hiểu sao ngấn lệ.

121

Như mọi cái trên đời này, nước mắt

Rồi cũng khô, Juan đau đớn trong lòng

Vì câu hỏi của bà kia thành thật,

Rằng liệu chàng có yêu được hay không.

Câu hỏi này thuộc vào hàng khó nhất,

Biết nói gì, khi mang tiếng đàn ông

Mà bị biến thành một cô gái trẻ

Đang chịu cảnh bị tù giam, nô lệ?

122

Gullbeyaz rõ ràng đang bối rối

(Bao nhiêu năm đây có lẽ lần đầu).

Bà đã đem cuộc đời mình đánh đổi

Để lấy chàng chứ ít ỏi gì đâu.

Thế mà tête-à-tête này, khốn nỗi,

Đã kéo dài xem bộ cũng khá lâu.

Chính xác hơn: đã mười lăm phút chẵn,

Mà đối thủ vẫn còn chưa chấp nhận.

123

Thưa các bạn, ở phương Nam trời ấm,

Trong những ca tương tự kiểu thế này,

Ai hành động e dè hay quá chậm

Chính là người không lịch sự, thơ ngây.

Bắt người đẹp chờ lâu là tội cấm,

Tội tầy đình, loại lớn nhất xưa nay.

Ở phương Nam không cần nhiều để nói,

Chỉ ít phút là rơi vào tội lỗi.

124

Juan nói chung là tay không biết sợ,

Nhất là khi câu chuyện dính đàn bà.

Hiềm một nỗi, Haiđê chàng vẫn nhớ,

Tuy vì nàng mà gặp cảnh phong ba.

Gullbeyaz nhìn Juan như con nợ,

Như chừng nào chưa trả hết, chưa tha.

Bà bất lực đứng trước chàng, đôi má

Lúc tái nhợt, lúc đỏ bừng khó tả.

125

Cực chẳng đã, bà ta đành bối rối,

Cầm tay Juan, dán dôi mắt dại đờ

Vào mắt Juan, đầy khát khao, sôi nổi,

Nhưng mắt chàng vẫn lạnh nhạt, thờ ơ.

Đến mức này thì bà, ôi thật tội,

Một con người đầy kiêu hãnh, mộng mơ,

Phải dùng đến con chủ bài lớn nhất,

Là vòng tay vào cổ Juan, ôm chặt.

126

Giây phút ấy rõ ràng là quyết liệt,

Nhưng tình yêu, lòng tự ái, nỗi sầu

Đã giúp Juan vững vàng, chàng cương quyết

Gỡ tay bà bỏ xuống. Một hồi lâu

Nhìn đôi mắt của bà kia tha thiết,

Chàng thở dài, lãnh đạm nói như sau:

“Thưa người đẹp, khi đại bàng nô lệ,

Không tìm bạn, tìm đôi, tôi cũng thế.

127

Bà hỏi tôi biết yêu không? Thú thật,

Tôi biết yêu, nhưng không phải yêu bà.

Không thể yêu khi tự do bị mất,

Bộ áo này làm tôi thấy xót xa.

Tôi không muốn cả khi bà áp đặt,

Làm người tình nô lệ chốn phù hoa.

Tôi phục vụ, tôi nghe bà, có thể,

Nhưng trái tim tôi đây không muốn thế”.

128

Lời chàng nói, với ta không mới lạ,

Nhưng bà kia không hiểu nổi điều này.

Bà chỉ nghĩ rằng trên đời tất cả

Đều do quyền vua chúa nắm trong tay,

Rằng nô lệ và giống người hèn hạ,

Không bao giờ dám cưỡng lại. Xưa nay

Bậc bề trên vẫn thường quen đơn giản

Nghĩ về đời thế thôi, thưa các bạn.

129

Thêm vào đó, như tôi vừa kịp nói,

Rằng bà ta đã đẹp lại rất giàu,

Có khả năng bắt người kia chịu tội,

Biến người này thành danh giá rất mau.

Nên một lúc bà cho bà, xin lỗi,

Có hai quyền thần thánh mạnh như nhau

Để sai khiến, để trị vì, để bắt...

Thế mà Juan không nghe bà, láo thật.

130

Mời các vị thử nhớ xem, thời trẻ

(Hay nếu quên thì tưởng tượng) các bà

Chồng chết sớm hoặc nhỡ thì bị ế

Đã điên cuồng yêu các vị thiết tha,

Nhưng các vị không đoái hoài, vì thế

Họ đau buồn, họ tức giận, kêu la…

Vâng, hãy nhớ, và tôi tin các vị

Sẽ thông cảm với bà kia quyền quý.

131

Những cảnh ấy các nhà thơ để lại

Trong văn chương tôi nghĩ cũng khá nhiều:

Vợ Potiphar, bà Booby khả ái

Và cả nàng Cleopatre rất kiêu…

(Cho lớp trẻ của châu Âu non dại

Thế vẫn còn chưa đủ dạy tình yêu).

Chỉ cần nhớ đôi người trong số họ,

Ta sẽ hiểu Gullbeyaz lúc đó.

132

Thật đáng sợ là khi sư tử mẹ

Bị mất con, hay hổ đói mất mồi.

Cơn giận dữ của đàn bà hơn thế,

Khi người tình không thích họ. Theo tôi

Việc sư tử mất con ta có thể

Đem ví cùng người phụ nữ cút côi

Bị cướp đi cái phút giây chờ đợi.

Nhất là khi phút giây kia đã tới.

135

Cơn giận dữ của bà kia bùng cháy

Chỉ ít giây (thế là tốt cho bà,

Không thì bà đã thành tro, hẳn vậy)

Nhưng lần này ghê gớm tựa phong ba.

Mạnh như nước từ trên cao cuộn chảy,

Như hiện hình của địa ngục yêu ma…

Nghĩa là bà đang sôi lên, nghẹt thở,

Thành cơn bão đáng yêu và đáng sợ.

136

Vâng, cơn bão hay còn hơn - cơn lốc

Là cái ta nên đem ví lúc này.

Nhưng phải nói, khác Hospur ngu ngốc,

Bà không đòi được lên tận trăng mây.

Bà khiêm tốn hơn nhiều, thưa bạn đọc:

Vì tuổi già, vì giới tính, giờ đây

Bà chỉ muốn cuộc đời này, nếu được,

“Giết! Giết! Giết!” như vua Lia ngày trước.

137

Cơn bão ấy cứ cho là mạnh thật,

Rồi cũng tan. Và sau đó là gì?

Và sau đó là mưa, là nước mắt,

Khá dầm dề, khá dai dẳng, lâm ly.

Bà thấy mình là người đau khổ nhất.

Bà khóc, buồn, bà xấu hổ - nhiều khi

Bị xúc phạm, theo tôi là có ích

Cho những kẻ như bà, quen hách dịch.

138

Nó sẽ dạy cho bà, rằng nô lệ

Cũng bằng xương, bằng thịt chẳng khác bà;

Rằng lọ sứ hay bát sành cũng thế,

Đều được làm từ đất sét mà ra;

Rằng chức tước và bạc vàng không thể

Cứu con người khỏi đau đớn, xót xa…

Nó còn dạy nhiều điều tôi thiết nghĩ,

Giúp cho bà thông minh hơn đôi tý.

139

Về Đôn Juan, anh chàng vô lễ đó,

Bà nghĩ ngay tới việc phải chém đầu,

Sau giảm án thành bắt chàng đau khổ,

Sau lại thành bằng cách hỏi: Từ đâu

Chàng đến đây? Cuối cùng bà phẫn nộ,

Nghĩa là cần đánh quan hoạn thật đau.

Bà thậm chí đã còn toan tự tử.

Nhưng rút cục - bà khóc to rất dữ.

140

Suýt tự tử, suýt đâm như đã nói

Nhưng con dao lại không có bên người,

Nên tất nhiên bà đã không làm nổi

Cái việc làm ghê sợ ấy. Mà thôi,

Thế thì phải giết Juan, vâng, khốn nỗi

Bà thích chàng. Mà việc giết, than ôi,

Không mang lại trái tim bà yêu quý,

Mà chỉ cho cái đầu đang máu rỉ.

141

Juan bối rối ít nhiều, vì một lẽ

Chàng chủ tâm đón đợi sẵn từ đầu:

Bị đâm chém, bị quăng cho hổ xé,

Bị làm mồi cho cá mập giành nhau.

Chàng thà chết, không cái gì có thể

Bắt được chàng phải khuất phục. Ngờ đâu

Đúng vào lúc đang hăng, thưa bạn đọc,

Chàng suýt gục vì thấy bà kia khóc.

142

Giống Acres khi bỏ rơi dũng khí,

Tinh thần Juan giảm sút mạnh, lúc này

Chàng tự trách là mình không tế nhị,

Và bây giờ nên chữa lại sao đây?

Chàng cũng giống rất nhiều nhà triết lý

Tự trách mình không ít lúc thơ ngây.

Giống các bậc phu nhân già sắp chết

Tiếc thời trẻ mình quá ư trinh tiết.

143

Thế là Juan lại bắt đầu xin lỗi

Khá mông lung, không rõ ý, mập mờ,

Khi uể oải, khi bốc lên sôi nổi,

Dùng đủ từ hoa mĩ có trong thơ.

(Thật không khác Caslereagh giả dối

Lúc hùng hồn thuyết chuyện nhảm, vu vơ)

Chàng đấu dịu, mỉm cười, đang sửa soạn…

Thì bất chợt Baba vào, thật chán.

144

“Thưa phu nhân Mặt Trời, thưa chị gái

Của Mặt Trăng, thưa Nữ Chúa đời này

Có đôi mắt làm mọi người kinh hãi,

Có nụ cười làm tất cả ngất ngây,

Con xin báo một tin vui vĩ đại

Đáng được bà lưu tâm tới: Hôm nay,

Trong giây lát, chính Mặt Trời lộng lẫy

Sẽ tới đây thăm Đức Bà, kính lạy!”

145

Gullbeyaz kêu lên: “Ôi, thượng đế!

Mặt Trời ư? Trời chưa sáng cơ mà?

Này Sao Chổi, hãy báo ngay nô lệ

Báo các vì sao sáng khắp gần xa.

Còn ngươi nữa, trốn đi, sao đứng thế?

Tội tầy đình nhưng thôi được, ta tha”…

Và đến đây, tiếng hô to phấn khởi

Đã vang lên: “Vua Sultan đang tới!”

146

Các vũ nữ đi đầu tiên sợ sệt.

Đi tiếp theo là quan hoạn đủ màu,

Thành một đoàn dài hơn năm trăm mét -

Ông vua này thăm vợ giữa đêm thâu

Thường báo trước từ xa cho bà biết,

Để đề phòng các sự cố về sau.

Chả là bà, vợ thứ tư danh giá

Được ông yêu và ông chiều hơn cả.

147

Ông là người trông oai nghiêm, đường bệ,

Đầu chít khăn, râu kín mặt và dài.

Nhiều năm trước nhờ giết anh, vì thế

Từ nhà tù ông nhảy tót lên ngai.

Ông trị nước như bao nhiêu hoàng đế,

Nghĩa là tồi, nhưng xin hỏi mấy ai

Được như đức Soliman tài giỏi,

Một ông vua làm vẻ vang dòng dõi?

148

Ông đi lễ như Ala đã dạy,

Chăm khói hương theo đúng luật đạo Hồi.

Bao nhiêu việc triều đình ông quẳng đấy,

Hoặc giao quyền cho tể tướng trông coi.

Các việc riêng gia đình ông trôi chảy.

(Hơn nhiều người chỉ một vợ), theo tôi

Ông quán xuyến bốn bà như đã nói,

Và nghìn rưởi cung phi không đến nỗi.

149

Mà sơ ý có xảy ra gì đó

Cũng không sao, ông sẽ chẳng phiền lòng:

Cả tang vật, cả người - cho vào rọ

Rồi quẳng ùm xuống biển, thế là xong.

Không ai biết, không báo nào sau đó

Sẽ đăng bài, mà dư luận cũng không.

Và đạo đức được bảo tồn nguyên vẹn,

Tôm và cá cũng có mồi để chén.

150

Ông tận mắt thấy trăng tròn, trái đất

Thì ông cho là rất phẳng: trên đời

Ông đã đi khá nhiều, nhưng thú thật,

Chẳng bao giờ ông thấy trượt chân rơi.

Đất nước ông rộng và giàu bậc nhất,

Lại thanh bình, tuy cũng có vài nơi

Quân phản đạo (và nhiều khi quân Thổ)

Có nổi lên - cũng chẳng sao điều đó.

151

Ông có khoảng năm mươi anh hoàng tử

Và năm mươi công chúa đẹp, bao giờ

Cũng được ông nhốt trong nhà, canh giữ

Cho tới ngày có kẻ đến xe tơ

Ở lứa tuổi sáu, năm hay tương tự,

Nghĩa là còn con nít, bé, ngây thơ.

Mà lý do thì quả không gì khác

Ngoài viêc rể tặng đất đai, vàng bac.

153

Đám con trai bị nhốt riêng một chỗ,

Được ông nuôi cho khôn lớn, và rồi

Không thể biết rằng ai trong số họ

Sẽ là người khi cha chết lên ngôi.

Ai cũng biết rằng một ngày nào đó

Hoặc là mình trị nước, hoặc than ôi,

Bị treo cổ, nên chừng nào đang sống,

Họ cứ học thành tài, và hy vọng.

154

Giờ ông chào bà vợ tư yêu quý

Theo cách vua vẫn chào vợ, và bà

Để che giấu tội mình không chung thủy,

Đã mỉm cười tươi rói, đẹp như hoa.

(Ôi phụ nữ xưa nay, thưa các vị,

Vẫn thường dùng đủ mưu chước ranh ma

Để trang điểm cho ông chồng oai vệ

Đúng mỗi ông một chiếc sừng đẹp đẽ) .

155

Ông đưa mắt, đôi mắt to đen láy

Nhìn xung quanh suốt một lượt khắp phòng

Và bất chợt dừng ở Juan lúc ấy

Đang rụt rè đứng lẫn giữa đám đông.

(Gullbeyaz lén thở dài, run rẩy)

Rồi gật đầu ông bảo vợ: “Tôi trông

Con bé này bà mới mua cũng khá.

Quân ngoại đạo mà cũng xinh thế hả?”

156

Câu nói ấy làm mọi người ngoái lại

Nhìn Đôn Juan, cô gái trẻ nước ngoài,

Và ngạc nhiên sao Đức vua vĩ đại

Bỗng bất ngờ thích cô ấy? Chưa ai

Trông số họ, bao năm nay ngắc ngoải

Được một lần vua cho đến bên ngai.

Họ ghen tỵ, xì xào nhưng khốn nỗi

Do sợ hãi mà không ai dám nói.

157

Tôi đồng ý với đàn ông nước Thổ

Là phải giam phụ nữ suốt đêm ngày,

Vì phương Nam nắng nhiều, nên tin họ

Chỉ anh nào quá dại dột, thơ ngây.

Ở phương Bắc luôn giá băng khắc khổ

Thế mà rồi còn lắm chuyện. Xưa nay

Khí hậu lạnh, công bằng ra mà nói,

Cũng ngăn bớt một phần nào tội lỗi.

159

Nhưng mà thôi, đã quá dài, xin lỗi,

Theo luật thơ cổ điển thì bây giờ

Phải kết thúc chương năm này sôi nổi

Và hạ buồm, cho cập bến thuyền thơ.

Trong chương sáu tiếp theo tôi sẽ nói

Về những điều ta thấy chỉ trong mơ.

Người ta đồn đến Homer cũng nghỉ,

Giờ cho tôi được lim dim một tý.