PHAN BỘI CHÂU
(1867 - 1940)
Phan Bội Châu ngày bé
Gọi là Phan Văn San,
Cha là Phan Văn Phố.
Mẹ là Nguyễn Thị Nhàn.
Ông là người Xứ Nghệ.
Làng Đan Nhiễm, Nam Hòa,
Huyện Nam Đàn, nổi tiếng
Đất của nhiều Nho gia.
Khi mới lên sáu tuổi,
Sáng dạ và thông minh.
Trong ba ngày đọc thuộc
Hết cuốn Tam Tự Kinh.
Bảy tuổi, ông đọc hiểu,
Thậm chí thuộc nhiều chương
Luận Ngữ của Khổng Tử.
Quả đúng là phi thường.
Mười ba tuổi, thi huyện,
Ông đỗ đầu, đỗ ngay.
Mười bảy tuổi đã viết
Hịch Thu Bắc Bình Tây.
Ông viết và dán nó
Lên cổng làng, gốc si
Để ủng hộ khởi nghĩa
Chống Pháp ở Bắc Kỳ.
Mười chín tuổi, thành lập,
Cùng bạn Trần Văn Lương,
Đội nghĩa quân chống Pháp,
Gọi là Đội Cần Vương.
Đến lúc ông thi Hội,
Thì phạm tội “tày trời”,
Là “hoài hiệp văn tự”,
Tức giấu bài trong người.
Vì thế ông bị phạt
“Chung thân bất ứng thi”.
Tức suốt đời bị cấm
Không được vào trường thi.
Năm Một Tám Chín Sáu
Ông bỏ vào Phú Xuân,
Nay là thành phố Huế,
Để dạy học kiếm ăn.
Nghe tiếng ông học giỏi,
Các quan lớn tức thì
Tâu, xin vua Thành Thái
Tha ông tội cấm thi.
Ngay mùa thi năm ấy
Ông thi đậu Giải Nguyên.
Bài xuất sắc, vượt trội.
Tiếng tăm càng lưu truyền.
Trong năm năm sau đó
Ông ngược xuôi khắp nơi
Tìm người cùng chí hướng
Và tìm được nhiều người.
Đó là Huỳnh Thúc kháng,
Nguyễn Hàm, Nguyễn Thượng Hiền,
Lê Huân, Ngô Đức Kế,
Phan Chu Trinh, Nguyễn Quyền...
Kỳ Ngoại Hầu Cường Để,
Thuộc dòng dõi đế vương,
Được ông chọn lãnh đạo
Phong Trào mới, Cần Vương.
Năm Một Chín Không Bốn,
Sau trì hoãn nhiều lần,
Cùng hai mươi người khác,
Ông lập Hội Duy Tân.
Rồi cùng Tăng Bạt Hổ,
Ông đi Nhật, đi Tàu
Xin hỗ trợ tài chính
Cho Hội, buổi ban đầu.
Ở Tàu, ông đã gặp
Lãnh tụ Lương Khải Siêu.
Ông này tiếp trọng thị
Và gợi ý nhiều điều.
Trong đó có cả việc
Dùng văn hóa, thơ văn
Để thức tỉnh ý thức
Và nghĩa vụ người dân.
Ông nghe theo, đã viết
Cuốn Huyết Lệ Tân Thư,
Việt Nam Vong Quốc Sử
Và cuốn Ngục Trung Thư...
Những cuốn sách khích lệ
Nhiều thanh niên nước ta.
Đúng lúc Nhật đại thắng
Trong chiến tranh với Nga.
Nhiều người trẻ yêu nước
Nghe theo lời của ông
Sang nước Nhật học hỏi,
Mỗi ngày một thêm đông.
Phong trào ấy được gọi
Là Đông Du - thanh niên
Học để về chống Pháp,
Đưa đất nước tiến lên.
Ngày Ba Mươi tháng Sáu
Năm Một Chín Hai Lăm
Ông bị Pháp bắt cóc,
Di lý về Việt Nam.
Tòa đại hình tuyên phạt
Án khổ sai chung thân.
Nhưng trước sự phản đối
Mạnh mẽ của nhân dân,
Cuối cùng án được dổi
Thành quản thúc tại gia.
Thi hành án ở Huế
Cho đến lúc về già.
Từ Một Chín Hai Sáu
Đến Một Chín Bốn Mươi
Ông sống ở Bến Ngự,
Rồi lặng lẽ qua đời.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét