DANH NHÂN VIỆT 40

 

 

BÙI THỊ XUÂN

(1752 - 1802)

 

Bà là nữ Đô Đốc

Đầu tiên của nước ta.

Một vị tướng kiệt xuất,

Làm rạng danh nước nhà.

 

Bà quê ở Bình Định,

Huyện Tây Sơn ngày nay.

Nhiều anh hùng nghĩa hiệp

Cũng từng sinh đất này.

 

Gia cảnh bà khá giả.

Có nhiều người làm quan.

Phận nữ nhi, đáng lẽ

Có cuộc sống an nhàn.

 

Nhưng không, ngay từ nhỏ,

Dù xinh đẹp, dịu dàng,

Bà đã chọn cách sống

Một nam nhi ngang tàng.

 

Bà ham mê tập võ

Thay cho học thêu ren.

Từ bé đã rất giỏi

Múa kiếm và đi quyền.

Mười hai tuổi bó học

Vì tội lười học bài.

Cả vì tội gây gổ,

Mặc quần áo con trai.

Năm Một Bảy Bảy Mốt,

Vừa mới tròn hai mươi,

Bà dùng thanh đoản kiếm

Giết hổ cứu một người.

 

Người ấy là tráng sĩ

Trần Quang Diệu, về sau

Họ nên duyên chồng vợ.

Thành chiến hữu của nhau.

 

Hai người theo Nguyễn Huệ

Rồi nhanh chóng  trở thành

Những vị tướng quan trọng

Giúp đánh bại quân Thanh.

 

Khi Nguyễn Nhạc xưng đế,

Gọi là Tây Sơn Vương,

Bà đã được tin chọn

Lo kinh tế, quân lương.

 

Chồng bà, Trần Quang Diệu,

Vua giao lo việc quân

Cùng chủ tướng Nguyễn Huệ

Và một số đại thần.

 

Thường thì khi Nguyễn Huệ

Cất quân đi đánh xa,

Việc trông coi căn cứ

Đều giao hết cho bà.

 

Trận Rạch Gầm - Xoài Mút,

Nguyễn Huệ đánh dưới sông.

Chỉ huy đánh trên bộ

Là bà cùng với chồng.

 

Hơn bốn vạn quân Thái

Được một trận nhớ đời.

Nghe hai tiếng Đại Việt,

Chân tay đã rụng rời.

 

Năm Một Bảy Tám Chín

Trận đại phá quân Thanh,

Bà, oai phong lẫm liệt,

Chỉ huy đội tượng binh.

 

Trong những năm sau đó

Bà được sai dẫn quân

Đi nhiều nơi dẹp loạn

Và úy lạo lòng dân.

 

Nhân vua Quang Trung mất,

Nguyễn Ánh chớp thời cơ

Đánh Quảng Nam, Quảng Ngãi,

Quyết thừa thắng, không ngờ

 

Bị quân bà phục sẵn.

Nên thua đau, từ đây

Nguyễn Ánh vừa khiếp sợ,

Vừa thù nữ tướng này.

 

Vua Tây Sơn, Cảnh Thịnh

Năm Một Tám Không Hai

Cất quân đánh chiếm lại

Vùng Phú Xuân, Phú Bài.

 

Được lệnh đi hộ giá,

Đô đốc Bùi Thị Xuân

Dẫn đầu đoàn binh tượng

Gồm hơn năm nghìn quân.

 

Trong trận huyết chiến lớn

Giành lại Lũy Trấn Ninh

Quân Tây Sơn yếu thế,

Cuối cùng phải lui binh.

 

Sau mấy tháng cầm cự

Và tháo chạy nhiều ngày,

Vợ chồng bà bị bắt,

Chịu hình phạt Voi Dày.

 

Nguyễn Ánh chưa quên chuyện

Xưa bà dùng tượng binh

Làm ông ta thua lớn

Trong trận Lũy Trấn Ninh.

 

Thì giờ bà phải chết.

Xưa lẫm liệt cưỡi voi.

Nay voi dày mà chết.

Tức chết dưới chân voi.

 

Nhưng bầy voi, thật lạ,

Không chịu dẫm lên bà.

Cả pháp trường náo động

Tiếng hò hét, kêu la.

 

Cuối cùng bà bị trói

Bằng sợi xích sắt to.

Rồi bị tẩm dầu đốt

Cho đến lúc thành tro.