GIA LONG NGUYỄN ÁNH
(1762 - 1820)
Húy là Nguyễn Phúc Ánh.
Tên hiệu là Gia Long.
Người sáng lập Nhà Nguyễn
Và thống nhất non sông.
Ông là nhà chính trị,
Nhà quân sự tài ba.
Một nhân vật quan trọng
Trong lịch sử nước nhà.
*
Nguyễn Ánh là cháu nội
Của chúa Nguyễn cuối cùng,
Tức chúa Nguyễn Phúc Khoát
Cát cứ ở Đàng Trong.
Năm Một Bảy Bảy Bảy,
Bị thua nhà Tây Sơn,
Ông đã phải bỏ trốn,
Mang theo mối căm hờn.
Ông bắt đầu cuộc chiến,
Hăm lăm năm bôn ba
Để giành lại đất nước
Và vương miện ông cha.
Thời kỳ đầu thua lớn,
Ông sang cầu Thái Lan.
Vua Thái đồng ý giúp
Đánh lại nhà Tây Sơn.
Bốn vạn thủy binh Thái,
Năm Một Bảy Tám Năm,
Đã bị quân Nguyễn Huệ
Đánh bại ở Rạch Gầm.
Thuyền chìm hết, quân Thái
Được một trận nhớ đời.
Cứ nghe tên Đại Việt
Là chân tay rụng rời.
Sau đó ông đề nghị
Cấp lương cho Nhà Thanh
Để đánh lại Nguyễn Huệ.
Rốt cuộc cũng không thành.
Như thế là Nguyễn Ánh,
Liên tục những hai lần
Cầu ngoại bang xâm lược
Vì lợi ích cá nhân.
Muốn nói gì thì nói,
Đó là điều không hay.
Nên ông bị hậu thế
Chỉ trích khá gắt gay.
*
*
Năm Một Bảy Tám Bảy,
Tức Đinh Mùi, mùa thu,
Nguyễn Ánh trở về nước,
Nung nấu sự trả thù.
Ông gom nhặt tướng cũ,
Chiêu mộ người hiền danh,
Được Võ Tánh giúp sức,
Thế lực phát triển nhanh.
Chẳng bao lâu sau đó
Ông đánh chiếm Long Xuyên,
Chiếm Vĩnh Long, Sa Đéc,
Thanh thế ngày càng lên,
Ông lập căn cứ mới
Nay ở vùng Mỹ Tho.
Chuẩn bị lương, khí giới,
Cho quân đi thăm dò.
Năm Một Bảy Tám Tám,
Táo bạo và bất ngờ,
Ông đánh chiếm Gia Định,
Tức Sài Gòn bây giờ.
Tháng Chín, cũng năm ấy,
Tàu chiến Pháp đến đây.
Nguyễn Ánh học từ họ
Cách đánh của phương Tây.
Ông chiếm lại Bình Thuận
Năm Một Bảy Chín Không,
Lo chấn chỉnh kinh tế
Và củng cố quốc phòng.
Nhân Tây Sơn lục đục,
Nguyễn Ánh thường cho quân,
Chủ yếu là quân thủy
Tiến đánh, lấn đất dần.
Sau khi Nguyễn Huệ mất,
Nguyễn Quang Toản lên ngôi,
Lấy niên hiệu Cảnh Thịnh,
Triều chính luôn rối bời.
Vì vua còn quá nhỏ,
Thái sư Bùi Đắc Tuyên
Đảm đương hết công việc
Và ngày càng chuyên quyền.
Đại thần luôn lục đục.
Dân chúng lại bất bình.
Vua sao nhãng triều chính,
Sao nhãng cả việc binh.
Trong khi đó, Nguyễn Ánh
Lo chuẩn bị chiến tranh,
Lại được sĩ quan Pháp
Giúp kỹ thuật, tập tành.
Chuẩn bị xong, Nguyễn Ánh,
Năm Một Bảy Chín Ba
Xuất phát từ Gia Định,
Gồm nhiều mũi đánh ra.
Giữa Một Tám Không Một,
Sau khi chiếm Qui Nhơn,
Ông đánh thẳng ra Huế,
Thủ đô của Tây Sơn.
Thế yếu, Nguyễn Quang Toản
Phải chạy ra Bắc Hà.
Giữa năm sau Nguyễn Ánh
Lại tiếp tục đánh ra.
Ông lần lượt đánh chiếm
Hết Quảng Trị rồi Vinh,
Rồi đánh tiếp Thanh Hóa,
Đến Nam Định, Ninh Bình.
Từ đấy, quân Nguyễn Ánh
Đánh thẳng vào Thăng Long.
Nguyễn Quang Toản hoảng sợ,
Phải bỏ chạy, vượt sông
Định trốn lên mạn ngược,
Nhưng vừa đến Bắc Giang
Đã bị thổ hào bắt,
Vua và tôi đầu hàng.
Họ bị nhốt vào cũi
Giải về thành Thăng Long,
Giao nộp cho Nguyễn Ánh.
Cảnh tượng thật đau lòng.
Sau này ông bị giết
Theo kiểu xưa, nhục hình.
Bị năm voi xé xác,
Ai thấy cũng rùng mình.
Sau khi Nguyễn Huệ chết,
Nguyễn Ánh đánh Tây Sơn,
Và năm năm sau đó
Thống nhất được giang sơn.
Ông lên ngôi hoàng đế.
Đất nước hết chiến tranh.
Bắt đầu triều Nhà Nguyễn.
Hai trăm năm yên bình.
Vua Gia Long chính thức
Dùng quốc hiệu Việt Nam.
Thay các tên trước đó
Là Đại Ngu, Đại Nam.
Về diện tích, lãnh thổ,
Cơ bản giống bây giờ.
Từ Bắc giáp Trung Quốc
Đến Cà Mau, Cần Thơ.
Gồm cả các quần đảo
Trường Sa và Hoàng Sa.
Trừ một vùng đất lớn
Thuộc lãnh thổ của ta
Rất tiếc, bị Nguyễn Ánh
Cắt nhượng cho Ai Lao.
Trả công ông từng nhận
Cứu viện của nước Lào.
Vùng đất ta mất ấy
Xưa gọi là Trấn Ninh.
Bốn lăm nghìn cây số.
Thật tiếc cho nước mình.
Gia Long, về đối ngoại,
Chủ trương cho Pháp vào,
Xây các công trình lớn.
Điều ấy cũng chẳng sao.
Vì người Pháp thời ấy
Văn minh hơn người ta.
Tiếp thu văn hóa họ
Là tốt cho nước nhà.
Hơn thế, ông cho phép
Các cha cố Phương Tây
Được tự do truyền đạo.
Không cấm như trước đây.
Thậm chí ông còn nói
Một câu vui mà hay,
Về đạo Cơ Đốc Giáo.
Đại khái ý thế này:
Đạo Cơ Đốc rất tốt,
Rất hợp với lòng ta.
Nhưng ta không theo được,
Vì một lẽ, đó là
Theo đạo này, thật tiếc,
Chỉ một vợ một chồng.
Ta thì muốn hơn thế,
Dẫu ta nói thực lòng,
Rằng cai trị một nước
Dễ, đơn giản hơn nhiều,
So với việc quản lý
Mấy bà vợ ta yêu.
Về đối nội, Nguyễn Ánh
Cho chấn hưng canh nông,
Khai khẩn vùng đất mới,
Phát triển nghề thủ công.
Tiếc là sưu thuế nặng
Khiến người dân bất bình.
Không ít nơi hào trưởng
Khởi nghĩa và đấy binh.
Nhiều cải cách tiến bộ
Của Tây Sơn trước đây
Cũng bị ông xóa bỏ.
Thật đáng tiếc điều này.
*
Như thế là Nguyễn Ánh,
Với đất nước, non sông,
Điểm qua ta đã thấy
Có cả tội, cả công.
Ông là vị vua lớn,
Một vị vua khởi đầu
Của triều đại Nhà Nguyễn,
Ổn định và dài lâu.
Còn tội, thường vẫn gọi,
“Cõng rắn cắn gà nhà”
Chỉ là theo cách nghĩ
Của một vài sử gia.
Tạm thời cứ biết thế.
Mà lịch sử còn dài.
Còn lâu mới biết chắc
Ai đúng và ai sai.
*
Nhà Tây Sơn chấm dứt,
Tồn tại không lâu dài,
Từ Một Bảy Bảy Tám
Đến Một Tám Không Hai.
Cũng năm ấy Nguyễn Ánh
Đặt niên hiệu Gia Long,
Lần đầu tiên thống nhất
Trọn vẹn cả non sông.
Ông bỏ tên Đại Việt,
Đặt quốc hiệu Việt Nam.
Thủ đô của nước mới
Được chọn là Phú Xuân.
Năm Một Tám Không Sáu,
Thống nhất xong nước nhà,
Ông lên ngôi hoàng đế
Ở cung điện Thái Hòa.
*
Nhân tiện đây, thiết nghĩ
Nên nói thêm điều này,
Về Việt Nam, quốc hiệu
Ta đang dùng ngày nay.
Sau chiến thắng, Nguyễn Ánh
Cử sứ sang nhà Thanh
Để kết tình hòa hảo,
Và xin công nhận mình.
Ông xin đổi quốc hiệu
Đại Việt cũ thân thương
Thành Nam Việt, chữ ghép
An Nam và Việt Thường.
An Nam là tên cũ,
Tức nước Nam yên hòa.
Người Hán gọi khi họ
Chinh phục được nước ta.
Việt Thường là nước cổ
Cách đây ba nghìn năm,
Xưa nằm ở vùng đất
Thuộc Hà Tĩnh, Nghệ an.
Nhà Thanh không đồng ý,
Vì nhà Triệu trước đây
Có nước tên Nam Việt,
Sợ nhầm lẫn sau này.
Nên yêu cầu đổi ngược
Thành Việt Nam, thế là
Quốc hiệu Việt Nam ấy
Thành tên gọi nước ta.
*
Sau suốt mấy thế kỷ
Loạn, chiến tranh triền miên,
Đất nước được thống nhất,
Quân chủ và tập quyền.
Lãnh thổ được mở rộng,
Đất nước lại bình an,
Từ biên giới Trung Quốc
Đến tận vịnh Thái Lan.
Nước có ba mươi tỉnh,
Và một phủ, Thừa Thiên.
Dân chúng được khuyến khích
Di dân, lập đồn điền.
Nhiều vùng đất hoang hóa
Được khai khẩn dần dần.
Nông, Công, Thương phát triển,
Dân yên ổn làm ăn.
Ông ban hành bộ luật,
Gọi là luật Gia Long,
Hay Hoàng Việt Luật Lệ,
Biên soạn rất dày công.
Luật gồm hăm hai cuốn,
Ba trăm chín tám điều.
Được xem là tiến bộ,
Dẫu khiếm khuyết còn nhiều.
Dưới thời vua Nguyễn Ánh,
Việt Nam là quốc gia
Hùng mạnh nhất khu vực,
Làm vẻ vang nước nhà.
Ông làm được nhiều việc.
Tiếc người đời về ông
Còn có cách đánh giá
Thiển cận và bất công.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét