Cổ Tích Việt Nam

Cổ Tích Việt Nam

SỰ TÍCH ÔNG HOÀNG MƯỜI

Theo truyền thuyết kể lại,

Thì xưa, Ông Hoàng Mười

Con Vua Cha Bát Hải,

Là một người Nhà Trời.

Ông được Trời phái xuống

Để giúp đỡ trần gian.

Cụ thể xuống vùng đất

Thành Vinh, ở Nghệ An.

Ông giáng sinh Nguyễn Xí,

Một tướng giỏi cầm binh.

Giúp vua Lê Thái Tổ

Đánh đuổi giặc nhà Minh.

Sau ông về Xứ Nghệ,

Trấn giữ vùng đất này.

Cũng vốn là quê gốc,

Tiên tổ bao đời nay.

Ông là ông quan tốt,

Luôn chăm lo cho dân.

Lo đắp đê ngăn lũ,

Lo cái mặc, cái ăn.

Những lần có mưa bão,

Đổ hết cây, hết nhà,

Ông mở kho phát chẩn,

Cứu giúp người gần xa.

Lần nọ, đang du ngoạn

Trên Sông Cả, thuyền ông

Khi qua núi Hồng Lĩnh,

Thì trời bỗng nổi giông.

Mây đen cuộn kìn kịt,

Gió gầm rú trên đầu.

Chiếc thuyền lớn biến mất.

Tìm mãi không thấy đâu.

Khi gió yên, sóng lặng,

Người ta thấy, lạ sao,

Xác ông trôi trên nước,

Da dẻ vẫn hồng hào.

Rồi nhiều mây ngũ sắc

Bỗng xuất hiện khắp nơi.

Các thiên binh, thiên tướng

Rước ông lên Nhà Trời.

Về sau, dân trong tổng

Lập đền thờ thờ ông.

Đúng chỗ trời nổi gió

Và xác dạt trên sông.

Ông, người con xứ Nghệ,

Một thiên sứ Nhà Trời,

Được người dân trìu mến

Gọi là Ông Hoàng Mười.

Mười là tốt, hoàn hảo,

Tức ông vua vẹn toàn.

Bao đời nay ban phúc

Cho người dân Nghệ An.

Theo truyền thuyết kể lại,

Hàng năm ông giáng trần,

Không chỉ để giúp đỡ,

Mà cùng vui với dân.

Ông hiện về rực rỡ -

Tấm áo lụa phát quang

Có thêu hình chữ Thọ.

Khăn và hia màu vàng.

Ngồi trên mây ngũ sắc,

Mọi người dâng cho ông

Bát nước chè xanh nóng

Và một cơi trầu không.

Còn ông, vừa uống nước,

Vừa mở chiếc hầu bao,

Tung những tờ Tài Lộc

Lấp lánh như vì sao.

Người nào nhặt được chúng,

Nếu có tình, có tâm

Sẽ làm ăn phát đạt

Và may mắn suốt năm.

*

Hàng năm Lễ Trùng Thập,

Ngày mồng Mười tháng Mười,

Được tổ chức trong thể

Thờ Đức Ông Hoàng Mười.

Người dân từ tứ xứ

Kéo nhau về rất đông

Để cầu tài, xin lộc

Trong đền mang tên ông.

Đền này được xây dựng

Từ thời nhà Hậu Lê,

Năm Một Sáu Ba bốn,

Đủ Long, Phượng, Quy, Nghê.

Trong chùa còn lưu giữ

Hai mươi mốt sắc phong

Các triều vua phong kiến,

Vinh danh và ghi công.

QUAN ÂM DIỆU THIỆN

Truyện Quan Âm Diệu Thiện
Lưu truyền ở nước ta
Qua thể thơ lục bát
Và các bài dân ca.

Truyện kể rằng, ngày trước,
Đã từ lâu, rất lâu,
Có một ông vua nọ
Nước mạnh và dân giàu.

Vua chỉ hiềm một nỗi
Chưa sinh được con trai,
Một hoàng tử cao quí,
Để nối ngôi thay ngài.

Hai con đầu đều gái,
Sắp đến tuổi trăng rằm.
Tên của hai công chúa
Là Diệu Thanh, Diệu Tâm.

Cầu có được hoàng tử,
Vua chi không tiếc tiền
Vào những việc từ thiện
Và năng lễ chùa chiền.

Thế mà rồi hoàng hậu
Sinh con lần thứ ba
Cũng lại con gái nốt,
Dù mặt phấn, da hoa.

Tên nàng là Diệu Thiện,
Nhu mì và thông minh.
Khác với hai cô chị,
Chỉ thích sống một mình.

Nàng say mê kinh kệ,
Hàng ngày đi lễ chùa.
Gả chồng, không chịu lấy.
Rất tức giận, nhà vua

Nhốt nàng trong cung cấm,
Hệt như một tên tù.
Nhưng lòng nàng đã quyết,
Nhất mực đòi đi tu.

Cuối cùng, cực chẳng đã,
Vua đành phải cho nàng
Lên tu chùa Bạch Tước
Giữa một khu rừng hoang.

Nhưng vua ngầm ra lệnh
Sư trụ trì chùa này
Cùng các tăng ni khác
Phải khuyên nhủ hàng ngày

Để con ngài, Diệu Thiện,
Sớm hoàn tục. Nhà vua
Dọa nếu không làm được,
Sẽ giết sư, đốt chùa.

Các sư nghe, hoảng sợ,
Hết sức thuyết phục nàng.
Nhưng tâm nàng hướng Phật
Vẫn như đá, vững vàng.

Đang trong cơn cuồng nộ,
Vua ra lệnh đốt chùa,
Cùng công chúa bướng bỉnh
Là Diệu Thiện, con vua.

Tuy nhiên, ngay lập tức,
Dẫu bầu trời đang quang,
Bỗng có mưa trút xuống,
Cứu chùa và cứu nàng.

Vua liền sai đồ tể
Chém đầu con gái ngài.
Lập tức có sét đánh,
Làm dao gãy làm hai.

“Vậy thì đem treo cổ!
Treo cổ nó cho ta!”
Vua kêu lên, bất chợt
Một con hổ chạy ra.

Đó là con hổ trắng,
To và đẹp lạ thường.
Nó đưa nàng Diệu Thiện
Một mạch tới Chùa Hương,

Một ngôi chùa nổi tiếng,
Huyện Mỹ Đức ngày nay.
Nơi nàng được yên tĩnh
Sống, tu tập đêm ngày.

Nhờ nhân duyên, đức độ,
Nhờ tinh tấn, chuyên tâm,
Cuối cùng nàng đắc quả,
Thành một Quan Thế Âm.

Tức Quan Âm Diệu Thiện,
Đại từ và đại bi.
Chuyên cứu độ dân chúng
Thoát khỏi Tham - Sân - Si.

Một hôm, nghe tin dữ,
Nàng liền trở về nhà,
Thì thấy vua sắp chết,
Gầy yếu và mù lòa.

Chắc do Trời trừng phạt
Vì tội ác trước đây,
Vua mắc chứng bệnh hủi,
Rụng hết mười ngón tay.

Nàng ôm cha thương xót,
Rồi, chí hiếu, chí tình,
Nhường ngài đôi mắt sáng
Và đôi tay của mình.

Nàng còn giúp bố mẹ
Và hai chị quy y,
Tu tập rồi chứng quả,
Thoát vòng Tham - Sân - Si.

THỦ HUỒN

Ngày xưa ở Gia Định,

Nay là đất Sài Gòn,

Có một viên thơ lại,

Tên gọi là Thủ Huồn.

Người này rất gian ác,

Làm thơ ký trong tòa.

Rất nhiều người vì hắn

Mà tan cửa nát nhà.

Hai mươi năm vơ vét,

Túi tham hắn đã đầy,

Với rất nhiều nhà cửa,

Đồng ruộng và rừng cây.

Hắn quyết định giải nghệ

Để hưởng thụ, ăn chơi.

Với một bọc tiền lớn,

Đi thăm thú nhiều nơi.

Một lần hắn ra Bắc,

Đến thăm chợ Mạnh Ma,

Nơi người sống, người chết

Gặp nhau rằm tháng Ba.

Thủ Huồn có người vợ

Chết trước đó mười năm.

Hắn rất thương yêu thị,

Nên chờ đến ngày rằm.

Sau rất nhiều nghi lễ,

Hai người được gặp nhau,

Hắn thấy vợ đài các

Có dáng vẻ người giàu.

Hỏi thì người vợ đáp

Rằng ở dưới cõi âm

Nàng được làm bão mẫu

Cho con vua nhiều năm.

Thủ Huồn liền nằng nặc

Xin theo xuống âm ti.

Cuối cùng nàng đồng ý

Rồi dẫn hắn cùng đi.

Qua rất nhiều trạm gác

Đầy quỉ xanh nanh vàng.

Không hề gặp trắc trở,

Hắn đến được phòng nàng.

Nàng bảo hắn ngồi đợi,

Rồi vội vã đi ngay.

Một chốc sau quay lại

Với tờ giấy trên tay.

Tờ giấy cho phép hắn

Được đi lại tự do.

Muốn xem gì cũng được,

Trừ vùng cấm cung vua.

Hắn đến khu nhà ngục.

Từ đâu đó phía trong

Vang lên tiếng la hét

Nghe mà thật não lòng.

Rồi đến một khu khác.

Rất nhiều người ở đây

Bị moi gan, mổ bụng,

Móc mắt và chặt tay.

Sợ quá, hắn chạy đến

Chỗ một người thợ rèn

Đang rèn chiếc gông lớn

To và nặng, màu đen.

Tò mò, hắn bèn hỏi,

Chiếc gông ấy cho ai.

Ông thợ rèn nhìn hắn,

Rồi chép miệng, thở dài:

“Cho một người độc ác,

Tên là Võ Thủ Hoằng,

Tức Thủ Huồn, vì hắn

Gian xảo ít ai bằng.

Vì tiền, con người ấy

Không gì không dám làm.

Hắn quê ở Gia Định,

Thuộc vương quốc Đại Nam”.

Thủ Huồn nghe thấy thế

Liền hồn vía lên mây.

Lại hỏi: “Muốn chuộc lỗi,

Hắn phải làm gì đây?”

“Có vay thì có trả.

Vì đó là luật trời.

Của người anh ăn cướp

Thì phải trả cho người”.

Không hứng thú xem tiếp,

Hằn liền rời cõi âm.

Hẹn vợ sẽ quay lại

Ngày này, sau ba năm.

Khi về tới Gia Định,

Thủ Huồn liền vung tay,

Gặp ai cũng giúp đỡ.

Bất kể đêm hay ngày.

Hắn cúng nhà, cúng đất

Cho sư và chùa chiền.

Trong ba năm, gia sản

Chỉ còn lại ít tiền.

Rồi hắn lại khăn gói

Ra Bắc, tới Mạnh Ma.

Chờ đến ngày phiên chợ,

Đúng vào rằm tháng Ba.

Lại lần nữa nhờ vợ,

Hắn xuống được cõi âm.

Mọi thứ vẫn như cũ,

Như trước đấy ba năm.

Ông thợ rèn vẫn thế,

Làm việc, mặt đăm chiêu.

Nhưng chiếc gông của hắn

Đã bé hơn rất nhiều.

Hỏi vì sao, ông đáp:

“Có lẽ con người này

Đã làm việc công đức

Trong thời gian gần đây.

Nếu gắng thêm chút nữa,

Có thể rồi nay mai

Sẽ được hưởng phúc lớn

Và ân đức lâu dài”.

Thủ Huồn liền vội vã

Quay trở lại cõi dương.

Tiếp tục làm việc thiện,

Bố thí và cúng dường.

Hắn bán hết nhà cửa,

Rồi xây ở Biên Hòa

Một ngôi chùa rất lớn

Để thờ Phật Thích Ca.

Với ít tiền còn lại,

Hắn đến ngã ba sông

Đồng Nai và Gia Định,

Có bãi nước mênh mông.

Hắn mua nhiều tre nứa

Kết thành một chiếc bè,

Chở mọi người miễn phí,

Cả đi và cả về.

Ở hai bờ, hơn thế,

Hắn còn cho làm đường

Và xây nhiều nhà trọ

Cho các khách thập phương.

Nhờ thế mà nhanh chóng

Vùng đất ngã ba sông

Đồng Nai và Gia Định

Người định cư rất đông.

Cứ thế, hắn tiếp tục

Làm việc thiện giúp đời,

Cho đến khi Thần Chết

Đến rước hắn lên trời.

*

Mấy chục năm sau đó,

Vua Đạo Quang nước Tàu,

Cho sứ sang Đại Việt

Tìm kiếm mãi rất lâu.

Vua tìm một người Việt

Có liên quan đến mình.

Số là vua, thật lạ,

Trên tay ngài khi sinh,

Tay trái, có dòng chữ

Bằng mực tím, rõ ràng”

“Nước Đại Nam, Gia Định”.

Phía dưới là “Thủ Hoằng”.

Khi biết rõ lai lịch,

Vua Đạo Quang Trung Hoa

Tặng ba tượng vàng lớn

Cho chùa ở Biên Hòa.

Ngày nay ngôi chùa ấy

Gọi là chùa Thủ Huồn.

Khách vào ra tấp nập,

Đặc biệt các nhà buôn.

Nơi ngã ba sông nước,

Thuyền ngược xuôi đi về,

Người đời sau trìu mến

Gọi là bến Nhà Bè.

SẦU RIÊNG

1

Vua Gia Long Nguyễn Ánh,

Khi giành được giang sơn,

Đã thẳng tay đàn áp

Những người giúp Tây Sơn.

Có một chàng trai trẻ

Vì vậy phải xa làng,

Chạy sang tận Căm Bốt,

Thủ đô là Nam Vang.

Ở đấy chàng đã gặp

Và rồi yêu một người

Con gái xứ chùa tháp,

Xinh đẹp và hay cười.

Họ sống thật hạnh phúc,

Yêu thương, giúp đỡ nhau,

Dẫu cuộc sống vất vả,

Phải mưa nắng dãi dầu.

Một hôm cô vợ trẻ

Mang về nhà cho chồng

Một trái cây kỳ lạ

Có mùi hăng và nồng.

Chàng vội vàng bịt mũi,

Lúc đầu không dám ăn.

Cô vợ cười: “Cứ thử,

Rồi sau sẽ quen dần.”

Và rồi chàng quen thật,

Rồi nghiện trái cây này,

Đến mức phải ra chợ

Mua nó ăn hàng ngày.

Chàng thấy như thể nó

Có cái gì khác thường,

Vừa xao xuyến, day dứt,

Vừa thầm kín yêu thương.

Bỗng vợ chàng lâm bệnh

Rồi chẳng may qua đời.

Chàng vô cùng đau khổ,

Tiếc thương người bạn đời.

Chàng quyết định về nước,

Mang theo giống cây này

Như kỷ niệm về vợ,

Một mối tình riêng tây.

Mấy năm sau, hái quả,

Chàng đem mời xóm giềng,

Và âu yếm gọi nó

Là trái cây sầu riêng.

Sau, trái sầu riêng ấy

Trở thành trái cây chung,

Được nhân giống, yêu thích

Không chỉ ở trong vùng.

SỰ TÍCH CÂY ĐÀO NGÀY TẾT

Nghe người ta kể lại,

Xưa ở núi Sóc Sơn

Có cây đào đại thụ

Tán rộng, lá xanh rờn.

Có hai thần trú ngụ

Trong thân cây đào này,

Là Trà và Uất Lũy,

Loại cây cao, bóng dày.

Mọi người nhờ hai vị

Mà được sống yên thân.

Nhờ họ luôn canh giữ,

Ma quỉ chẳng dám gần.

Chúng sợ thần một nhẽ,

Còn sợ cả cây đào.

Hễ thấy nó là chạy,

Không ngoái lại lần nào.

Như các vị thần khác,

Khi đông hết, xuân sang,

Đăc biệt mấy ngày Tết,

Họ lên chầu Ngọc Hoàng.

Nhân dịp ấy, ma quỉ

Liền kéo đến hoành hành.

Để xua quỉ, dân chúng

Cắm đào trong nhà mình.

Rồi vẽ hình hai vị

Đem dán lên cột nhà.

Cột nhà đen, giấy đỏ

Là bùa yểm trừ ma.

Sau, dần dần thành lệ,

Một tục lệ lâu đời,

Tết có câu đối đỏ

Và cành đào hồng tươi.

SỰ TÍCH ĐÁ VỌNG PHU

Xưa, hai vợ chồng nọ

Sinh một gái một trai.

Cô em mới tám tuổi.

Thằng anh đã mười hai.

Bố mẹ đi làm vắng,

Hai anh em trông nhau.

Dặn: Anh làm em khóc,

Bố về sẽ đánh đau.

Ngày nọ, như thường lệ,

Bố mẹ đi làm xa,

Hai anh em ngoan ngoãn

Tha thẩn chơi trong nhà.

Trưa, thằng anh chơi chán,

Ngồi chặt mía bên thềm.

Không may lưỡi dao sắc

Văng bật, trúng đầu em.

Cô bé ngã, bất tỉnh.

Cả người đầy máu me.

Thằng anh tưởng em chết,

Bỏ đi, không dám về.

Cậu lang thang phiêu bạt

Suốt mười lăm năm trời.

Cuối cùng đến Bình Định

Làm con nuôi một người.

Ông này làm nghề cá.

Thường cho cậu đi theo.

Biển nuôi họ đủ sống,

Không đến nỗi quá nghèo.

Anh lấy vợ, hạnh phúc.

Vợ là người đàn bà

Giỏi đan lưới, muối mắm,

Lo toan việc trong nhà.

Năm sau họ sinh hạ

Cô con gái đầu lòng.

Niềm vui thế là trọn,

Cả vợ và cả chồng.

Một hôm, trời biển động.

Chồng nghỉ việc, ở nhà.

Vợ gội đầu bên giếng.

Đứa bé đã lên ba.

Anh chồng, khi được vợ

Nhờ dội nước, vô tình

Thấy có vết sẹo lớn

Trên đỉnh đầu vợ mình.

Hỏi thì vợ kể lại,

Câu chuyện cũng hơi dài.

Quê làng này, tổng nọ,

Rằng một lần anh trai

Chặt mía, lưỡi dao nhọn

Không may văng trúng đầu.

Người anh bỏ nhà trốn,

Nay không biết ở đâu.

Phần cô, cũng phiêu bạt

Nay đó rồi mai đây.

Cũng ba chìm, bảy nổi

Trước khi đến nơi này.

Người chồng nghe vợ kể,

Đau xót đến lặng người.

Nhưng lặng im không nói.

Chiếc gáo dừa suýt rơi.

Vậy là phạm tội ác.

Tội anh trai lấy em.

Người chồng ôm mặt khóc,

Thức trắng suốt nhiều đêm.

Rồi anh bỏ đi biệt,

Để người vợ ở nhà

Ôm con chờ chồng mãi.

Ngày tháng cứ trôi qua.

Trôi qua và lặng lẽ

Người phụ nữ chờ chồng

Biến thành đá, vời vợi

Hướng nhìn về hướng đông.

*

Ngày nay người vợ ấy

Ở cửa biển Đề Đông,

Huyện Phú Cát, Bình Định,

Vẫn lặng lẽ chờ chồng.

CỦA THIÊN TRẢ ĐỊA

Ngày xưa ở làng Mít,

Cùng mồ côi mẹ cha,

Có hai anh chàng nọ

Như anh em một nhà.

Một người tên là Địa.

Người kia tên là Thiên.

Cả Thiên và cả Địa

Phải làm thuê kiếm tiền.

Thiên được trời ưu ái,

Ban cho trí thông minh.

Một hôm, Địa nghiêm túc

Gợi ý với bạn mình:

“Anh là người sáng dạ,

Sao không thử đi thi?

Tôi sẽ cố làm lụng

Nuôi anh không thiếu gì.

Có điều, khi đỗ đạt,

Mong anh không quên nhau”.

Thiên lưỡng lự một lúc,

Rồi cuối cùng gật đầu.

Và thế là từ đó

Địa không quản nhọc nhằn,

Cố kiếm tiền nuôi bạn,

Nhịn cả mặc, cả ăn.

Sau mấy năm đèn sách,

Thiên đi thi, đỗ đầu.

Được vinh hoa, phú quí.

Làm quan và rất giàu.

Được tin, Địa lập tức

Bỏ nghề cũ nghèo hèn.

Bán cả căn nhà nhỏ,

Lên kinh đô tìm Thiên.

Nào ngờ, Thiên trở mặt,

Không biết Địa là ai.

Lại còn cho quân lính

Chặn bạn từ bên ngoài.

Không thể làm gì khác,

Chàng lủi thủi ra về.

Đến một khúc sông vắng,

Ôm mặt khóc não nề.

Bụt hiện lên, hỏi Địa:

“Sao con khóc, nói đi”.

Chàng kể hết, cả chuyện

Giờ không biết làm gì.

Phật làm phép, lập tức

Có một chiếc đò ngang

Liền từ từ trôi đến.

Ngài chỉ tay, bảo chàng:

“Từ nay con sinh sống

Ngay ở bến sông này.

Nghề chèo đò chở khách

Chắc đủ ăn qua ngày”.

Nói xong, Bụt biến mất.

Địa ngoái nhìn lên bờ,

Thấy có túp lều nhỏ

Và mâm cơm đang chờ.

Mấy hôm sau, bất chợt,

Khi trời đã nhá nhem,

Một phụ nữ trẻ đẹp,

Xin ngủ nhờ một đêm.

Nàng là một tiên nữ,

Con gái út Ngọc Hoàng.

Ngài thấy Địa tử tế

Nên muốn giúp đỡ chàng.

Họ trở thành chồng vợ.

Rồi nàng biến túp lều

Thành một dinh cơ lớn,

Người hầu hạ rất nhiều.

Lại vừa đúng ngày giỗ,

Địa làm cỗ linh đình.

Xong, diện quần áo đẹp,

Mời Thiên đến nhà mình.

Thiên ngạc nhiên, hắn nói:

“Anh muốn tôi đến nhà,

Thì từ đây tới đấy

Phải trải toàn chiếu hoa.

Chàng về nói với vợ.

Lập tức cả quảng đường

Được trải chiếu hoa đẹp.

Một cảnh tượng lạ thường.

Càng ngạc nhiên gấp bội,

Khi kiệu vừa đến nơi,

Thiên thấy vợ Địa đẹp,

Đến không thốt nên lời.

Đến mức, trong bữa tiệc,

Khi đã ngà ngà say,

Hắn khẩn khoản xin Địa

Rằng hắn sẽ ở đây

Cùng nhà và vợ Địa.

Còn Địa thì làm quan.

Chức quan to của hắn,

Vừa giàu vừa an nhàn.

Tất nhiên Địa không muốn,

Cho dù giàu đến đâu.

Nhưng được vợ ra hiệu,

Cuối cùng chàng gật đầu.

Sau đó chàng miễn cưỡng

Lên kiệu về nhà Thiên.

Còn Thiên thì ở lại,

Ngủ một giấc triền miên.

Sáng dậy thì chợt thấy

Hắn đang nằm còng queo

Trong túp lều, bên cạnh

Con đò và mái chèo.

SỰ TÍCH CHIM CUỐC

Xưa có một đôi bạn

Tên là Quắc và Nhân.

Hai người cùng nghèo khổ,

Mồ côi cả song thân.

Quắc làm nghề dạy trẻ.

Chẳng được mấy đồng tiền.

Nhưng mặc dù túng thiếu,

Vẫn giúp bạn thường xuyên.

Một lần, Quắc ốm nặng,

Nhân chăm sóc tận tình.

May qua khỏi, từ đấy

Càng biết ơn bạn mình.

Nhưng rồi vì sinh kế,

Nhân buộc phải ra đi

Tới những miền xa lạ,

Khốn khổ chẳng thiếu gì.

Cuối cùng chàng phụ việc

Cho một phú thương già.

Thấy chàng người tử tế,

Chăm chỉ và thật thà,

Ông phú thương già ấy

Giao hết cả cửa hàng

Để chàng quản lý hộ

Và gả con cho chàng.

Vậy là Nhân bỗng chốc

Thành một người rất giàu.

Có con khôn vợ đẹp

Và vô số người hầu.

Nhưng chàng không quên bạn,

Vì là người ân tình.

Chàng về quê tìm Quắc,

Rồi đưa đến nhà mình.

Vậy là đôi bạn cũ

Được ở chung một nhà.

Vui bên nhau, chia sẻ

Phú quý và vinh hoa.

Nhưng vợ Nhân, thật tiếc,

Không suy nghĩ như chồng.

Khó chịu với ông khách

Chỉ ăn không, ngồi không.

Lúc đầu còn giữ ý,

Chỉ nói gần nói xa.

Sau công khai xưng xỉa,

Muốn đuổi khách khỏi nhà.

Mấy lần Quắc xin cáo

Để được trở về quê,

Nhưng Nhân năn nỉ mãi,

Muốn mà chưa thể về.

Và rồi một tối nọ,

Quắc lén ra khỏi nhà.

Để bạn không tìm thấy,

Chàng cố tình băng qua

Một khu rừng rậm rạp.

Rồi treo lên cành cây

Chiếc khăn lụa bạn tặng

Để bạn tìm nơi này.

Trong khi chàng lặng lẽ

Tới một vùng rất xa

Sống, dạy học ở đấy

Cho tận đến lúc già.

Lại nói Nhân tìm mãi

Mọi ngõ ngách rừng sâu,

Miệng luôn kêu “Quắc, Quắc.

Anh ở đâu, ở đâu?”

Cuối cùng chàng kiệt sức,

Chết thành chim đỗ quyên.

Còn gọi là chim cuốc,

Da diết gọi bạn hiền.

SỰ TÍCH HỒ LINH ĐÀM, HÀ NỘI

Chu Văn An mdạy học

Ngay bên bờ sông Tô.

Lớp, nghe nói, không lớn,

Nhưng rất đông học trò.

Trong số học trò ấy,

Ông để ý một người,

Sáng nào cũng đến sớm,

Ghi chép kỹ từng lời.

Ông khen, hài lòng lắm,

Nhưng không biết người này.

Không biết cả gia cảnh

Và từ đâu đến đây.

Ông cho người lặng lẽ

Theo người ấy về nhà.

Nhưng khi đến đầm Đại

Thì biến mất bất ngờ.

Cái đầm Đại ngày ấy

Nhiều sen và vân sam,

Bây giờ vẫn chưa lấp.

Đó là hồ Linh Đàm.

Mọi người lấy làm lạ.

Nhưng sáng ngày hôm sau,

Người học trò vẫn đến,

Kinh sử thuộc làu làu.

Một lần, trời hạn lớn,

Cây và đồng cháy khô.

Chu Văn An buồn bã

Nói với các học trò,

Rằng nếu ai có thể

Thì làm mưa giúp dân.

Người học trò lạ ấy

Đứng trước thầy, phân vân:

“Thưa thầy, con làm được,

Tuy trái với lệnh trời.

Nhưng con nghĩ thà chết,

Không thể không giúp người.”

Rồi người ấy thong thả

Bước ra giữa sân trường.

Sau khi đọc thần chú,

Vung mực khắp bốn phương.

Khi nghiên mực đã cạn,

Anh tung nó lên cao.

Lập tức trời nổi gió

Rồi mưa xối ào ào.

Trời mưa suốt đêm đó.

Phía đầm Đại chớp lòa.

Sấm sét nổ liên tục.

Sáng tỉnh dậy, người ta

Thấy giữa hồ trôi nổi

Xác con thuồng luồng to.

Chu Văn An vội vã

Cho gọi đám học trò

Vớt nó lên chôn cất.

Rồi dân lập miếu thờ.

Cái mộ ấy, nghe nói,

Còn tận đến bây giờ.

*

Theo truyền thuyết kể lại,

Chỗ rơi xuống chiếc nghiên

Sau gọi là Đầm Mực,

Vì nước nó màu đen.

Còn quản bút rơi trúng

Đất làng Tả Thanh Oai.

Vì vậy, vùng đất ấy

Sinh ra lắm hiền tài.

CHƯA ĐỖ ÔNG NGHÈ,

ĐÃ ĐE HÀNG TỔNG

Ngày xưa ở làng nọ

Có anh học trò nghèo,

Không hiểu sao Số Phận

Lại ưu ái, yêu chiều.

Sổ Nam Tào ghi rõ

Rằng về sau anh này

Làm đến chức tể tướng,

Đức và lộc đều dày.

Nên dẫu thi chưa đỗ,

Mà mỗi lần anh chàng

Đi qua hoặc ngồi nghỉ

Bên ngôi đền cuối làng,

Thì cả ông tượng đá

Cũng cúi thấp mình chào.

Anh chàng lấy rất lạ,

Nhưng không hiểu vì sao.

Một hôm Thần Đền báo

Với người giữ đền già:

“Ngày mai có quan lớn

Sẽ đến thăm nhà ta”.

Người giữ đền quét dọn

Cả trong và cả ngoài.

Ngồi chờ khách quý đến

Mà mãi không thấy ai,

Ngoài anh học trò ấy,

Vừa nhếch nhác vừa nghèo.

Nên ông già tội nghiệp

Thất vọng, mặt buồn thiu.

Thêm hai lần tương tự,

Ông mới chợt nghĩ ra,

Rằng anh chàng nghèo khổ

Là “khách quý đến nhà”.

Rồi ông đem mọi chuyện

Kể với anh học trò.

Anh này vui, thầm nghĩ

Mình sẽ làm quan to.

Quan to thì giàu có

Và sung sướng nhất đời.

Từ đó thay đổi hẳn

Thái độ với mọi người.

Đầu tiên, anh chàng nghĩ

Một quan to như chàng

Mà vợ thì thô, xấu,

Nên đã ruồng rẫy nàng.

Có người đến đòi nợ,

Không trả cho người ta,

Anh chàng còn mắng chửi,

Thẳng tay đuổi khỏi nhà:

“Dám đòi nợ ta hả?

Mai mốt làm quan to,

Ta sẽ tống vào ngục,

Còn bắt hết trâu bò”.

Đại khái là như vậy.

Dẫu nghèo rớt mồng tơi,

Chưa thi, chưa đỗ đạt,

Đã lên mặt khinh người.

Tất cả những điều ấy

Không qua mắt chư thiên.

Một hôm, Thần Đền nói

Với ông già giữ đền:

“Từ nay anh chàng ấy,

Ngu dốt và thơ ngây,

Không còn là khách quý

Mỗi lần đến đền này.

Thiên Tào đã quyết định

Xóa phúc lộc anh ta.

Vì tội chưa đỗ đạt

Đã làm điều xấu xa”.

Về sau, quả đúng vậy,

Anh chàng học trò nghèo

Thi mãi mà không đỗ.

Đã nghèo càng thêm nghèo.

Nên mới có tục ngữ,

Rằng chưa đậu Ông Nghè

Mà đã đe hàng tổng.

Quả thật đáng cười chê.

LÝ ÔNG TRỌNG

1

Ở Làng Chèm thời ấy

Có một người cao to.

Cao hai trượng, sáu thước,

Như một người khổng lồ.

Dẫu bề ngoài quá khổ,

Ông là người rất hiền.

Dân làng gọi Ông Trọng,

Vừa sợ vừa thân quen.

Bấy giờ, gần sông Cái,

Ở khúc sát rìa làng,

Có một con giải lớn

Chuyên gây chuyện kinh hoàng.

Nó thường bắt súc vật

Và cả dân Làng Chèm.

Bắt và rồi ăn thịt,

Toàn phụ nữ, trẻ em.

Một hôm, đi lấy nước

Mẹ Ông Trọng không may

Cũng bị nó vồ bắt.

Ông khóc đúng năm ngày,

Rồi một mình lấy đá

Xây đê chắn hai bên.

Dùng gàu tát cạn nước

Lôi con giải ấy lên.

Ông liền phanh thây nó,

Làm lễ tế mẹ mình.

Một mình ăn hết thịt

Con quái vật yêu tinh.

2

Như rất nhiều khác,

Ông bị lính nhà vua

Bắt làm phu lao dịch

Xây cung điện, đền chùa.

Thấy nhục không chịu được,

Ông trốn, bỏ đi xa,

Định tìm thầy học chữ.

Không dám trở về nhà.

Không may, một lần nọ,

Do gặp cảnh bất công,

Ông đánh một người chết.

Lính vua bắt, giải ông

Đưa về cung trị tội.

May, thấy ông to cao,

Vua tha không treo cổ,

Còn được cho sung vào

Đội thị vệ cung cấm

Túc trực bên ngai rồng.

Sau đó, ông nổi tiếng

Nhờ lập nhiều chiến công.

3

Tiếng đồn về Ông Trọng

Bay sang tận nước Tàu,

Là nước, ta lúc ấy

Phải làm phận chư hầu.

Vua nước Tàu thời đó,

Hoàng đế Tần Thủy Hoàng,

Cho sứ mang chiếu chỉ,

Kèm theo ít bạc vàng

Đưa ông lên phương Bắc

Rồi tấn phong cho ông

Làm Tư Lệnh Hiệu Úy,

Lo bảo vệ biên phòng.

Sau, ông được thăng chức

Thành trấn thủ Lâm Thao.

Dẹp Hung Nô phương Bắc.

Cũng là một chức cao.

Nhà Tần rất phiền toái

Vì giặc Hung Nô này.

Chúng đánh rồi lại rút,

Cứ quấy nhiễu đêm ngày.

Từ khi có Ông Trọng

Chúng mới chịu rút binh.

Vì thấy ông cao lớn

Như một vị thần linh.

Vua Tần càng kính trọng,

Phong thêm tước cho ông,

Lại còn cho con gái

Được lấy ông làm chồng.

4

Dẹp xong giặc, Ông Trọng

Xin trở về quê hương.

Tần Thủy Hoàng đồng ý,

Chu cấp chuyện đi đường.

Giặc Hung Nô phương Bắc

Lâu không thấy bóng ông,

Lại tràn sang quấy phá,

Gây lắm chuyện phiền lòng.

Vua Tần đành lần nữa

Gọi ông sang nước Tàu.

Để ông lại giữ chức

Quan trấn thủ Lâm Thao.

Nhưng ông thì không muốn.

Thà ở quê, đói ăn

Hơn được làm quan lớn

Phục vụ cho vua Tần.

Bị vua Tần giục rát,

Còn dọa đánh, thế là

Vua Việt bèn lập kế,

Cho sứ sang Trung Hoa

Nói Ông Trọng đã chết.

Vua Tần vẫn không nghe,

Cho người sang kiểm chứng.

Thấy nguy hiểm cận kề,

Ông Trọng bèn quyết định

Nhảy xuống giếng quyên sinh.

Thà chỉ một mình chết

Để đất nước yên bình.

5

Khi biết chắc là thật,

Vua Tần thương tiếc ông,

Rồi ban chiếu, ra lệnh

Mở cửa các kho đồng.

Vua cho đúc bức tượng

Lý Ông Trọng tướng quân.

Cao to như người thật,

Oai nghiêm như vị thần.

Vua còn cho làm máy

Đặt trong bức tượng này,

Giúp bức tượng đi lại,

Cử động cả chân tay.

Tượng được đặt ở trấn

Cửa Tư Mã, Hàm Dương.

Hướng nhìn về phương Bắc,

Đẹp, oai vệ lạ thường.

Giặc Hung Nô thấy thế,

Hồn vía bay lên mây.

Tưởng Ông Trọng còn sống,

Liền vội rút quân ngay.

Từ đấy chúng ngoan ngoãn

Thần phục vua nước Tàu.

Không còn dám quấy phá,

Giữ đúng lễ chư hầu.

SỰ TÍCH ĐẦM NHẤT DẠ VÀ BÃI TỰ NHIÊN

1

Ngày xưa có người đẹp

Tên là nàng Tiên Dung,

Đẹp nghiêng thành, nghiêng nước.

Con một vị vua Hùng.

Thế mà nàng, thật tiếc,

Quyết định chẳng lấy chồng,

Để suốt ngày du ngoạn

Trên hồ và trên sông.

Thời ấy ở Chử Xá,

Thuộc Hưng Yên ngày nay,

Có cha con nhà nọ

Sống cơm cháo qua ngày.

Con là Chử Đồng Tử,

Cha là Chử Cù Vân.

Cha con thương nhau lắm,

Dẫu sống cảnh thanh bần.

Họ làm nghề chài lưới.

Sau một vụ cháy nhà,

Chỉ còn lại chiếc khố

Cho con và cho cha.

Nghĩa là khi cha mặc,

Anh con phải ở truồng,

Cho nên muốn ra phố

Đành chờ khi đêm buông.

Chợt ông bố bệnh nặng,

Trước khi chết dặn con:

“Con để khố mà mặc,

Chứ không được đem chon”.

Chử Đồng Tử, không nỡ

Để bố chết lõa lồ,

Nên chiếc khố duy nhất

Đã bị chôn xuống mồ.

Vậy là chàng, từ đó

Không có gì che người.

Đêm mới đi câu cá,

Ngày phơi nắng giữa trời.

Nửa người dưới ngập nước,

Còn nửa trên ở trần,

Khi tìm thuyền bán cá,

Hoặc lúc đói, xin ăn.

*

Nàng Tiên Dung ngày nọ,

Lại giong thuyền đi chơi,

Ngang qua làng Chử Xá.

Cờ và trống rợp trời.

Chàng thấy thế, hoảng sợ,

Lên bãi cát gần nhà,

Vùi sâu mình ở đó,

Chờ thuyền rồng đi qua.

Đúng là trời dun dủi,

Khi đi ngang chỗ này,

Nàng Tiên Dung muốn tắm,

Cho thuyền dừng tại đây.

Nàng sai người dựng tạm

Bức vách ngăn xung quanh,

Rồi thong thả múc nước

Dội nhẹ lên người mình.

Ngẫu nhiên chỗ nàng tắm,

Trên bãi cát ven sông,

Lại đúng nơi chàng trốn,

Nằm dưới cát, tồng ngồng.

Không khó đoán lúc ấy

Nàng công chúa Tiên Dung

Nhìn thấy Chử Đồng Tử,

Rất hoảng sợ, thẹn thùng.

Rồi tĩnh tâm, nàng nói:

“Tôi định không lấy chồng,

Nhưng chắc trời định sẵn,

Chàng có lấy tôi không?”

Anh chàng kia sợ quá,

Nên từ chối lời mời.

May thời xưa phong kiến,

Không ai dám trái lời.

Vậy là thành chồng vợ,

Do đất trời tạo duyên.

Đám cưới được tổ chức

Ngay hôm ấy, trên thuyền.

2

Khi bố nàng hay chuyện,

Tức Vua Hùng Thứ Ba,

Ngài vô cùng tức giận,

Và lệnh được ban ra:

“Nếu vợ chồng chúng nó

Mà dám quay về đây,

Thì không cần phải báo,

Cứ việc giết chúng ngay!”

Tiên Dung nghe lệnh ấy,

Sợ không dám quay về.

Bèn cho các thuộc hạ

Được tự do về quê.

Vợ chồng nàng từ đó

Sống bằng nghề đi buôn.

Việc làm ăn khấm khá,

Ít khi gặp chuyện buồn.

Một hôm Chử Đồng Tử

Quyết định đi buôn xa,

Tới các hòn đảo lớn

Ở đất nước Gia-va.

Rất thuận buồm xuôi gió,

Đi suốt năm ngày liền,

Chàng dừng ở hòn đảo

Có tên là Quỳnh Viên.

Chàng lên bờ, trời đẹp,

Vui chân đi, và rồi

Chợt thấy chiếc am nhỏ,

Có một người đang ngồi.

Người ấy ngoái đầu lại,

Trông giống một dị nhân:

“Thằng bé Chử muộn thế?

Ta đã gọi nhiều lần”.

Chử Đồng Tử cả sợ,

Phủ phục trước người này.

Xin được làm đồ đệ,

Học đạo từ hôm nay.

Khi bạn buôn tìm đến,

Chàng đưa hết bạc vàng,

Bảo lên đường đi tiếp

Để buôn bán thay chàng.

Nhờ thông minh, mẫn tiệp,

Chàng học đạo rất mau.

Được thầy dạy nhiều phép,

Thần thông và nhiệm màu.

Chàng đã kịp đắc đạo

Khi đoàn thuyền quay về.

Được sư thầy ban tặng

Chiếc nón và gậy tre.

“Con có thể xuống núi.

Ta giao hai vật này.

Mọi linh diệu từ chúng”.

Rồi hai người chia tay.

3

Đoàn thuyền Chử Đồng Tử

Quay về Bắc, mọi người

Vui mừng vì lãi lớn.

Một vốn bốn, năm lời.

Ngay lập tức chàng dạy

Cho Tiên Dung, vợ mình

Đạo pháp và phép thuật,

Vi diệu và anh linh.

Nàng Tiên Dung sáng dạ,

Lại tinh tấn, kiên trì.

Chẳng bao lâu đắc đạo,

Thoát được Tham Sân Si.

Một ngày nọ, lặng lẽ

Hai vợ chồng Tiên Dung

Đem hết cả gia sản

Cho người nghèo trong vùng.

Cũng lặng lẽ như vậy,

Họ đã đi rất lâu.

Đến một vùng đất rộng,

Vắng vẻ và sẫm màu.

Đêm, đến lúc cần nghỉ.

Bốn xung quanh trống không.

Họ ngồi xuống bãi cỏ,

Ngoảnh mặt về hướng đông.

Đồng Tử cắm xuống đất

Chiếc gậy tre của thầy.

Đặt chiếc nón lên đó.

Lập tức, lạ kỳ thay -

Cả đất trời rung chuyển.

Hai vợ chồng ôm nhau,

Sợ hãi, cùng nhắm mắt.

Và rồi, một lúc sau,

Khi định thần trở lại,

Họ ngạc nhiên thấy mình

Đang nằm trên giường lụa

Đính ngọc sáng lung linh.

Ra hành lang, họ thấy

Xung quanh nhiều lâu đài.

“Đây là đâu? Chàng hỏi.

Kinh đô này của ai?”

Một thị nữ đứng cạnh

Đáp: “Của hai vợ chồng

Tiên Dung và Đồng Tử.

Đúng như nàng ước mong”.

Một lúc sau chợt thấy

Có quan đại thần già

Bê một cuốn sách lớn

Từ đâu đó đi ra.

Ông này hắng giọng đọc

Một danh sách rất dài.

Bao nhiêu kho lương thực,

Cung điện và lâu đài.

Bao nhiêu rừng và đất,

Đồi núi và sông hồ.

Bao nhiêu binh và tướng

Và vũ khí trong kho...

Hai vợ chồng từ đó

Làm chủ vùng đất này.

Dân khắp nơi nghe tiếng

Đến dâng quà hàng ngày.

4

Tin đồn vang xa mãi,

Đến tận tai vua Hùng.

Nhà vua, như lần trước,

Lại nổi giận đùng đùng.

“Hai đứa này láo thật,

Muốn chia đôi sơn hà.

Dám có riêng quân đội.

Bắt chúng về cho ta!”

Các Lạc tướng rầm rộ

Đưa quân đi bắt nàng.

Tiếng trống dục không nghỉ.

Tiếng kèn đồng âm vang.

Tới nơi, thấy binh lính

Của vợ chồng Tiên Dung

Đã sẵn sàng nghênh chiến,

Khí thế rất hào hùng.

Viên thống lĩnh quân đội

Xin được ra quân ngay.

Hứa tiêu diệt quân địch

Chỉ trong vòng một ngày.

Lắc đầu, Tiên Dung đáp:

“Con không chống lại cha.

Rể không chống bố vợ.

Các người cứ mặc ta”.

Đúng canh tư đêm ấy

Nàng Tiên Dung và chồng

Ra vườn lễ trời đất,

Ngoảnh mặt về phía Đông.

Sau mấy lời cầu khấn,

Giông bão bỗng kéo lên.

Cả đất trời nghiêng ngã,

Chớp lóe và sấm rền.

*

Sáng hôm sau, ngơ ngác,

Người dân khắp trong vùng

Và tất cả binh tướng

Của đội quân vua Hùng

Chỉ thấy trên nền cũ

Một kinh thành cổ xưa

Giờ chỉ là đầm nước

Và bãi sông ngập mưa.

Nay Đầm và Bãi ấy

Ở Khoái Châu, Hưng Yên.

Gọi là Đầm Nhất Dạ.

Bãi là Bãi Tự Nhiên.

QUAN ÂM DIỆU THIỆN

Truyện Quan Âm Diệu Thiện

Lưu truyền ở nước ta

Qua thể thơ lục bát

Và các bài dân ca.

Truyện kể rằng, ngày trước,

Đã lâu, từ rất lâu,

Có một ông vua nọ

Nước mạnh và dân giàu.

Vua chỉ hiềm một nỗi

Chưa sinh được con trai,

Một hoàng tử cao quí,

Để nối ngôi thay ngài.

Hai con đầu đều gái,

Sắp đến tuổi trăng rằm.

Tên của hai công chúa

Là Diệu Thanh, Diệu Tâm.

Cầu có được hoàng tử,

Vua chi không tiếc tiền

Vào những việc từ thiện

Và năng lễ chùa chiền.

Thế mà rồi hoàng hậu

Sinh con lần thứ ba

Cũng lại con gái nốt,

Dù mặt phấn, da hoa.

Tên nàng là Diệu Thiện,

Nhu mì và thông minh.

Khác với hai cô chị,

Chỉ thích sống một mình.

Nàng say mê kinh kệ,

Hàng ngày đi lễ chùa.

Gả chồng, không chịu lấy.

Rất tức giận, nhà vua

Nhốt nàng trong cung cấm,

Hệt như một tên tù.

Nhưng lòng nàng đã quyết,

Nhất mực đòi đi tu.

Cuối cùng, cực chẳng đã,

Vua đành phải cho nàng

Lên tu chùa Bạch Tước

Giữa một khu rừng hoang.

Nhưng vua ngầm ra lệnh

Sư trụ trì chùa này

Cùng các tăng ni khác

Phải khuyên nhủ hàng ngày

Để con ngài, Diệu Thiện,

Sớm hoàn tục. Nhà vua

Dọa nếu không làm được,

Sẽ giết sư, đốt chùa.

Các sư nghe, hoảng sợ,

Hết sức thuyết phục nàng.

Nhưng tâm nàng hướng Phật

Vẫn như đá, vững vàng.

Đang trong cơn cuồng nộ,

Vua ra lệnh đốt chùa,

Cùng công chúa bướng bỉnh

Là Diệu Thiện, con vua.

Tuy nhiên, ngay lập tức,

Dẫu bầu trời đang quang,

Bỗng có mưa trút xuống,

Cứu chùa và cứu nàng.

Vua liền sai đồ tể

Chém đầu con gái ngài.

Lập tức có sét đánh,

Làm dao gãy làm hai.

“Vậy thì đem treo cổ!

Treo cổ nó cho ta!”

Vua kêu lên. Bất chợt

Một con hổ chạy ra.

Đó là con hổ trắng,

To và đẹp lạ thường.

Nó đưa nàng Diệu Thiện

Một mạch tới Chùa Hương,

Một ngôi chùa nổi tiếng,

Huyện Mỹ Đức ngày nay.

Nơi nàng được yên tĩnh

Sống, tu tập đêm ngày.

Nhờ nhân duyên, đức độ,

Nhờ tinh tấn, chuyên tâm,

Cuối cùng nàng đắc quả,

Thành một Quan Thế Âm.

Một hôm, nghe tin dữ,

Nàng liền trở về nhà,

Thì thấy vua sắp chết,

Gầy yếu và mù lòa.

Chắc do Trời trừng phạt

Vì tội ác trước đây,

Vua mắc chứng bệnh hủi,

Rụng hết mười ngón tay.

Nàng ôm cha thương xót,

Rồi, chí hiếu, chí tình,

Nhường ngài đôi mắt sáng

Và đôi tay của mình.

SỰ TÍCH HOA CÚC

1

Xưa có một cô gái

Sống với bà mẹ già.

Cô gái tên là Cúc,

Bà mẹ tên là Hoa.

Nhà nghèo nhưng hạnh phúc.

Họ rất yêu thương nhau.

Cô con ngoan, chí hiếu,

Mẹ mưa nắng dãi dầu.

Bỗng mẹ cô ốm nặng.

Cô chạy chữa đủ đường

Mà bệnh vẫn không khỏi.

Đầy tuyệt vọng, đau thương,

Cuối cùng cô quyết định

Một mình rời quê nhà

Tìm thầy thuốc cho mẹ,

Không quản ngại đường xa.

Cô đi mãi, đi mãi,

Qua nhiều núi, nhiều sông,

Chưa tìm được thầy giỏi,

Nhưng vẫn không nản lòng.

Một hôm, đến chùa nọ,

Ngôi chùa con bên hồ,

Cô khấn lạy Đức Phật

Chữa lành cho mẹ cô.

Cô thành khẩn đến mức

Đức Phật động lòng thương

Hóa thành nhà sư trẻ

Ngẫu nhiên gặp trên đường.

Ngài đưa cho cô gái

Một bông hoa màu vàng,

Vẻn vẹn chỉ năm cánh,

Năm ngón tay xòe ngang.

“Hãy mang về cho mẹ

Bông hoa sự sống này.

Nó giúp bà khỏi bệnh,

Nhưng phải nhớ, từ nay

Mỗi năm hoa sẽ rụng,

Một cánh hoa, và bà

Giảm đi một tuổi thọ.

Hoa năm cánh, thành ra

Bà mẹ cô chỉ sống

Năm năm nữa mà thôi.”

Cô nghe, lòng đau xót,

Cảm ơn sư, và rồi

Về nhà cô lặng lẽ

Tách nhỏ năm cánh hoa

Thành một trăm cánh nhỏ

Để cứu mẹ, và bà

Sống thêm trăm tuổi nữa.     

Đức Phật biết điều này

Nhưng Ngài im, không trách,

Còn thầm khen là hay.

Về sau loài hoa ấy

Được người dân trong làng

Trồng trong vườn của họ,

Gọi là hoa cúc vàng.

Hoa biểu tượng sự sống,

Hoa ước mơ trường tồn,

Mong ước chữa lành bệnh,

Hoa của tình mẹ con.

Trong tâm linh người Việt,

Cúc thanh cao, là loài

Được mọi người yêu mến,

Thành “Tùng Trúc Cúc Mai.”

Biểu tượng của thanh bạch,

Với thi sĩ, trung thần,

Cúc là bạn tri kỷ

Trong nỗi niềm thơ văn.

SỰ TÍCH HỒ GƯƠM

Năm Một Bốn Không Bảy,

Giặc Minh chiếm nước ta.

Cai trị rất khắc nghiệt,

Làm nhiều điều xấu xa.

Ở Lam Sơn, Thanh Hóa,

Lê Lợi, một anh tài,

Đã dấy binh khởi nghĩa,

Chống xâm lược nước ngoài.

Phò ông có Nguyễn Trãi

Và nhiều vị anh hùng.

Tất cả cùng thề nguyện

Tiêu diệt kẻ thù chung.

Những ngày đầu gian khổ,

Quân và lương chưa nhiều.

Chưa dày dạn chinh chiến,

Và thiếu thốn đủ điều.

Nên hầu hết các trận,

Không cân sức, quân ta

Bị giặc Minh đánh bại,

Dồn tới những vùng xa.

Thấy tình hình nguy kịch,

Vua Thủy Tề, Long Quân,

Quyết định giúp Lê Lợi,

Cho ngài mượn Gươm Thần.

*

Truyện kể rằng Lê Lợi,

Dấy binh dựng sơn hà,

Có bạn tên là Thận,

Như anh em một nhà.

Thận làm nghề chài lưới,

Một hôm đi ra sông,

Thấy đáy nước phát sáng,

Rất nghi hoặc trong lòng.

Ông quăng lưới bắt cá,

Mãi không thấy cá đâu,

Chỉ vớt được thanh sắt

Dài một thước, xỉn màu.

Định vứt đi, nhưng tiếc,

Ông đem nó về nhà,

Đặt ở chỗ góc tối,

Đêm phát sáng chói lòa.

Một hôm Lê Lợi đến,

Thấy lạ, hỏi sự tình.

Rồi xin thanh sắt ấy,

Đem về nhà của mình.

Ông cho người rửa sạch,

Đánh bóng lớp gỉ đen,

Thấy trên có chữ “Lợi”

Và hai chữ “Thuận Thiên”.

Hôm sau, bước ra cửa,

Thấy vỏ gươm bằng vàng,

Ông sụp lạy xuống đất

Rất cung kính, mà rằng:

“Nếu đây là gươm báu

Trời ban cho Lợi này,

Thì hãy làm phép lạ,

Cho nhập làm một ngay!”

Ông giơ thanh sắt nhỏ

Trước mặt mình, bất ngờ

Thanh sắt thành gươm sáng

Cho vào vỏ rất vừa.

Đêm hôm ấy bất chợt

Mưa gió to rất lâu.

Sáng dậy, vợ Lê Lợi

Đi ra vườn hái rau

Thấy bốn vết chân lớn,

Vừa rộng lại vừa dài.

Bà gọi chồng, muốn hỏi

Dấu chân này của ai.

Rồi hai người lại thấy

Chiếc ấn ngọc đắt tiền,

Trên mặt có chữ “Lợi”

Và hai chữ “Thuận Thiên”.

Về sau, lên ngôi báu,

Vua dùng hai chữ này

Làm niên hiệu Đại Việt.

“Thuận ý trời” là đây.

Lê Lợi liền vội vã

Đem nó giấu trong nhà,

Mừng được trời giao ấn,

Lo đại sự quốc gia.

Từ ngày ấy, Lê Lợi

Luôn mang gươm theo mình,

Dùng nó chém đầu địch,

Đuổi hết giặc nhà Minh.

Khi công thành danh toại,

Vua Lê Lợi một lần

Đi thuyền rồng du ngoạn

Trên mặt hồ Thủy Quân.

Bỗng Rùa Vàng xuất hiện,

Đòi gươm báu, và hồ

Thành Hồ Gươm, Hoàn Kiếm,

Ngay trong lòng thủ đô.