DANH NHÂN VIỆT 8

 

 

LÝ CÔNG UẨN

(974 - 1028)

 

Thời Đinh - Lê, ruộng đất

Thuộc sở hữu xã, làng.

Dân chia đều cày cấy,

Nộp thuế, đóng quĩ làng.

 

Đại Cồ Việt lúc ấy

Có nhiều xưởng thủ công,

Đúc tiền, rèn vũ khí,

Làm dụng cụ nghề nông.

 

Ngoài ra còn nghề giấy,

Nghề dệt lụa, gốm sành.

Buôn bán đã phát triển

Nhờ tiền đồng lưu hành.

 

Đạo Phật được truyền bá

Chùa mọc lên nhiều nơi.

Các sư mở lớp học

Dạy chữ cho mọi người.

 

Nho Giáo cũng xuất hiện,

Phần lớn ở lớp trên.

Dân đã dùng chữ Hán,

Nhưng tiếng nói giữ nguyên.

 

Lê Tiên Hoàn Hoàng đế

Mất Một Không Không Năm.

Con là Lê Long Đĩnh,

Lên ngôi, thành “Vua Nằm”.

 

Sở dĩ có tên ấy

Là do ông ta lười

Thường nằm khi triều chính,

Hỗn láo và khinh người.

 

Bốn năm sau ông chết.

Lý Công Uẩn lên thay.

Bây giờ ta sẽ nói

Về vị vua hiền này.

 

Một trong những vua lớn

Của nước Việt Nam ta

Là vua Lý Thái Tổ,

Vẻ vang sử nước nhà.

 

Ông lập nên triều Lý

Kéo dài những chín đời,

Mở đầu nước Đại Việt,

Được lòng dân, lòng trời.

 

Ông sửa sang việc nước,

Dùng chính sách “thân dân”,

Sưu thuế nhẹ và ít,

Còn được miễn nhiều lần.

 

Ông đề cao đạo Phật,

Xây chùa chiền, đắp đê,

Còn cho quan sang Tống

Thỉnh kinh Tam Tạng về.

 

Ông là người viết chiếu

Dời đô về Thăng Long,

Giúp đất nước phát triển

Theo thế của con rồng.

 

*

Ông người châu Cổ Pháp

Nay thuộc tỉnh Bắc Ninh.

Mẹ họ Phạm, ba tuổi,

Kháu khỉnh và thông minh,

 

Trụ trì chùa Cổ Pháp

Nhận ông làm con nuôi,

Đưa vào chùa dạy dỗ,

Học Phật, học làm người.

 

Năm ông lên bảy tuổi,

Một thiền sư lừng danh

Có tên là Vạn Hạnh

Nhận làm học trò mình.

 

Ông được sư Vạn Hạnh

Cho vào hầu vua Lê.

Vua Lê rất yêu quí,

Luôn chăm sóc, vỗ về.

 

Lớn lên, ông phục vụ

Trong cung Lê Đại Hành,

Làm đến Chỉ Huy Sứ

Bảo vệ Hoa Lư thành.

 

Vua còn gả công chúa

Là Lê Thị cho ông,

Sinh ra Lý Phật Mã,

Rất được vua hài lòng.

 

Khi vua Đại Hành chết,

Triều đình thật rối ren.

Tiếm ngôi, Lê Long Đĩnh

Thành ông vua yếu hèn.

 

Rồi Lê Long Đĩnh chết,

Ông được tôn lên thay

Nhờ tướng Đào Cam Mộc

Và Vạn Hạnh, sư thầy.

 

Triều Lý được thiết lập.

Cung đình lại bình yên,

Quyền lực được củng cố,

Yên vui khắp mọi miền.

 

Vậy là Lý Công Uẩn,

Ở tuổi ba mươi lăm,

Thành vua Lý Thái Tổ,

Trị vì mười chín năm.

 

Ông chấn chỉnh chế sắc,

Đặt niên hiệu Thuận Thiên,

Cất nhắc các quan lại,

Toàn xứng đáng, người hiền.

 

Thấy đất Hoa Lư hẹp,

Nhiều núi cao, khe sâu,

Không tiện làm đô hội,

Khó phát triển dài lâu,

 

Ông xuống chiếu di chuyển

Kinh đô về Đại La,

Mở đầu kỷ nguyên mới

Cho lịch sử nước nhà.

 

Năm Thuận Thiên thứ nhất,

Một Nghìn Không Trăm Mười,   

Đến đất kinh đô mới,

Vua ngước nhìn lên trời

 

Liền giật mình, chợt thấy

Thấp thoáng bóng con rồng

Đang bay lên, tuyệt đẹp,

Nên đổi thành Thăng Long.

 

Quan hệ với nước Tống,

Ông khôn khéo nhún nhường,

Vua Tống không sinh sự,

Lại còn phong sắc vương.

 

Năm Thuận Thiên mười một,

Ông chinh phạt Chiêm Thành,

Giành được thắng lợi lớn,

Thanh thế cũng tăng nhanh.

 

Vua Chiêm và Chân Lạp

Sang triều cống hàng năm.

Việc bang giao yên trị,

Dân yên ổn làm ăn.   

 

Năm Một Không Hai Tám

Lý Thái Tổ băng hà,

Hưởng thọ năm lăm tuổi,

Phật Mã lên thay cha.

 

Ông là vị vua tốt,

Hiệu là Lý Thái Tông,

Một vị tướng tài giỏi,

Chuyên đánh Tây dẹp Đông.

 

Ông xây Chùa Một Cột,

Đào Kênh Lẫm, Thần Phù,

Đối xử rất nhân đạo

Với những người bị tù.

 

Ông cải cách pháp luật,

Theo hướng nhẹ thì tha,

Soạn Bộ luật Hình sự

Đầu tiên của nước nhà.

 

*

Khi Lý Thái Tông chết,

Lý Thánh Tông lên thay.

Lịch sử luôn ghi nhớ

Công lao vị vua này.

 

Vua thứ ba nhà Lý

Là mootj vị minh quân,

Đặt quốc hiệu Đại Việt,

Yêu nước và thương dân.

 

Ông cho xây Văn Miếu,

Chăm lo việc học hành,

Dám đem quân đánh Tống,

Lấy ba châu Chiêm Thành.

 

Ba châu ấy rất lớn,

Thuộc vùng đất bây giờ

Là Quảng Bình, Quảng Trị,

Mầu mỡ và nên thơ.

 

Xã hội luôn ổn định

Dưới triều Lý Thánh Tông.

Quả không phải hổ thẹn

Với hương hồn cha ông.

 

 

THƠ LÝ CÔNG UẨN

 

1

Tức cảnh

 

Trời làm chăn gối, đất làm nhà.

Mặt trăng bên cửa thức nhìn ta.

Đêm ngủ, mỏi chân không dám duỗi -

Sợ quên đạp đổ cả sơn hà.

 

2

Khen thiền sư Tỳ Ni Đa Lưu Chi

 

Cụ mới đến đất Việt.

Nổi tiếng rất giỏi thiền.

Cửa Phật sớm mở rộng.

Lòng người chóng bình yên.

Lăng Già trăng sáng tỏa.

Bát Nhã ngát hương sen.

Mong sớm được gặp cụ

Cùng nhau bàn lẽ huyền.