THÁI BÁ TÂN

LANGSTON HUGHES

(Mỹ da đen, 1902 - 1967)    

CHỈ VÌ MỘT LÝ DO

Chỉ vì một lý do

Là anh yêu,

Mà tâm hồn anh -

Con bướm giữa trời chiều -

Ngây ngất.

Chỉ vì một lý do

Là anh yêu.

Mà những lá tim anh run rẩy

Anh trải trên đường em đi.

NHÂN DÂN TÔI

Trười đêm thật đẹp,

Đẹp như khuôn mặt nhân dân tôi.

Các vì sao thật đẹp,   

Đẹp như đôi mắt nhân dân tôi.

Cũng thế, mặt trời thật đẹp,

Vâng, cũng đẹp như tâm hồn nhân dân tôi.

SỢ

Chúng tôi khóc

Giữa những ngôi nhà chọc trời,

Như tổ tiên chúng tôi

Đã từng khóc giữa rừng dừa châu Phi rậm rạp.

Vì chúng tôi cô đơn,

Vì xung quanh là đêm đen.

Và chúng tôi rất sợ.

CHÚA SẼ KHỔ

Chúa sẽ khổ khi ngài sống lại,

Làm người da đen.

Vì ở đây,

Ở USA

Có vô số nhà thờ

Nơi ngài không được vào cầu nguyện,

Nơi con chiên da đen

Không được đến.

Dù họ rất sùng đạo.

Vì ở đây

Cái phải tôn sùng

Là màu da,

Chứ không là

Tôn giáo!

Nhưng thử nói về điều này,

Có thể anh

Sẽ bị đóng đinh xử giảo.                   

HOÀNG HÔN

Khi anh đi một mình trong hoàng hôn

Lặng lẽ,

Có thể anh lạc đường trong hoàng hôn,

Mà biết đâu không thế?

Khi đầu anh đập mãi vào tường

Nhiều năm lặng lẽ,

Có thể anh sẽ chết hay bị thương.

Mà biết đâu không thế?

Vì nhiều khi tường đến ngày sẽ nứt.

Vì nhiều khi xiềng đến ngày sẽ đứt,

Và bóng tối hoàng hôn vĩnh cửu

Quanh mình

Sáng dậy thành bình minh!

TÔI LÀ MỘT NGƯỜI DA ĐEN

Tôi là một người da đen.

Đen như đêm đen.

Đen như chiều sâu châu Phi của tôi.

Tôi đã từng là nô lệ -

Xêda bắt tôi quét nhà, lau ghế.

Tôi phải đánh giày cho Washington.

Tôi từng là lao công -

Dưới bàn tay tôi mọc lên kim tự tháp.

Tay tôi từng xây Wollworth Building.

Tôi từng là ca sĩ -

Suốt đường đi từ châu Phi đến Georgia,

Những bài ca buồn tôi ca.

Tôi đã từng là nạn nhân

Người chặt tay tôi ở Công-gô là người Bỉ.

Ở Texas hôm nay người hành hình tôi là người Mỹ.

Tôi  là một người da đen.

Đen như đêm đen.

Đen như chiều sâu châu Phi của tôi.

SUY NGHĨ MÙA THU

Mùa xuân, hoa nở rộ khắp nơi.

Mùa thu hoa tàn, hoa rơi.

Khô và héo.

Cánh hoa bay trong gió thu lạnh lẽo

Như những cánh bướm màu nâu.

BUỒN

Khi dây giày bị đứt,

Hai chiếc luôn,

Mà anh lại đang vội,

Thì đó là buồn.    

         

Khi anh định mua kẹo

Mà chẳng có tiền,

Anh sờ túi, túi thủng -

Đó cũng là buồn. Điên!

ƯỚC MƠ

Hãy sưởi ấm ước mơ -  

Vì khi ước mơ nguội lạnh,

Đời như con chim gãy cánh,

Sẽ không còn bay.

Hãy nâng niu ước mơ -

Vì khi ước mơ chết,

Đời như cánh đồng giá rét     

Phủ đầy tuyết băng.

BUỔI SÁNG KHÔNG ĐẸP TRỜI

Tôi ngồi đây

Với đôi giày khác cỡ.

Mercy!

Bực, buồn vô cớ.     

FIFTY - FIFTY

Tôi cô đơn trên đời này, nàng nói.

Tức là tôi không có ai chung gối.   

Không có ai để âu yếm cầm tay,

Nghĩa là thiếu đàn ông

Trên đời này.

Thằng Bự há to mồm, rồi nói:

Vấn đề của em

Là cái đầu tăm tối.

Nếu thông minh, em sẽ hiểu rằng anh

Sẵn sàng ở với em

Thoải mái, ngon lành.

Thế thì em phải làm gì? Nàng hỏi nhỏ.

Chia cho anh nửa giường

Và nửa túi tiền em có.    

CHẤP NHẬN

Chúa thông minh, nhưng Ngài

Tạo ra tôi không thông minh, vô học.

Nên chắc Ngài không ngạc nhiên

Khi tôi làm điều ngu ngốc.

BUỒN

Thật buồn, đến

Phát điên.

Vì lúc nào

Cũng thiếu tiền.        

ARDLLA

Anh có thể ví em

Là bầu trời không sao, đen kịt

Nếu mắt em không long lanh.

Anh có thể ví em

Là giấc ngủ không mơ màng, mộng mị

Nếu em không hát bên anh.

BÓ HOA

Từ bóng tối

Lấy ra

Những bài ca anh biết,

Rồi ném vào mặt trời

Trước khi chúng kịp tan

Như tuyết.

LẪN LỘN

Bố của tôi - một ông già da trắng.

Mẹ tôi – một mụ đen rất hiền.

Khi tôi quát ông già tôi da trắng,

Ông mắng tôi, thằng mọi đen.    

Tôi thậm chí có lần chửi mẹ,

Mụ chết quách cho rồi!

Giờ hối hận chửi mẹ mình như thế,

Tôi cầu nguyện, mong bà tha cho tôi.

Bố tôi chết trong một ngôi nhà lớn.

Mẹ tôi - trong túp lều nghèo hèn.   

Tôi tự hỏi: Mình sẽ chết ở đâu,

Tôi - không trắng, không đen?

CÁC VỊ THẦN

Các vị thần bằng ngọc quí, kim cương

Các vị thần

Bằng ngà voi, bằng gỗ

Ngồi lặng lẽ trên bệ thờ trong đền,

Bắt mọi người

Phải khúm núm, co ro trước họ.

Thế mà mọi người không biết

Rằng các vị thần bằng ngọc quí, kim cương,

Bằng ngà voi, bằng gỗ kia trên giá   

Chỉ là bầy rối đáng thương

Do chính họ làm ra.

Thật lạ.   

   

KẺ THÙ    

Ừ, dẫu sao

Cũng không tồi lắm,

Nếu có ngày tôi và anh gặp nhau

Mặt đối mặt

Và cùng chui xuống đất,

Xuống địa ngục ấy mà.

Rồi tôi lại quay lên,

Mặt vênh váo.    

BÀI HÁT VỀ TÌNH YÊU

Tình yêu

Như quả mận

Chín, treo trên cành.

Ăn một lần,

Vị ngọt

Cứ bám mãi theo anh.

Tình yêu

Như sao sáng

Trên bầu trời hương Nam,

Nhìn lâu

Ánh sáng của sao có thể

Làm mắt anh đau.

Tình yêu

Như đỉnh núi

Vươn cao lên trời.

Cả khi anh

Không bao giờ đuối sức

Cũng chẳng leo tới nơi.

TÔI VÀ CON LA CỦA TÔI

Con la già của tôi

Mặt đầy vết nhăn, mệt mỏi.

Nó làm la quá lâu,

Đến nỗi quên mình là ai, thật tội.    

Tôi, cũng giống con la,

Lại còn đen, nhưng tôi đếch sợ.

Và anh vẫn phải coi tôi

Như tôi vốn có.

TRIẾT LÝ CỦA TÔI

Tôi chơi đủ loại Jazz,

Mà chơi hay.

Và đó là lý do

Tôi sống ở dời này.

Và khi sống,

Triết lý của tôi

Là chơi,

Và bị chơi tới số!

TÌNH CA JUKE BOX

Anh có thể lấy màn đêm Harlem

Quấn quanh người em;

Làm vương miện

Từ ống đèn nê-ông xanh nhạt;

Bắt xe buýt ở Lenux Avenue,

Bắt taxi, tầu điện ngầm

Dừng lại để nghe em hát.

Rồi anh đem nhịp tim Harlem,

Cộng thêm vài nhịp trống,

Đưa lên chiếc đĩa to và rộng.

Nó sẽ quay, quay, quay

Để hai ta cùng nghe,

Nghe và nhảy đến rạng ngày.

Vâng, nhảy với em

Cô gái Harlem

Da màu nâu xinh đẹp.

CẢ TÔI

Cả tôi, cũng ngợi ca nước Mỹ.

Tôi - người anh em da đen.

Khi khách đến, người ta bắt tôi

Vào ăn trong bếp.

Nhưng tôi cười

Và ăn ngon,

Và trở thành cao to, xinh đẹp.

Ngày mai   

Khi khách đến

Tôi sẽ ngồi ăn bên bàn

Và không ai dám bảo tôi

Vào ăn trong bếp,

         

Ngoài ra,

Họ còn thấy tôi cao to, xinh đẹp.

Họ sẽ ngượng ngùng, và suy nghĩ.

Cả tôi,

Cũng một phần nước Mỹ.

HARLEM, ƯỚC MƠ KHÔNG THÀNH SỰ THẬT    

Gì xảy ra

Với giấc mơ không thành sự thật?

Nó sẽ khô

Như chùm nho

Dưới trời nắng gắt?      

Sẽ mưng mủ như vết thương

Chảy ra nhờn nhờn?    

Hay nó bốc mùi như mùi thịt thối?

Hay rắc chút kem và đường lên trên

Thành món xi-rô không đến nỗi?

Hay có thể nó nổ tung?

NGƯỜI DA ĐEN NÓI VỀ CÁC DÒNG SÔNG

Tôi từng biết nhiều dòng sông,

Những dòng sông cổ xưa như thế giới,

Còn cổ xưa hơn cả mạch máu trong người.

Tâm hồn tôi sâu như chính những dòng sông.

Tôi từng tắm dưới sông Euphrates khi bình minh còn non.

Tôi dựng lều bên sông Congo, nghe nước chảy ru tôi thiu ngủ.

Tôi từng soi xuống sông Nile và dựng nên Kim Tự Tháp.

Tôi từng nghe tiếng hát sông Mississippi khi nó đưa Abraham Lincohn xuôi dòng xuống tận New Orleans,

Và tôi đã thấy dòng nước đục của nó được dát vàng khi mặt trời sắp lặn.

Tôi từng biết các dòng sông,

Những dòng sông cổ xưa, sẫm tối.   

Tâm hồn tôi sâu như chính những dòng sông.

NGƯỜI HÁT DẠO

Vì miệng tôi

Rộng hoác bởi cười nhiều,

Và họng sâu

Do hát rong giữa phố,

Mà các anh nghĩ tôi

Giờ khổ đau

Vì cam chịu

Quá nhiều đau khổ?     

Vì miệng tôi

Rộng hoác bởi cười nhiều,

Mà các anh không nghe

Tôi thầm khóc?

Vì luôn nhảy

Mà chân tôi bước nhanh        

Mà không ai thấy tôi

Đang chết vì cô đọc?

         

ĐỜI CÒN ĐẸP

Tôi ra sông tối nọ,

Ngồi nghỉ quẩn quanh,

Rồi bất chợt nhảy ùm xuống nước

Và chìm rất nhanh.

Nhưng tôi vội ngoi lên

Còn hai ba lần la hét.

Nếu nước không quá lạnh, chắc tôi

Chìm xuống sông, đã chết.

Nhưng quả thật nước rất lạnh. Lạnh buốt người!

Rồi lần khác: Mười sáu tầng -

Tôi đi bằng thang máy.

Tôi nghĩ lan man về thằng con,

Về cả việc lần này mình sẻ nhảy.     

Thế mà tôi đứng yên,

Còn khóc than, kêu thét.

Nếu chỗ tôi đang đứng không cao,

Chắc tôi nhảy, và tất nhien, đã chết.

Nhưng quả thật chỗ tôi đứng rất cao. Vâng, rất cao!

Có thể em đã nghe

Tiếng anh khóc, và tiếng anh la hét,

Nhưng anh sẽ buồn, nếu em

Muốn xem anh chết.

Đời còn đẹp! Rượu còn ngon! Đời còn đẹp!                  

THẾ GIỚI TÔI MƠ

Tôi mơ một thế giới

Nơi người không khinh người,

Hòa bình và nhân ái

Luôn ngự trị khắp nơi.

Tôi mơ một thế giới,

Nơi con người tự do,

Không lòng tham, thù hận

Làm tâm hồn nhớp nhơ.        

Thế giới tôi mơ ấy

Người da trắng, da đen

Không phân biệt chủng tộc,

Không sang trọng, thấp hèn.

Ở đấy, cái độc ác

Nhường chỗ cho niềm vui.

Ai cũng được hạnh phúc -

Đấy, giấc mơ của tôi.

GIẤC MƠ - BIẾN TẤU

Tôi giang rộng hai tay   

Ở nơi đầy nắng chói

Rồi múa và rồi quay,

Cho đến khi trời tối.

Sau đó tôi ngồi nghỉ

Dưới gốc cây, và rồi

Tôi chờ đêm đen đến,

Đen như da của tôi.

Đấy, giấc mơ của tôi.

Hướng về phía mặt trời

Với hay tay dang rộng,

Tôi múa, quay, tới khi

Mặt trời vàng khuất bóng.

Múa xong, tôi nằm nghỉ

Bên gốc cây, và rồi

Đêm đến, đêm đen nhánh,

Đen như da của tôi.      

TÔI VẪN LÀ TÔI

Luôn bị quát, bị đánh,

Ước mơ tan từng mảnh

Tuyết băng cắn tôi,

Mặt trời thiêu tôi.

Có vẻ như chúng

Tìm cách bắt tôi

Không được sống, không được yêu, không được cười.

Nhưng tôi đếch sợ!

Tôi vẫn là tôi!      

BÀI HÁT

Tôi ngồi, hát nàng nghe

Trong bóng tối.

Nàng nói:

“Em không hiểu lời”.

Tôi đáp: “Em ơi,

Đây là bài hát không lời.”

CON RẮN

Nó trườn nhanh

Vào bụi cỏ,

Nhường đường tôi đi -

Tôi, người định kiếm cái gì

Giết nó.

Gần như xấu hổ. 

IM LẶNG

Anh lắng nghe

Sự im lặng của em

Trước khi em nói.

Anh không cần nghe lời.

Xin lỗi.

Vì trong sự lặng im

Anh nghe

Tiếng em.

CĂN PHÒNG ĐÁNG SỢ       

Thật yên tĩnh

Căn phòng đáng sợ này.

Một người đàn bà

Lặng lẽ nằm giữa hai tình nhân

Là Cái Chết và Sự Sống.

Tấm chăn Nỗi Đau, rất nóng,

Đắp cho cả ba.

BIỂN LẶNG       

Biển lặng,

Biển lặng sao,

Hôm nay.

Biển và sóng

Mà lặng thế này

Là không tốt.

ĐÁNH NHAU VÌ TIỀN

Chỉ lũ ngốc mới đánh nhau,

Nhưng nếu tôi không ngốc     

Tôi sẽ đánh nhau ngay

Để kiếm sáu đô một ngày

Trên sàn đấm bốc.

Và như thế,

Tôi sẽ kiếm nhiều hơn tôi có thể.

Chỉ lũ ngốc mới đánh nha

SỰ YÊN NGHỈ

Chúng ta đi ngang        

Qua nghĩa trang người chết.

Ai thất bại, ai thành công -

Như nhau hết.     

Họ không thể nhìn

Trong bóng đen của đất

Để biết

Ai được, ai mất.   

ÁP BỨC

Giờ ước mơ

Không còn thuộc về người

Mơ mộng.

Cũng thế, trong cuộc sống

Người muốn hát

Không được hát bài nào.

         

Nhiều nơi

Bóng đêm và thép lạnh

Luôn lấn át,

Nhưng giấc mơ lấp lánh

Sẽ lại quay về, cám dỗ.

Và bài ca

Sẽ thoát khỏi

Nhà tù của nó.    

BẢN BALLAD VỀ ÔNG CHỦ CÓ NHÀ CHO THUÊ

Thưa ông chủ nhà,

Mái phòng tôi thấm nước.     

Chắc ông nhớ, tôi báo điều này

Lâu rồi, tuần trước.

À mà cái bậc thang, thưa ông,         

Cũng hư rồi, sợ quá.

Tôi ngạc nhiên khi ông vào đây

Mà không bị ngã.

Ông bảo tôi nợ ông mười đô,

Những mười đô đã đến ngày trả lại.

Thì OK, tôi trả ông mười đô

Khi ông chữa bậc thang và cái mái.

Sao? Có lệnh tống tôi ra khỏi nhà?

Và ông định lấy của tôi đồ gỗ?

Ông định cắt nguồn sưởi ấm mùa đông

Và thản nhiên ném tôi ra đường phố?       

Hừm, ông nói nghe dễ sợ làm sao.

Ông cứ nói, xin mời ông nói hết.

Nhưng tôi tin ông chẳng thích chút nào

Khi tôi đấm vào mặt ông đáng ghét.

Cảnh sat! Cảnh sát đâu?

Đến bắt thằng này mau!

Hắn đang định

Âm mưu lật đổ

Cả chính phủ,

Cả quốc gia này giàu có.        

Và thế là

Tiếng xe rú xa xa,

Tiếng còi bọn cớm.

Và tôi bị bắt

Tống vào tù,

Ngồi sau song sắt.         

Và báo đưa tin

Một thằng mọi da đen

Dám tấn công chủ thuê nhà của nó.

Ông nạn nhân xấu số

Tòa tha,

Còn thằng  da đen thuê nhà -

90 ngày ngồi tù.

Sướng nhé!

MỘT CHÂN LÝ CHẮC CHẮN

Từ Jesus đến Ghandi

Người ta cho chân lý này chắc chắn

(Mà cả thánh Francis xứ Assisi

Cũng không hề phủ nhận):

Các vị thần

Quyền uy hơn các vua;

Tình thương yêu

Sáng hơn vàng

Vương miện vua kiêu hãnh;

Và giọt sương -

Nước mắt của tình yêu

Quí gấp vạn

Viên kim cương

Lấp lánh.

CÁC ANH, NHỮNG THẰNG TỒI

Các anh luôn làm tôi phát ốm

Bằng những câu giả dối chân thành,                  

Bắng vẻ mặt mộ đạo

Và vòng tay các anh -

Vờ giang rộng như tay của Chúa.

Trong khi

Ẩn sâu bên trong

Là sự xấu xa, bỉ ổi,

Là những trái tim ruỗng thối

Nơi linh cẩu đang tru, tìm mồi.

Các anh, những thằng tồi!     

          .        

NGƯỜI MƠ MỘNG

Nào, anh chàng mơ mộng,

Hãy đưa tôi các giấc mơ của anh.   

Hãy đưa tôi các bài hát

Trái tim mình,     

Để tôi lấy tấm vải nhung

Gói kỹ,

Và giấu thật xa những ngón tay

Của thế giới này vô tâm, ích kỷ.

TÔI MUỐN BIẾT

Tự nhiên tôi muốn biết

Khi lão ấy, tức ông già Thần Chết,

Đến nhặt xác chúng ta

Để đưa vào cõi lãng quên rất xa,

Lão có nghĩ

Xác một thằng tỉ phú da trắng

Được sống lâu hơn trong cõi vĩnh hằng

So với xác thằng da đen

Làm nghề hái bông nghèo đói?

NỖI BUỒN CỦA CẬU PO

Khi tôi còn ở nhà,

Mặt trời luôn lấp lánh

Lên miền Bắc xa xôi,

Sao cái gì cũng lạnh.     

Tôi, đứa trẻ hiền lành,

Không làm gì bậy bạ.

Tôi vào đời, mà đời

Thì buồn và rộng quá.  

Tôi trót yêu một cô

Cứ đinh ninh là tốt,

Thế mà moi tiền tôi,

Cái đầu suýt mất nốt.

Ngay từ rạng bình minh

Đã còng lưng làm việc.

Mệt đến mức nghĩ mình

Giá đừng sinh. Thật tiếc.