Puskin

EPGHÊNHI ÔNHÊGIN

Tiểu thuyết thơ

   Lời người dịch

      Tiểu thuyết Epghênhi Ônhêgin của Puskin đối với người Nga cũng như Truyện Kiều của Nguyễn Du đối với người Việt chúng ta. Tôi dịch tác phẩm này,dịch trọn bộ cả tám chương,  vào cuối những năm bảy mươi thế kỷ trước, xen kẽ với việc dịch một tác phẩm đồ sộ khác là tiểu thuyết thơ Don Juan của Bairơn. Theo tôi biết, cho đến nay nó vẫn là bản dịch thơ tiếng Việt đầu tiên và duy nhất ở Việt Nam, lúc đầu được trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ, là nơi lúc ấy tôi công tác, in rô-nê-ô, sau in ty-pô thành sách tham khảo cho sinh viên khoa Nga của trường và cả khoa văn Đại học Tổng hợp. Sau đó mấy năm nó được nhà xuất bản Trung học và Đại học chuyên nghiệp in lại.

     Bây giờ, tức là gần ba mươi năm trôi qua, đang tạm nghỉ sau một thời một thời gian dài viết văn xuôi, tôi đọc lại, sửa chữa thành dạng bản thảo tương đối hoàn chỉnh như hiện nay. Nói chung, tôi cảm thấy hài lòng và mong được ra mắt độc giả lần nữa.

     Giờ ít người đọc thơ, lại càng ít ai đọc tiểu thuyết thơ, nhưng dẫu sao tôi vẫn khuyên các bạn thử cố đọc hết tác phẩm vĩ đại này. Các bạn sẽ hiểu hơn về xã hội Nga thế kỷ mười chín, sẽ được theo dõi một câu chuyện tình lãng mạn, và đặc biệt được thưởng thức những bức tranh thiên nhiên Nga nổi tiếng qua nét vẽ của thi hào Puskin.

     Trung thành với quan điểm dịch của mình, như ở các tác phẩm khác, khi dịch Epghênhi Ônhêgin, tôi cố hết sức chuyển đạt hồn thơ, vần điệu, tiết tấu và đặc biệt giữ đúng nguyên bản khổ thơ Ônhêgin do Puskin sáng tạo. Nếu chú ý, bạn đọc sẽ nhận ra điều đó và ghi nhận sự lao động vất vả, kiên trì của người dịch.   

     Hà Nội, ngày 3 tháng năm, 2010

      Thái Bá Tân

Chương Một

        Sống cũng vội, mà yêu cũng vội!

                     Bá tước Viazemsky

1

Ông bác mình vốn rất nghiêm, điều độ,

Nhất là khi ông đang ốm liệt giường,

Thì mọi người xung quanh ông đến khổ:

Phải liệu bề mà kính trọng, yêu thương.

Ông rất tốt, ai cũng khen như vậy,

Nhưng thú thật, ai mà không phát ngấy

Phải ngồi yên bên giường bệnh đêm ngày,

Không được rời một phút, phải luôn tay

Hết đưa thuốc, lại vén chăn, sửa gối

Để mua vui cho một lão ốm già

Đang bất động, nằm bên ta, hấp hối –

Chẳng khác gì bị tra tấn, và ta

Không ít lúc phải thở dài ngao ngán:

Thôi, chết đi cho tôi nhờ, ông bạn!

2

Một anh chàng đã trầm ngâm nghĩ thế

Trên cỗ xe cuốn bụi những đám tròn.

Nhờ thần Dớt, anh ta nay thừa kế

Mọi gia tài của bố mẹ, bà con…

Thôi, không muốn phải dài dòng tỉ mỉ,

Xin phép được nói qua cùng các vị,

Những ngươi xưa đã đọc Lútmila,

Về anh này, vâng, cụ thể anh ta,

Có tên gọi épghênhi, và họ –

Ônhêgin, (tôi quen biết thân tình)

Quê bên bờ sông Nêva, ở đó

Chắc có người trong bạn đọc từng sinh.

Tôi đến đấy nhiều lần, nhưng khốn nỗi,

Khí hậu lạnh, tôi không sao chịu nổi.

3

Ông bố chàng vốn công tâm, trong sạch,

Đã về hưu, nay nợ ngập lút đầu,

Nhưng một năm đúng ba lần đãi khách,

Và cuối cùng đã phá sản rất mau.

Còn con ông, Epghênhi, từ bé

Được Madame luôn trông nom thay mẹ,

Rồi thay bà, được mướn một Monsieur.

Cậu hiền lành, hay nghịch ngợm ngây thơ,

Nên me-xừ, ông L’Abbé người Pháp

Chỉ vì thương, không bắt cậu học nhiều,

Không giáo huấn, không cho bài phức tạp –

Học mà đùa, thật dễ chịu bao nhiêu!

Ông chỉ mắng khi cậu nhà nghịch quá,

Rồi dắt cậu chơi Công viên Mùa hạ.

4

Epghênhi Ônhêgin cứ thế

Lớn dần lên cho đến lúc biết buồn,

Biết mơ mộng như những chàng trai trẻ

Thì me-xừ bị tống khứ đi luôn.

Còn nhân vật chúng ta nay tự lập,

Tóc cắt đúng mốt thời trang, rất thấp,

Giống dandy từ Anh Quốc lần đầu

Lên vũ đài cuộc sống để vờn nhau.

Về tiếng Pháp, chàng nói, nghe thông thạo,

Mazurka nhảy khéo, lúc ra về

Chàng biết cách (điều này ai cũng bảo)

Cúi đầu chào rất khéo, chẳng người chê.

Thế là đủ, giới thượng lưu quyết định

Rằng chàng đẹp, thông minh và dễ tính!

5

Ta, nói chung là cái gì cũng học,

Nhưng không sâu, học chiếu lệ, gọi là,

Và ơn Chúa, ta cho ta không ngốc,

Về chính mình còn đôi lúc ba hoa.

Ônhêgin, theo nhiều người nhận xét

(Cả những người rất nghiêm, hay xét nét)

Là chàng trai học khá rộng, hiếu kỳ,

Dẫu có phần hơi cố chấp nhiều khi.

Chàng biết cách đang chuyện trò thoải mái

Hướng chuyện sao có lợi nhất cho mình.

Với dáng điệu của một nhà thông thái,

Khi vấn đề quan trọng, biết làm thinh.

Chàng còn biết làm các cô cười mỉm

Bằng cách đọc đôi bài thơ châm biếm.

6

Tiếng Latinh tuy giờ không hợp mốt,

Ônhêgin cũng võ vẽ ít nhiều,

Biết đủ để không bị chê là dốt,

Để lúc buồn đọc thơ ngắn tình yêu.

Và để nhớ, tuy nhớ sai không ít,

Một vài đoạn trường ca Ênêit,

Hay nếu cần, phân tích Juvenal,

Cuối thư tình, thêm một chữ là Vale.

Xin nói thẳng, Ônhêgin không khoái

Bới thời gian phủ bụi một lớp dày

Lên lịch sử bao thời qua vĩ đại,

Nhưng chuyện đùa và hóm hỉnh xưa nay,

Từ cái thuở Romul xa xưa nhất

Đến những ngày gần đây – chàng nhớ tất!

7

Về nghệ thuật và thơ ca có lẽ

Chàng không mê đến mức tự quên mình,

Và đã cố rất nhiều nhưng không thể

Biết đâu là anapet, dactinh.

Chàng không thích Homer, Phêôclit

Nhưng rất mê ông Adam Smith.

Ônhêgin, nhà kinh tế đại tài,

Cũng biết bàn và nhận xét như ai,

Rằng quốc gia muốn trở nên cường thịnh

Thì dân cư, xã hội phải thế nào,

Và việc nó không xem vàng là chính

Khi thừa hàng đơn giản, là vì sao.

Còn ông bố không hiểu chàng, buộc phải

Đem ruộng đất ký tên vay nặng lãi

8

Về kiến thức, Ônhêgin, mọi mặt,

Tôi không sao kể hết – quá dài dòng.

Nhưng một cái chàng tỏ ra kiệt xuất

Hơn mọi điều và am hiểu tinh thông

(Cái mà ngay đối với chàng từ nhỏ

Thay lao động và niềm vui, cái khổ,

Giết thời gian, lấp chỗ trống hàng ngày

Trong biếng lười cho mãi tới hôm nay)

Là khoa học của những gì tinh tế,

Cái Nazôn đã ca ngợi nhiều lần

(Và than ôi, bị đi đày vì thế,

Nên cuộc đời bay nhảy bị chôn chân

Mãi tận xứ Mônđôva, ở đó,

Xa nước ý, chết dần trong đau khổ).

10

Đáng ngạc nhiên là sao chàng còn trẻ

Đã biết ghen, biết làm dáng, kiêu kỳ

Bắt người khác phục, tin chàng như thế,

Biết vờ buồn, vờ khó tính nhiều khi.

Biết đúng lúc làm cao hay ngoan ngoãn,

Biết quan tâm hoặc thờ ơ, chán nản,

Biết ngồi im dáng mệt mỏi một mình,

Biết luận bàn rất sôi nổi, thông minh.

Còn trong thư, hoàn toàn không giữ ý,

Chàng biết quên cả chính bản thân chàng.

Rất độc đáo trong cách yêu, suy nghĩ,

Đôi mắt chàng khi xấu hổ, hoang mang,

Khi âu yếm, khi bất cần, dữ dội,

Khi lệ ứa vô tình, khi bối rối.

11

Chàng cũng biết luôn tỏ ra mới mẻ,

Dọa các cô bằng thất vọng giả vờ,

Biết đùa tếu, làm ngạc nhiên, khích lệ,

Nịnh các nàng còn trong trắng, ngây thơ.

Biết chọn đúng những phút giây kỳ diệu

Để chiến thắng cái ngại ngùng phái yếu

Bằng trái tim và lý trí của mình,

Rồi đợi chờ những âu yếm rất nhanh,

Rồi đòi hỏi, rồi cầu xin hạnh phúc,

Rồi lắng nghe tim đập mạnh lần đầu,

Rồi đeo đuổi tình yêu cho đến lúc

Bắt được nàng bí mật gặp hôm sau…

Để tiếp đến, nàng ngồi im, lặng lẽ

Nghe chàng giảng mấy bài về xử thế.

12

Chàng sớm biết bắt các nàng đỏng đảnh

Và kiêu căng phải đau khổ vì mình.

Còn địch thủ, vâng, một khi muốn đánh,

Chàng có thừa các mưu chước thông minh.

Biết châm chọc rất sâu cay giọng lưỡi,

Chờ đợi họ, chàng biết giăng sẵn lưới.

Nhưng dẫu sao, thưa các đức ông chồng,

Chàng vẫn là bạn quí của các ông,

Của những đấng phu quân luôn láu lỉnh

Vốn từng xem Foblas là thầy,

Của ông lão vốn đa nghi, khó tính,

Của anh chồng bị vợ cắm lâu nay

Mà không biết, vẫn nghênh ngang thỏa mãn

Về vợ con, về bữa cơm đãi bạn.

15

Không ít khi còn trên giường chưa dậy

Chàng được trao một tập thiếp rất dày.

Chuyện gì thế? Đi đâu chăng? Quả vậy,

Ba nhà mời dự lễ tối hôm nay.

Nơi dạ hội, nơi cô nhà sinh nhật.

Nơi nào đi, nơi nào không? Khó thật.

Ừ thì đi, không quan trọng nhà nào.

Suy cho cùng, chẳng thế cả hay sao?

Rồi rất lâu Ônhêgin sau đó

Lo điểm trang, đội chiếc mũ to vành,

Rồi thong thả cho xe vòng theo phố,

Rồi một mình đi dạo giữa đồng xanh

Cho đến khi chiếc đồng hồ réo gọi

Nhắc đã muộn, phải về nhà ăn tối.

16

Đêm đã xuống, chàng lên xe, lập tức

Người đánh xe quất ngựa, vội lên đường.

Chiếc cổ áo lông chồn đen chàng mặc

Băng bám đầy những giọt nhỏ như sương.

Xe phóng tới Talon vì lúc ấy

Caverin đang chờ chàng ở đấy.

Khi đến nơi, nút bật, bắn khắp nhà,

Rượu từng dòng sùi bọt trắng tuôn ra.

Rồi roast-beef còn đỏ au trước mặt,

Các món ăn theo kiểu Pháp, và rồi

Món nấm hương mà xưa chàng thích nhất,

Món gan nghiền từ Strasburg xa xôi,

Món pho-mat hiệu Limbua thái mỏng

Và món dứa cắt thành khoanh vàng óng.

17

Khi cái khát còn đang đòi uống rượu

Để xóa đi cái béo ngậy ê hề

Thì đã có tiếng chuông reo báo hiệu

Đã đến giờ xem vở mới ba-lê.

Là một người hay đi xem, khó tính,

Một anh chàng si mê không kiên định

Với các cô diễn viên trẻ, đồng thời

Được đón chào sau sân khấu, khắp nơi,

Ônhêgin phóng xe vào rạp hát,

Nơi người xem đã an tọa, sẵn sàng

Vỗ tay khen Fedre, Cleopatre,

Hay một vài điệu nhảy entrechat,

Hay gọi to Môina (cốt để

Người khác nghe và biết mình gọi thế).

18

Ôi thế giới diệu kỳ xưa, ở đấy

Fônvizin dũng cảm nhạo chê đời,

Và đấu tranh vì tự do, cũng vậy,

Kniaznhin từng nổi tiếng một vài nơi.

Cũng ở đấy nước mắt buồn nô lệ

Và những tràng vỗ tay to mạnh mẽ

Ôzerôp chia cùng Xêmiônôva.

Cũng ở đấy, Catêrin của ta

Làm sống lại ngài Coócnây cổ điển;

Cả Đidlô, biên đạo múa không tồi,

Cả Sakhôpxcôi luôn sắc bén

Cũng dựng nhiều hài kịch tốt. Còn tôi

Trong bóng mát của hậu trường, cũng vậy,

Tuổi xuân tôi để trôi qua ở đấy.

19

Các nữ thần của ta ơi, hãy nói,

Đang ở đâu? Là ai thế? Lúc này

Các em vẫn như xưa không thay đổi,

Hay các nàng xinh trẻ khác lên thay?

Ta còn được nghe hay không tiếng hát

Của các em? Với trái tim dào dạt

Còn được xem các vũ nữ nước nhà?

Hay cái nhìn buồn bã của mắt ta

Chẳng còn thấy khuôn mặt nào thân thiết

Ở nơi kia, trên sân khấu, và rồi

Ta thất vọng đưa ống nhòm, mỏi mệt

Thấy toàn người rất xa lạ. Than ôi,

Ta đến đây tìm cái vui, ấm áp

Mà ngồi nhớ, tiếc ngày xưa… và ngáp!

20

Cả rạp hát đã đầy người. Các ghế

Ở hàng trên và giữa rạp ồn ào.

Trên ban-công, trong các lô cũng thế.

Rồi cuối cùng màn được kéo lên cao.

Trên sân khấu, Iztômia kiêu hãnh

Đang đứng giữa một bầy tiên có cánh

Tai lắng nghe những nốt nhạc thần kỳ,

Nhẹ, tưởng chừng như có thể bay đi,

Nàng đứng nhón trên một chân, chân nọ

Vẽ xung quanh vừa đúng một vòng tròn

Thì bất chợt nhảy, bay như ngọn gió,

Như bông hồng từ miệng của Iôn.

Rồi nàng quay, lúc thật nhanh, lúc khẽ,

Lúc đập đập đôi bàn chân nhỏ bé.

21

Rạp vỗ tay. Ônhêgin lách ghế

Bước vào trong, như thể chỉ tình cờ

Quay ống nhòm nhìn rất nhanh về phía

Có các nàng lạ mặt đã ngồi lô.

Rồi chàng ngước nhìn ban-công, ở đấy

Các khuôn mặt cùng áo quần lộng lẫy

Chỉ làm tăng sự khó chịu, bực mình.

Chàng cúi chào các vị khách xung quanh

Để sau đó, vẻ thờ ơ, giận dỗi,

Chàng nhìn lên nơi sân khấu, và rồi

Bỗng khựng lại, vừa ngáp dài vừa nói:

“Đã đến ngày phải thay hết đi thôi!

Mình vốn chịu ba-lê lâu đến vậy,

Mà Điđlô nay làm mình phát ngấy!”

22

Khi sân khấu đang giữa chừng sôi nổi,

Thần Tình yêu và Quỉ sứ hát hò,

Khi bên cổng đám người hầu mệt mỏi

Tựa lưng ngồi trong áo mỏng co ro,

Khi khán giả đang say sưa hồi hộp

Kêu, dẫm chân và vỗ tay đôm đốp,

Khi khắp nơi đang rực rỡ ánh đèn,

Khi ngoài trời lấp ló bóng trăng lên,

Khi bầy ngựa dây xe choàng ngang cổ,

Luôn đổi chân, run rẩy khẽ cúi đầu,

Khi xà ích quây quần bên lửa đỏ

Miệng cằn nhằn trách chủ bắt chờ lâu…

Thì chàng bỏ ra ngoài, chân bước rảo,

Vì phải vội về nhà thay quần áo.

23

Tôi có thể, hay không, chưa dám chắc

Bằng văn thơ miêu tả đúng phòng chàng.

Chàng ưa mặc, cởi ra rồi lại mặc

Như những người ăn bận hợp thời trang.

Hết những gì thành Luân Đôn giàu có

Chở sang ta đổi lấy vàng, lấy gỗ,
  Lấy thức ăn, liên tiếp các con tàu

Cưỡi sóng gầm, vượt Bantich thi nhau;

Cả những gì thành Pari hoa lệ

Biết làm ra trang điểm chính cho mình,

Cho sắc đẹp, cho tình yêu, tuổi trẻ,

Cho cuộc đời dư dật, mốt văn minh –

Những cái đó trong phòng chàng ta thấy,

Một hiền triết tuổi vừa qua mười bảy!

24

Những chiếc tẩu khảm xà cừ óng ánh,

Tượng đồng đen, chiếc lọ sứ mĩ miều,

Lọ nước hoa bằng pha-lê sắc cạnh

(Cái rất cần cho cảm xúc tình yêu).

Thêm vào đó là lược, gương, pinxet,

Kéo đủ loại, thẳng cong đều có hết,

Bàn chải lông – ba mươi kiểu nếu cần,

Cho áo quần, cho răng tóc, móng chân.

Cả Ruxô (nhân đây tôi xin kể)

Không hiểu Grim sao có thể dám ngồi

Tô móng chân trước mặt ông như thế,

Ông, một nhà đại hùng biện, than ôi.

Trong trường hợp của chúng ta, trái lại,

Ông đã sai, dù rất yêu lẽ phải.

25

Có thể vẫn là người luôn tử tế

Mà vẫn chăm tô, chải móng hàng ngày.

Biết làm sao, thời của ta là thế –

Mốt là điều đầy cám dỗ xưa nay.

Là Sađaep thứ hai, chàng rất sợ

Những lời đồn nhỏ to tuy vô cớ,

Nên thời trang chàng cũng khá cầu kỳ

Và có phần hơi đỏm dáng. Nhiều khi

Chàng đã đứng bên chiếc gương ít nhất

Nhìn trước sau cũng phải đến ba giờ

Để khi bước ra phòng, xin nói thật,

Trông giống nàng Vệ Nữ đẹp, ngây thơ

Khi nàng mặc bộ áo quần nam giới

Đi dự hôi đêm hóa trang đang đợi.

26

Thế là tôi vô tình làm bạn đọc

Phải bận tâm đến mốt mới. Lúc này

Tôi còn dám trước hội đồng bác học

Tả áo quần chàng đang mặc hôm nay.

Làm việc đó tất nhiên không phải dễ.

Biết làm sao, việc của tôi là thế,

Vì tiếng Nga đang thiếu chữ, nặng nề,

Thiều các từ như frac, gilê…

Trong khi đó, tôi chân thành xin lỗi,

Vốn từ tôi còn quá ít, khó lòng

Khoe này nọ, ấy là chưa muốn nói

Đến những từ nhập các nước Tây Đông,

Dù không phải tôi không tra từ điển –

Tôi tra cả cuốn Hàn lâm Học viện!

27

Thôi, đang bận, giờ chúng ta có lẽ

Chuyện mốt kia nên gác lại sau này

Để lên xe phóng theo anh bạn trẻ

Đang vội vàng đi dự hội đêm nay.

Xe chàng chạy trước dãy nhà mờ tối

Dọc theo phố chìm trong đêm mệt mỏi.

Chiếc đèn con hai lớp sáng mập mờ

Tỏa ánh vàng như nhảy múa bâng quơ

Và vẽ nửa vòng tròn lên mặt tuyết.

Kia, gắn quanh bằng những chiếc đèn lồng,

Sáng rực rỡ một lâu dài đẹp tuyệt

Với chập chờn những cái bóng bên trong,

Qua cửa sổ thấy hình đầu di động

Của mấy bà và mấy ông đồng bóng.

28

Kia, nhân vật của chúng ta tới cửa,

Bước rất nhanh qua ông lão người hầu,

Rồi vừa chạy theo cầu thang bằng đá,

Một tay chàng vừa vuốt tóc hồi lâu.

Gian phòng lớn chật ních người lúc ấy

Đang nhảy điệu mazurka lộng lẫy.

Nhạc kêu to đến mệt mỏi, rã rời,

Cảnh ồn ào và chật chội khắp nơi.

Các sĩ quan khua đế giày khá mạnh,

Những cặp chân phái đẹp lượn thành vòng.

Và bay theo, bay theo như có cánh

Là cái nhìn say đắm của đàn ông.

Các bà vợ ghen, thì thầm, khốn nỗi,

Tiếng nhạc to làm không ai nghe nổi.

29

Tôi thời trẻ đầy ước mơ, thú thật,

Yêu phát điên những đêm hội thế này.

Đây là nơi ta tỏ tình tiện nhất,

Chuyển thư từ tiện nhất cũng là đây.

Nhưng nhân thể, các ông chồng đứng đắn,

Tôi xin nhắc là hãy nên cẩn thận!

Tôi thành tâm mong giúp đỡ các ngài,

Nên điều này xin chớ bỏ ngoài tai.

Các bà mẹ, tôi cũng khuyên để mắt

Các cô con, chớ buông lỏng phút nào.

Ống nhòm đấy, xin cứ cầm thật chặt,

Không, không thì… rồi sẽ biết ra sao.

Những điều trên tôi dám khuyên, xin nói,

Vì từ lâu tôi đã không phạm tội.

30

Cuộc đời tôi, tôi làm hư có lẽ

Bằng vui chơi rất vô bổ. Nhưng đời

Nếu đạo đức không suy tàn đến thế,

Tôi sẽ còn yêu vũ hội, trò chơi,

Yêu tuổi trẻ luôn điên cuồng, hiếu động,

Yêu cái chật, cái vô tư hào phóng,

Yêu các cô trong những bộ áo quần

May hợp thời… Và yêu những đôi chân,

Nhưng rất tiếc, khắp nước Nga vĩ đại

Không kiếm đâu được dăm cặp chân dài,

Thon và thẳng. Tôi vẫn còn nhớ mãi

Chân một nàng… Buồn, lo nghĩ tương lai,

Tôi vẫn nhớ, đêm nằm mơ vẫn thấy

Chúng đến dẫm lên tim tôi máu chảy.

31

Ôi, ở đâu, bao giờ tôi quên được,

Tôi, thằng điên, quên được cặp chân này?

Đâu, ở đâu chân bây giờ đang bước,

Dẫm nhẹ nhàng lên ngọn cỏ, lá cây?

Trong cái ấm của phương Đông mê hoặc,

Trong cái lạnh của tuyết rơi phương Bắc,

Đôi chân kia không để lại vết gì,

Thích dịu dàng trong mỗi bước chân đi,

Thích khẽ chạm vào thảm dày êm mát.

Ôi, vì chân, không biết tự bao giờ

Tôi đã quên vinh quang, không thèm khát,

Quên ngục tù, quên quê cũ, ước mơ?

Và hạnh phúc những ngày xa xưa nọ

Tan như dấu chân nàng trên bãi cỏ.

32

Ngực Đian, và Flô vầng trán

Đẹp, tất nhiên, nhưng không hiểu thế nào

Tôi thấy chân Tepsi, thưa các bạn,

Có cái gì thanh thoát, dịu dàng sao.

Bằng cái đẹp như vô hình, huyền bí,

Chân nàng gợi nhiều ước mơ, suy nghĩ,

Như báo ta nên biết trước mọi điều,

Rằng khó lường phần thưởng của tình yêu.

Quả tôi yêu, Envina thân mến,

Khi mùa xuân nàng bước nhẹ giữa đồng

Bên núi đá, khi nàng ngồi trước biển, 

Khi một mình bên lò sưởi mùa đông,

Khi nàng đi giữa bàn ăn từng dãy,

Hay khua giày trên mặt gương sàn nhảy.

33

Tôi còn nhớ biển trước giờ bão nổi,

Và thầm ghen những con sóng lúc này

Đang ào ạt dướn chồm lên dữ dội

Gặp chân nàng liền ngoan ngoãn lui ngay.

Chao, tôi muốn làm những con sóng đó

Để được hôn đôi bàn chân bé nhỏ.

Trong đời tôi trước đấy chẳng bao giờ,

Cả những ngày sôi nổi, đẹp, nên thơ,

Tôi thèm khát đến ngất ngây như vậy,

Muốn hôn môi Armit hiền từ,

Hôn hai má, hai bông hồng rực cháy,

Hôn tay nàng, từng ngón, mệt ưu tư.

Vâng, tình cảm, những ước mong mạnh mẽ

Chưa bao giờ làm tôi đau như thế.

34

Tôi còn nhớ một thời xưa, là lúc

Trong ước mơ bay bổng, một đôi lần

Tay từng giữ cái dây cương hạnh phúc

Từng được cầm, mơn trớn một đôi chân.

Và lần nữa, bóng hình xưa lại dậy,

Và lần nữa đôi chân xinh đẹp ấy

Dẫm lên tôi vốn đau khổ quá nhiều,

Lần nữa buồn, lần nữa lại tình yêu.

Nhưng thôi đủ, đàn thơ tôi bép xép

Về các cô kiêu hãnh… Đủ lắm rồi:

Họ không xứng những cảm tình cao đẹp,

Không xứng lời ca ngợi họ. Than ôi,

Lời và mắt những nàng xinh đẹp đó

Cũng giả dối như đôi chân của họ.

35

Ônhêgin thì sao? Sau buổi nhảy,

Đang lên xe, ngái ngủ, phóng về nhà.

Nghe tiếng trống, Pêtécbua đã dậy,

Thêm một ngày luôn náo nhiệt, phù hoa.

Người buôn bán đã mang hàng ra chợ,

Xe ngựa đứng chờ trong sân, trước sở.

Còn phố bên, cô gái giống mọi lần,

Tay xách bình, tuyết lạo xạo dưới chân.

Trời hửng sáng, phố ồn ào, sôi nổi.

Cửa từ lâu đã mở, củi bén lò,

Các ống khói đã bắt đầu nhả khói.

Ông bánh mì người Đức tính hay lo,

Chiếc mũ giấy trên đầu, kia vừa hát,

Vừa thong thả mở từng thanh vaxixđat.

36

Nhưng nhân vật của chúng ta quá mệt

Sau một đêm vui dạ hội, bây giờ

Trong chăn ấm đang ngủ say như chết,

Đêm và ngày lẫn lộn giống trong mơ.

Chàng nằm ngủ tận xế chiều mới dậy,

Rồi tất cả như hôm qua, từ đấy

Tận sáng mai sẽ lặp lại từ đầu:

Cũng ồn ào và đơn điệu như nhau.

Nhưng thử hỏi Ônhêgin vì thế

Hạnh phúc không, hay đau khổ, chán chường

Khi chàng có thừa tự do, tuổi trẻ

Cùng cuộc đời đầy khoái lạc, yêu thương?

Mà nói chung, chàng vui chơi thỏa thích

Giữa yến tiệc, phải chăng là vô ích?

37

Không, quá sớm trái tim chàng giá lạnh

Chỉ buồn thêm vì xã hội ồn ào.

Các cô gái luôn vui tươi, kiêu hãnh

Chẳng làm chàng phải vương vấn là bao.

Sự giả dối khiến chàng thêm thấm mệt,

Cả tình bạn, tình yêu chàng chán ghét,

Vì mấy ai không thấy chán, bao giờ

Cũng ngon lành chén bit-tết và bơ,

Uống sâm-panh, ăn pa-tê Strasburg,

Nói những câu hóm hỉnh, sáo hàng ngày

Khi, xin lỗi, đầu đang đau, đau buốt,

Nên dù chàng đang độ tuổi hăng say

Mà cuối cùng cũng chán chường tất cả -

Cả súng gươm, cả đánh nhau, đập phá…

38

Căn bệnh ấy, nghĩ từ lâu đáng lẽ

Nguyên cớ sao, ta phải biết. Đó là

Người Anh gọi spleen, hay có thể

Tiếng nước mình tạm gọi khandra.

Nghĩa là buồn,  mà mỗi ngày một nặng,

Nhưng tự tử, rất may, xin nói thẳng,

Ônhêgin không muốn bắn vào đầu,

Tuy với đời, chàng đã chán từ lâu.

Như Harold, chàng bước vào phòng khách,

Mệt, thờ ơ, luôn ảm đạm, chán chường –

Tiếng cười nói, những cái chào kiểu cách,

Rượu và bài, những ánh mắt yêu thương…

Không có gì còn làm chàng xúc động,

Chàng nhìn quanh như nhìn vào chỗ trống.

42

Hỡi các bà giới thượng lưu, trước nhất

Ônhêgin sẽ xa lánh các bà.

Người ta nói giới thượng lưu giàu thật

Nhưng hơi buồn, và điều đó không ngoa.

Kể đôi lúc cũng có bà nào đó

Nói về Sey, về Bentam này nọ,

Nhưng nói chung không nghe nổi, đau đầu,

Dù toàn điều vô hại, chuyện không đâu.

Thêm vào đó, họ quá ư trong sạch,

Quá ư nghiêm, quá giữ ý, giữ mình,

Quá cẩn thận, lại quá ư kiểu cách,

Và bao giờ cũng quá đỗi thông minh,

Nên đàn ông không dám gần, chính vậy

Mà nhìn họ đủ làm ta phát ngấy.

43

Cả các cô, những nàng xinh và trẻ,

Người đêm đêm cho xe phóng vội vàng

Qua các phố Pêtecbua hoa lệ,

Những chiếc cầu sương phủ trắng mênh mang –

Vâng, các cô, Ônhêgin cũng bỏ.

Xa tất cả mọi phù hoa cám dỗ,

Anh bạn tôi đóng chặt cửa ở nhà,

Vừa ngáp dài vừa cầm bút, anh ta

Định ngồi viết nhưng tiếc thay không dễ,

Viết không ra, không đủ ý, thiếu vần,

Nên lại chán. Ônhêgin vì thế

Không được đời cho nhập hội làng văn.

Hội những người tôi không chê, xin lỗi,

Vì chính tôi cũng là người của hội.

44

Vâng, lần nữa, lại chán chường, bực dọc,

Lại vô công, chàng quyết định lần này

(Một quyết định đáng được khen) là đọc

Để học người qua trang sách xưa nay.

Chàng lần giở một giá dài đầy sách,

Đọc và đọc, nhưng uổng công vô ích:

Cuốn thì khô, cuốn giả dối, buồn rầu,

Cuốn chỉ toàn chuyện nhảm nhí không đâu.

Nói tóm lại là cuốn nào cũng dở.

Cuốn chuyện xưa thì quá cổ, quá già.

Cuốn chuyện nay muốn tỏ ra sặc sỡ

Nhưng quá nhàm, nên nhân vật chúng ta

Bỏ rơi chúng như bỏ rơi phái đẹp.

Cửa phòng sách cuối cùng chàng cũng khép

45

Ai đã sống và tư duy không thể

Trong thâm tâm không khinh bỉ con người.

Ai còn biết ghét và yêu cũng thế,

Tháng và ngày không để trái tim nguôi.

Người nhớ lại thấy ăn năn hối lỗi,

Người kỷ niệm bắt ưu phiền trăm nỗi.

Nhưng đôi khi tất cả những điều này

Cũng góp phần làm câu chuyện thêm hay.

Còn ngôn ngữ Ônhêgin quả thật

Đã làm tôi có hơi ngượng lúc đầu,

Nhưng rồi quen, cả những gì gay nhất,

Cả những lời rất độc ác, thâm sâu,

Và cả lối chàng đùa pha châm biếm,

Cả những bài thơ vui mà nguy hiểm.

47

Không ít lúc những đêm dài mùa hạ,

Khi trên cao trời rất sáng, trong ngần

Và mặt nước dòng Nêva êm ả

Không soi hình khuôn mặt của Đian,

Chúng tôi đứng bên bờ sông, lặng lẽ

Nhớ cuốn sách cùng đọc chung thời bé,

Nhớ tình yêu ngày trước…bỗng bất ngờ

Lại thấy mình đầy cảm xúc bâng quơ.

Và cứ thế hai chúng tôi im lặng

Say với đêm kỳ ảo, mát, trong lành,

Như người tù đang mang gông lo lắng,

Được ra ngoài đi dạo giữa rừng xanh.

Trong ý nghĩ, chúng tôi bay trở lại

Với buổi đầu cuộc đời xưa êm ái.

48

Với tâm trạng đầy ưu tư, mệt mỏi,

Tựa một tay lên thành đá ven bờ,

Ônhêgin đứng trầm ngâm không nói,

(Như mọi người thường miêu tả nhà thơ).

Đêm yên tĩnh, bốn xung quanh bàng bạc,

Chỉ thỉnh thoảng tiếng vài anh lính gác

Và tiếng xe đang lọc cọc lăn dồn

Lại bay về từ phố cạnh Miliôn.

Chỉ dưới nước tiếng mái chèo khua nhẹ,

Con thuyền bơi trong ngái ngủ sương mù,

Chỉ tiếng hát và tiếng kèn khe khẽ

Phía chân trời, âu yếm tựa lời ru.

Nhưng đêm vắng, hay hơn và ý nhị

Là bài hát của Tassô người ý.

49

Ôi sóng biển Adriatic,

Ôi  Brenta, nhất định sẽ có ngày

Ta được thấy các ngươi trào mãnh liệt,

Nghe tiếng thần đang vẫy gọi lâu nay.

Tiếng gọi đó rất thiêng liêng, cần thiết

Cho cháu con Apôlông oanh liệt.

Qua đàn thơ của Anh Quốc kiêu kỳ

Ta đã từng nghe nhắc tới nhiều khi.

Ở nước Ý rất cổ xưa, hoa lệ

Sẽ có đêm thanh vắng dưới trăng vàng,

Cùng cô gái Vơnizơ tươi trẻ

Tôi để thuyền trôi theo nước mênh mang,

Rồi cùng cô, phút giây kia hoan lạc,

Học tiếng tình, tiếng thơ Pêtrac.

50

Giờ tự do của đời tôi đau khổ

Đến hay không? Không! Phải đến! Sắp rồi.

Đi ven biển, tôi mong trời trở gió,

Mong có tàu cặp bến đến tìm tôi.

Giữa sóng biển bao la kia cuộn sóng,

Nơi trăm đường đang thênh thang mở rộng,

Bao giờ tôi mới quyết định bắt đầu?

Bờ biển này buồn tẻ đã từ lâu

Tôi phải bỏ để về nơi nắng ấm,

Nơi giữa trưa sóng gợn, biển sáng lòa

Với bầu trời châu Phi tôi xanh thẳm

Để nhớ trời băng giá tận nước Nga,

Nơi tôi sống, từng yêu và đau khổ,

Trái tim tôi cũng từng chôn ở đó.

51

Ônhêgin và tôi đang sửa soạn

Cùng nhau đi du lịch suốt một vòng

Quanh thế giới, thì không may số phận

Chia hai người, nay đã mấy mùa đông.

Vì lúc ấy ông bố chàng bỗng mất,

Và lập tức một đám đông mặt sắt

Đến nhà ông đòi nợ kín trong ngoài,

Rất ồn ào, không ai chịu thua ai.

Ônhêgin vốn không ưa rắc rối,

Nên phóng tay chi trả hết nợ nần,

Đem tất cả các của chìm của nổi

Trao bọn này mà không chút phân vân.

Cũng có thể từ lâu chàng đoán biết

Rằng ông bác ốm, già nua sắp chết.

52

Quả thế thật, một thời gian sau đấy

Chàng được viên quản trị báo tin này,

Rằng ông bác sắp qua đời, vì vậy

Muốn gặp chàng, chàng phải sớm đi ngay.

Chàng đọc xong bức thư kia đau khổ

Liền cho xe phóng đi như ngọn gió,

Còn trên xe, như tôi nói phần đầu,

Ngáp và buồn, chàng mong đến cho mau.

Chàng biết trước: Sẽ phải làm tất cả -

Vì tiền thôi – khen ngợi bác hết lời,

Rồi đau đớn, rồi chau mày buồn bã

Trực bên giường… Nhưng xe trạm đến nơi

Chàng đã thấy bác chàng nằm che mặt

Trong áo quan, sắp làm mồi cho đất.

53

Tớ và chủ, mọi người luôn vội vã

Đang lăng xăng bên cạnh xác ông già.

Từ khắp nơi đủ khách quen, khách lạ,

Bạn và thù về đưa đám ông ta,

Ừ thì cốt nhân dịp này một bữa

Được ăn uống, được no nê thả cửa,

Để ăn xong, tất cả lại ra về

Với vẻ mình vừa vất vả rất ghê.

Còn nhân vật chúng ta xưa chỉ biết

Phá, ăn chơi và dạ hội suốt ngày,

Nay phải sống ở một làng tách biệt,

Làm chủ nhiều khu đất lớn, rừng cây…

Nhưng chàng thích, thế dù sao cũng được,

Vì cuộc sống quả ít nhiều khác trước.

54

Chỉ hai ngày Ônhêgin thấy lạ

Cảnh đồng xanh hoang vắng, cảnh núi đồi,

Cảnh rừng cây âm u luôn rợp lá,

Cảnh thì thầm con suối chảy. Than ôi,

Bước sang ngày thứ  ba, chàng đã nghĩ

Những cảnh trên mất hẳn phần thú vị.

Ngày tiếp theo chàng ngái ngủ, thấy buồn,

Và cuối cùng, chàng hiểu được: nông thôn

Cũng tẻ nhạt và chán chường như cũ,

Dù ở đây không phố xá, ánh đèn,

Không vũ hội, không ba-lê, thơ phú,

Mà cái buồn vẫn cứ cập kề bên,

Vẫn cứ bám theo chàng như bóng quỉ,

Như người vợ quá yêu chồng, chung thủy.

55

Tôi vốn được sinh ra cho cuộc sống

Ở thôn quê luôn yên tĩnh, hiền lành,

Nơi hoang vắng, đàn thơ thêm xúc động

Khiến trong đầu ý nghĩ lóe lên nhanh.

Far nient là điều tôi ưa thích,

Nên hay ra đứng bên hồ tĩnh mịch,

Nghỉ và chơi, tha thẩn dạo an nhàn,

Buổi sáng nào ngủ dậy cũng bình an

Hưởng cái quyền được tự do lười nhác.

Rất vô tư, tôi đọc ít, ngủ nhiều,

Không cay cú vì vinh quang, tiền bạc...

Nhưng bây giờ tôi cứ nghĩ: bao nhiêu,

Bao nhiêu tháng và năm đời đẹp nhất

Có phải chỉ vì lười, tôi để mất?

56

Tôi thích hoa, thích tình yêu, đồng cỏ,

Cảnh nông thôn lười biếng, cảnh núi đồi,

Nhưng sung sướng thấy khác nhau vẫn có

Giữa hai người - Ônhêgin và tôi.

Để ít ra không ai trong bạn đọc

Hay những kẻ chuyên vu oan cay độc

Có thể quên hay cố ý giả vờ

Không thấy điều khác hẳn của nhà thơ,

Rồi sau đó cứ nhắc đi nhắc lại

Như thể tôi trong cuốn tiểu thuyết này

Đang vẽ tôi, như Bairơn vĩ đại,

Như thực tình các thi sĩ xưa nay

Không thể viết về một ai khác lạ

Ngoài việc viết về bản thân tác giả.

57

Các nhà thơ, nhân đây xin được nói,

Đều thích yêu những cảm xúc mơ màng.

Tôi cũng thế, gặp cô nào xinh, nổi,

Là ra về lòng thấy nhớ, xốn xang,

Và ấp ủ, nâng niu hình bóng họ

Để làm mồi cho Nàng Thơ sau đó.

Thành ra tôi ca ngợi cũng khá nhiều:

Các cô nàng vùng rừng núi tôi yêu,

Rồi các nữ tù nhân xưa nô lệ

Sông Salghi bị giam giữ... Bây giờ

Nhiều người bạn thường hỏi tôi vì thế:

“Ai là người anh đã nói trong thơ?

Và trong số các cô nàng lơ lẳng,

Ai là người anh viết thơ đề tặng?

58

Ai ánh mắt dịu dàng hay rực cháy

Đã gợi nên những cảm xúc, đề tài

Giúp anh viết và viết buồn như vậy?

Trong thơ mình anh lý tưởng, khen ai?”

Ồ không ai, không ai đâu, quả thật,

Các bạn biết, tình yêu cay đắng nhất

Tôi đã qua, đã nếm thử khá nhiều.

Đúng, người nào biết kết hợp tình yêu

Với cái nóng của vần thơ - người đó

Sẽ làm thơ xúc động gấp hai lần,

Sẽ giải phóng trái tim mình đau khổ,

Cứ thi hào Pêtrac bám theo chân,

Rất có thể thành vinh quang, học vấn.

Còn tôi yêu, chỉ thành anh ngớ ngẩn.

59

Tình yêu qua là Nàng Thơ xuất hiện,

Đầu óc tôi tăm tối sáng lên dần,

Thêm lần nữa tự do, tôi tìm đến

Những âm từ và cảm xúc quen thân.

Tôi ngồi viết, tim đã thôi buồn tẻ,

Ngòi bút chảy say sưa, không còn vẽ

Bên bài thơ đang viết giở hình đầu,

Hình cặp dò những phụ nữ không đâu.

Đám tro bụi không còn mong cháy lại,

Vẫn buồn đau nhưng nước mắt khô rồi,

Và sắp tới trận cuồng phong rồ dại

Sẽ hoàn toàn tắt ngấm hẳn trong tôi.

Vâng, lúc ấy tôi bắt đầu sẽ viết

Một trường ca hăm lăm chương là ít.

60

Tôi đã nghĩ về tứ thơ, cấu trúc,

Về các tên nhân vật cuốn sách này…

Nhưng có lẽ tiểu thuyết ta đến lúc

Phải tạm dừng chương thứ nhất ở đây.

Nếu xem lại suốt từ đầu, chắc chắn

Ta sẽ thấy rất nhiều điều mâu thuẫn,

Nhưng tôi xin không chữa lại bây giờ,

Mà cứ trình quan kiểm duyệt phê thơ.

Tôi để mặc giới phê bình hết thẩy

Cứ thi nhau mà xâu xé, đạp chà.

Nào, đoạn thơ vừa viết xong, đứng dậy,

Hãy ra ngoài cùng sông nước Nêva,

Và hãy cố mang về đây tất cả -

Cả chửi khen, cả vinh quang, nhục nhã

Chương Hai

                      O Rus!...

                                           Hor.

                            Ôi, nước Nga!

1

Khu làng nhỏ Ônhêgin đang chán

Đẹp, nên thơ, yên tĩnh đến lạ thường.

Ai muốn nghỉ, tìm thiên nhiên làm bạn,

Được chỗ này, ơn Chúa rủ lòng thương.

Nơi chàng ở – một ngôi nhà cao rộng

Đứng tách riêng bên dòng sông gợn sóng.

Dãy núi cao sừng sững phía sau nhà

Che gió mùa. Còn thấp thoáng xa xa

Là những vệt mờ đen thôn xóm nhỏ,

Những đồng xanh đang trải rộng trước chàng,

Những lùm cây chạy nhấp nhô, bãi cỏ

Với bầy cừu trong nắng bước lang thang,

Và bên cạnh là khu vườn rất rộng

Nơi Đriat ưu buồn hay đến sống.

2

Ngôi nhà cổ trang nghiêm kia được dựng

Như các ngôi nhà cổ kiểu giống mình.

Rất yên tĩnh, và nói chung rất vững,

Đúng yêu cầu của mốt cổ thông minh.

Phòng ở đâu cũng cao to, thanh nhã.

Riêng phòng khách được ốp toàn vải dạ.

Chân dung vua treo bốn phía khá nhiều.

Trên bếp lò sặc sỡ các phù điêu.

Nhưng tất cả bây giờ đều quá cổ.

Thực tình tôi cũng chẳng hiểu thế nào

Mà anh bạn của chúng ta điều đó

Vẫn phớt lờ, chẳng chú ý là bao.

Chắc nhà mới hay nhà xưa đều thế,

Chàng cũng ngáp vì quá ư buồn tẻ?

3

Chàng dọn đến ở căn phòng xa lạ,

Bốn mươi năm nơi ông lão chủ nhà

Luôn cãi nhau với bà hầu giữ khóa,

Nay chàng ngồi, từ cửa sổ nhìn ra

Cho đỡ chán. Căn phòng này giản dị:

Sàn lát gỗ, hai tủ to, tràng kỷ…

Không ở đâu có vết mực dây vào.

Cũng vì buồn, chàng mở tủ xem sao.

Trong một tủ, cuốn sách con ghi chép.

Trong tủ kia, chai rượu xếp mấy hàng.

Bình nước táo rất to và rất đẹp,

Tập sách màu niên lịch khá nhiều trang –

Ông lão bận, lo làm ăn, tiền bạc

Nên không đọc và không ưa sách khác.

4

Sống một mình, phải vô công nhàn rỗi

Giữa thôn quê đơn điệu ấy hàng ngày,

Để giết bớt thời gian, chàng thay đổi

Mọi việc nhà, việc trang trại xưa nay.

Chàng quyết định hạ mức tô, giảm thuế,

Giảm gánh nặng cho điền dân, nô lệ –

Việc không ai trước đó đã từng làm,

Nên láng giềng, vốn nghi kỵ, tham lam

Khi thấy vậy đều bất bình ra mặt,

Xem điều kia là tai hại vô cùng.

Người hoảng sơ, người ngạc nhiên trố mắt,

Kẻ lắc đầu… Và tất cả nói chung

Ai cũng nói mà không hề giấu diếm:

Anh chàng ấy hơi điên và nguy hiểm!

5

Các hàng xóm gần và xa tất cả

Còn đến thăm anh bạn mới lúc đầu.

Nhưng họ đến, chàng thường hay vội vã

Cho gọi người mang ngựa trốn sân sau

Khi vừa nghe từ ngoài đường đâu đó

Tiếng lộc cộc những chiếc xe chở họ.

Khách đành lui. Bị xúc phạm cách này,

Họ vội vàng quyết định cắt chàng ngay:

Anh hàng xóm của ta điên, vô học,

Quá tự do trong tư tưởng, hàng ngày

Chỉ toàn uống ruợu nho, và một cốc,

Với các bà, không chịu đến hôn tay,

Chỉ nói vâng, mà không vâng-xờ… Đấy,

Nhận xét chung về anh chàng như vậy.

6

Cũng lúc ấy, thêm một ông chủ mới,

Một chàng trai vừa phóng ngựa về nhà.

Và cũng giống Ônhêgin, khi tới,

Được mọi người rất chú ý điều tra.

Tên chàng goi Vlađimia, và họ –

Lenxky, một nhà thơ. Trước đó

Ở Gettingen chàng theo học, bây giờ

Trở về làng, rất trẻ, đẹp, ngây thơ.

Chàng yêu Kant, mang theo về kết quả

Của nhiều năm du học ở đất người:

Một tình yêu, một tâm hồn mới lạ,

Đầy nhiệt tình, một tính cách vui tươi,

Một lối nói… Xin cộng thêm vào đó

Là một mái tóc đen dài kín cổ.

7

Còn đang trẻ, chưa nhuốm màu hư hỏng

Bởi phù hoa và tráo trở cuộc đời,

Trái tim chàng còn say mê, sưởi nóng

Bằng tiếng chào, bằng âu yếm lả lơi.

Cái hào nhoáng của đời này buồn tẻ

Còn hấp dẫn đầu óc chàng non trẻ.

Chàng vẫn tin, vẫn hy vọng quá nhiều,

Trước mọi người là anh ngốc đáng yêu.

Chàng còn đem những ước mơ sôi nổi

Để đùa trêu những nghi hoặc trong đầu.

Cái mục đích cuộc đời chàng đeo đuổi

Đối với chàng là bí ẩn rất sâu,

Khiến chàng nghĩ, và quyết tâm cố hiểu,

Tuy không tin vào những điều kỳ diệu.

8

Chàng tin chắc người chàng yêu vẫn đợi,

Ngày và đêm đang đau khổ mong chờ,

Tin nhất định trong thời gian sắp tới

Sẽ gặp nàng, cùng kết nghĩa duyên tơ.

Chàng cũng tin là bạn chàng có thể

Chết vì chàng, nếu quả tình phải thế,

Cũng như tin rất chắc chắn, vì chàng,

Họ đập đầu những kẻ dám vu oan,

Rằng vẫn có trên đời này tình bạn,

Lớn, thiêng liêng, do số phận vun trồng,

Và nhất định sẽ có ngày tỏa sáng

Những tia vàng rất rực rỡ trên không

Để sưởi ấm cuộc đời ta trần tục,

Bọc thế giới trong hào quang hạnh phúc.

9

Dòng máu nóng trong tim chàng thức dậy

Sớm xôn xao vì giận dữ chân thành,

Vì lòng tốt, vì ghét yêu nồng cháy,

Vì ngọt ngào mơ ước chiếm quang vinh.

Với đàn thơ, chàng lang thang cất bước

Dưới bầu trời của Sile và Gớt

Với trái tim luôn bốc lửa trong lòng

Bằng lửa thần của tác phẩm hai ông.

Thật may mắn, chàng không làm xấu hổ

Các nàng thơ của nghệ thuật hài hòa:

Trong sáng tác bao giờ chàng cũng cố

Viết những điều đầy cảm xúc sâu xa,

Những bột phát của ước mơ chân thật

Cùng cái đẹp những điều đơn giản nhất.

10

Chàng đã viết về tình yêu, tuổi trẻ.

Những bài thơ chàng sáng tác bao giờ

Cũng trong sáng như giấc mơ em bé,

Như tâm tình một cô gái ngây thơ,

Như bầu trời đêm khuya trăng chiếu tỏ

Vị nữ thần của nỗi buồn cám dỗ.

Chàng viết thơ về sâu thẳm sương mù,

Về cái sầu ly biệt, nhớ mùa thu…

Và về cả những bông hồng lãng mạn,

Những miền quê, những đất nước xa vời,

Nơi rất sâu trong lặng im buồn chán

Nước mắt chàng chàng đã để cho rơi.

Chàng còn viết cả về đời đen xạm,

Khi tuổi đời chưa bước sang mười tám.

11

Sống ở đây, Ônhêgin duy nhất

Hiểu tài năng và triển vọng của chàng.

Các địa chủ những thôn bên thân mật

Mở tiệc mời, nhưng ít lúc chàng sang.

Chàng lẩn tránh nơi ồn ào vui vẻ.

Họ nói chuyện rất hay và tinh tế

Về sang năm cỏ xấu, tốt, về nhà,

Về chính mình… Trăm thứ chuyện ba hoa.

Chuyện của họ, tất nhiên không thể nói

Là thông minh hay hóm hỉnh khác thường,

Cũng không có nhiều chất thơ dữ dội,

Không siêu phàm, không day dứt yêu thương.

Thế mà chuyện các phu nhân của họ

Nghe lại còn chối tai hơn mới khổ.

12

Đẹp, lại giàu, Lenxky có lẽ

Được họ xem là một đám rất hời.

Đây là cách nông thôn hay kén rể.

Mẹ các nàng tìm mọi cớ, mọi nơi

Cố săn đón anh người Nga lai Đức,

Và hễ thấy anh ta là lập tức

Họ bâng quơ nhắc đến – tự lúc nào –

Cảnh một mình sống đơn chiếc buồn sao.

Họ mời mọc rất ân cần, tế nhị,

Sai cô con phải tiếp chuyện, pha trà,

Rồi luôn nhắc: “Đunhia, chú ý!”

Và đến giờ âm nhạc, Đunhia,

Ôi, lạy Chúa, cầm chiếc đàn nhăn nhở:

“Anh hãy bước vào phòng em, đừng sợ…”

13

Nhưng tiếc thay, Lenky chưa định

Đặt lên vai cái gánh nặng chưa cần.

Chàng chỉ mến Ônhêgin dễ tính,

Muốn cùng chàng được kết bạn, giao thân.

Rồi thành bạn, nhưng hai người, thật lạ,

Rất khác nhau, như đại dương - núi đá,

Như thơ - văn, như kết thúc – bắt đầu,

Như ánh đèn – bóng tối, khác xa nhau.

Nên vì thế, một thời gian giữa họ

Không cùng chung sở thích cũng hơi buồn.

Thế mà rồi họ cũng quen, sau đó

Vẫn thường ngày cưỡi ngựa, gặp nhau luôn.

Thì người ta khi vô công nhàn nhã

Có thành bạn, theo tôi không đáng lạ.

14

Nhưng cả thứ tình bạn kia, quả thật,

Ta cũng không có nữa. Vốn xem thường

Các đạo lý, ta xem ta là nhất,

Còn mọi người là bé nhỏ, đáng thương.

Ta nghĩ ta là Napôlêông vĩ đại,

Những người khác – thú hai chân hoang dại

Đáng cho ta làm vật thí khi cần.

Ta diễu cười cả tình bạn, tình thân.

Về mặt này, Ônhêgin có lẽ

Còn khá hơn khối vị thuộc giới mình

(Nguyên tắc nào mà lại không ngoại lệ?)

Dù con người, chàng rất hiểu, coi khinh.

Nhưng chàng biết tách riêng ra một số

Để thực sự quí và yêu mến họ.

15

Chàng mỉm cười, ngồi im nghe bạn nói.

Từ trái tim hay thay đổi, nghi ngờ,

Cách diễn đạt rất say sưa, sôi nổi,

Đến cái nhìn ngây ngất của nhà thơ -

Những cái đó Ônhêgin thấy lạ,

Nên cẩn thận, chàng đã không vội vã

Nói những câu vô ý hoặc sai đề.

Chàng nghĩ mình là ngu ngốc, đáng chê

Nếu bây giờ làm anh ta cụt hứng,

Vì trước sau nhất định sẽ có ngày

Anh ta chán, nên mặc anh ta sống

Để tin đời là hoàn thiện, là hay.

Phải rộng lượng với cơn hăng tuổi trẻ,

Với lời nói và ước mơ đẹp đẽ.

16

Họ gặp nhau, ngày một hay triết lý

Rất say sưa về đủ hết mọi điều,

Về các cuộc chiến tranh không biết nghỉ,

Về sự đời, về ác thiện, tình yêu,

Về tất cả những cái gì bí mật

Được người chết mang đi theo xuống đất,

Về tương lai, về cuộc sống muôn màu –

Không có gì họ không nói cùng nhau.

Nhưng đôi lúc, đang say sưa lý giải

Hoặc chứng minh rằng thế nọ, thế này,

Lenxky bỗng đột nhiên dừng lại

Đọc một bài thơ cổ điển phương Tây.

Còn nhân vật của chúng ta hào hiệp,

Tuy không hiểu, vẫn ngồi im nghe tiếp.

17

Chuyện tình yêu được nói nhiều hơn hết.

Bị tình yêu gây đau khổ, bây giờ

Nói về nó, Ônhêgin mỏi mệt

Lén thở dài vẻ luyến tiếc thờ ơ.

Ôi sung sướng là người yêu, hạnh phúc

Nhưng cuối cùng biết thôi yêu đúng lúc.

Cũng là ai chưa say đắm, chưa liều,

Cả những người biết làm nguội tình yêu

Bằng xa cách; biết làm tan thù địch

Bằng những câu rất ác khẩu, biết ngồi

Ngáp bên vợ (cả nhiều khi bên khách)

Mà chẳng hề ghen bóng gió xa xôi.

Thêm vào đó, biết không đem tiền bạc

Của ông bà trao cho cô vợ ác.

18

Khi chúng ta phải tìm nơi kín nhất

Của suy tư trong yên tĩnh ta ngồi,

Khi ngọn lửa của tình yêu lụi tắt

Thì bắt đầu ta hiểu được, than ôi,

Rằng dớ dẫn là trò yêu, thèm muốn,

Nhất là những hồi âm yêu đến muộn,

Là khi ta sau thất bại nặng nề

Thường thích ngồi tự chiêm nghiệm lắng nghe                    

Người khác kể về tình yêu của họ,

Cái làm ta cũng xúc động ít nhiều,

Như ông già bị bỏ quên, đói khổ

Trong căn lều đã rách nát, vẹo xiêu

Thích lắng nghe các sĩ quan dễ mến

Trẻ, có râu, đang ba hoa tán chuyện.

19

Nhưng tuổi trẻ hăng say thì ngược lại,

Rất cả tin, không giấu được điều gì.

Buồn và vui, ghét và yêu, mọi cái

Nó sẵn sàng tuôn ra hết nhiều khi.

Trong tình yêu tự xem mình tàn phế,

Ônhêgin ngồi trang nghiêm, lặng lẽ

Nghe Lenxky sôi nổi nói cùng chàng

Hết mọi điều rất bí mật đang mang.

Nghe bộc lộ, cũng chân thành như trước,

Cả trái tim, không một chút nghi ngờ,

Và qua đó, Ônhêgin hiểu được

Mối tình đầu của anh bạn nhà thơ -

Một câu chuyện đầy yêu thương mãnh liệt

Mà từ lâu chúng ta ai cũng biết.

20

Vâng, chàng yêu một cách yêu, phải nói,

Khác cách ta đang yêu ghét. Mà rồi

Chỉ mình chàng với trái tim sôi nổi

Và điên cuồng yêu được thế mà thôi.

Bất cứ đâu và nơi nào cũng chỉ

Một ước mơ, một thói quen suy nghĩ,

Một ưu tư, một mong muốn âm thầm,

Đối với chàng, không xa vắng nhiều năm,

Không khoảng cách của miền xa xôi nhất,

Không tình yêu những cô gái nước ngoài,

Không thời gian cho Nàng Thơ, nghệ thuật,

Không vui đùa, không khoa học – không ai

Và không gì làm tim chàng hư hỏng,

Một trái tim được tình yêu sưởi nóng.

21

Lenxky yêu, yêu Ônga từ bé,

Khi trái tim sóng gió gặp chưa nhiều.

Chàng được biết những trò chơi tuổi trẻ,

Những vui buồn nho nhỏ của người yêu.

Trong bóng mát bụi cây xanh thỏa thích

Hai đứa bé thường bên nhau đùa nghịch.

Từ rất lâu bố mẹ cả hai nhà

Định sau này cùng nên nghĩa thông gia.

Và cứ thế, giữa miền quê vắng lặng

Trong tình thương của tất cả mọi người,

Nàng khôn lớn, luôn ngây thơ trong trắng

Như dịu dàng bông huệ chớm xinh tươi

Vừa hé nụ, nhờ cỏ xanh che khuất

Khỏi mắt bướm và mắt ong hút mật.

22

Nàng đã tặng Lenxky ngày ấy

Những giấc mơ tuổi trẻ buổi ban đầu.

Và ý nghĩ về Ônga cũng vậy,

Thường làm chàng ngồi thờ thẫn hồi lâu.

Vĩnh biệt nhé, những trò chơi nghịch quậy,

Chàng chỉ thích dạo trong rừng đâu đấy,

Thích được yên trong thanh vắng một mình,

Thích trăng vàng và sao sáng lung linh –

Vâng, mặt trăng, chiếc đèn trời sáng nhất

Mà chúng ta đã trao tặng khá nhiều,

Nào nước mắt, nào nỗi buồn bí mật,

Nào những giờ đi dạo với người yêu.

Nhưng bây giờ trăng với ta, khốn nỗi,

Chỉ là cái thay đèn đường quá tối.

23

Rất khiêm tốn, rất ngoan, luôn giữ ý,

Vui như chim, luôn ca hát suốt ngày,

Như cuộc sống của nhà thơ giản dị,

Cái hôn đầu đầy xúc động, mê say,

Nàng là thế – mắt xanh màu biển rộng,

Cười thoải mái, tóc như tơ vàng óng.

Từ cách đi đến cách nói, mọi điều,

Ta thấy nàng rất xinh đẹp, đáng yêu.

Nhưng thật tiếc, sách nào ta cũng thấy

Về Ônga như đã nói đâu rồi.

Đẹp đến mức tôi cũng yêu, quả vậy,

Dẫu sau này tôi lại chán… Mà thôi,

Tùy các bạn muốn nghĩ sao mặc ý,

Giờ xin phép được nói về cô chị.

24

Tên nàng gọi Tachiana, và nó

Là cái tên ta tự ý lần đầu

Đưa vào cuốn sách thơ này bé nhỏ

Và sẽ còn nhắc tới ở phần sau.

Thì đã sao? Nó dễ nghe, dễ đọc.

Ai cũng biết nó liên quan, có gốc

Với thời xưa những kỷ niệm êm đềm,

Gợi cái gì rất con gái, rất êm.

Có một điều, chắc không ai phản đối –

Ta chọn tên cho con cháu rất tồi

(Còn làm thơ thì đương nhiên, khỏi nói).

Cái gọi là công giáo dục, than ôi,

Nó chẳng mang cho con ta gì hết

Ngoài những lời văn hoa suông, lòe loẹt.

25

Vâng, tên nàng Tanhia, phải nói,

Hai chị em, hai cô gái một nhà,

Nhưng cô chị không vui tươi sôi nổi,

Không hồng hào xinh đẹp giống Ônga.

Buồn, lặng lẽ, hơi ít nhiều hoang dại,

Ngơ ngác nhìn như con nai sợ hãi,

Tanhia như cô gái người ngoài,

Trong nhà mình mà trông chẳng giống ai.

Nàng không biết chiều cha hay nũng mẹ,

Không thích ai khen hoặc nịnh bao giờ.

Ngay từ nhỏ nàng không chơi với trẻ,

Không chạy đùa, không vui nghịch ngây thơ,

Mà chỉ thích suốt ngày bên cửa sổ

Ngồi im lặng, bâng quơ nhìn đâu đó.

27

Đến thậm chí cả búp bê ngày đó

Tanhia cũng không thích, không cần.

Về chuyện mốt, về các tin thành phố

Cũng không cần người trò chuyện, chơi thân.

Nàng xa lạ với những trò ngỗ nghịch

Của lứa tuổi. Đêm mùa đông nàng thích

Lắng tai nghe những câu chuyện hãi hùng

Để lên giường, nằm suy nghĩ mông lung.

Còn những khi, do Ônga đòi hỏi,

Bà vú đưa cả bọn trẻ ra đồng

Cùng đùa nghịch, Tanhia từ chối

Không chơi trò vờ đuổi bắt – ồ không,

Nàng thấy chán những trò chơi như thế,

Chán tiếng cười quá vô tư, vui vẻ.

28

Nàng chỉ thích trên ban-công im lặng

Ngồi trầm tư kiên nhẫn đón mặt trời

Khi trên cao cả màn đêm nhợt trắng

Đã bắt đầu có những đốm sao rơi.

Còn phía trước, ngày sáng dần lặng lẽ,

Cơn gió sớm thổi đìu hiu rất nhẹ.

Ngày đang lên, lên chầm chậm, ửng hồng.

Những đêm dài lạnh lẽo giữa mùa đông

Khi thế giới chìm lâu trong bóng tối,

Trong ánh trăng sương trắng đục nhờ nhờ,

Ông mặt trời còn lười chưa muốn vội,

Chưa muốn rời hư ảo những giấc mơ…

Vâng khi ấy Tanhia đã dậy,

Với ngọn đèn bên bàn leo lét cháy.

29

Nàng rất sớm ham mê xem tiểu thuyết,

Cái, than ôi, chiếm trọn hết đời nàng.

Richarson và Rousseau, tôi biết,

Luôn được nàng chăm chú đọc từng trang.

Nàng thành thật tin mọi điều giả dối.

Còn bố nàng, tuy xưa, nhưng phải nói –

Tốt, vô tư. Ông lão nghĩ trên đời

Sách là điều nhảm nhí, một trò chơi,

Nhưng vô hại. Tuy không bao giờ đọc,

Ông cũng không nghiêm cấm các con mình,

Không để ý thấy con buồn hay khóc,

Hay thở dài bên sách tận bình minh.

Còn bà vợ ông ta thì thiết nghĩ,

Richarson làm bà ta mất trí.

30

Bà ta đọc Richarson bi kịch

Không do yêu tác phẩm của ông này,

Cũng không phải Grandison bà thích

Hơn anh chàng Lovelas mê say,

Mà vì tại một bà cô giàu có

Cứ luôn kể cho bà nghe về họ.

Bà cô này là bá tước Alina.

Chuyện lâu rồi, sống ở Matxcơva,

Khi bà chọn cho cháu bà chú rể

(Mà hôm nay bà đang gọi chồng mình)

Nhưng nhất quyết bà không cam chịu thế

Vì yêu thầm một công tử thông minh,

Một Grandison rất oai và rất diện,

Một tay chơi, một sĩ quan cấp tiến.

31

Như anh ta, bà bao giờ cũng vậy,

Cố mặc sao cho hợp mốt, hợp lòng.

Nhưng bà cô bắt lấy chồng lúc ấy,

Chẳng hỏi bà có thích thế hay không.

Còn ông kia, cưới xong liền vội vã

Đưa cô vợ về một nơi xa lạ

Là quê ông cho cô vợ đỡ buồn,

Khác cảnh, người, khuây khỏa chốn nông thôn.

Nhưng cô vợ lúc đầu than với tiếc,

Suýt làm to đòi ly dị mấy lần,

Sau rồi quen, rồi bắt tay vào việc,

Cũng thấy đời dễ chịu, chẳng than thân.

Thì thói quen trời cho ta cũng để

Thay hạnh phúc, làm ta thêm vui vẻ.

32

Nhờ thói quen mà ta quên đau khổ,

Quên bất công, quên hết cả lỗi lầm.

Bà cũng thế, một thời gian sau đó

Khám ra điều bà có thể yên tâm:

Bằng một cách nhẹ nhàng, khôn khéo nhất,

Bà phát hiện một đôi điều bí mật

Vẫn hằng mong, là dắt mũi ông nhà.

Nên mọi điều đâu vào đó, thành ra

Bà đích thân lo cho công việc chạy,

Lo chi tiêu, lo khách khứa, ruộng đồng,

Lo đều đặn tắm vào ngày thứ bảy,

Nấm muối dần cho đủ suốt mùa đông.

Rồi bà đánh, chửi cô hầu luôn miệng

Mà không thèm hỏi ông chồng một tiếng.

33

Bà thường viết vào an-bom, thật tội,

Những điều riêng bằng máu đỏ; và bà

Nói cũng điệu; về mình bà tự gọi

Là Pôlina Praxcôvina.

Bằng giọng mũi, bà đọc không pha tạp

Chữ H Nga như chữ N tiếng Pháp.

Còn cooc-xê, bà may nhọn, nhiều màu…

Nhưng mọi điều thay đổi ít lâu sau:

Từ những tập thơ tình xưa sáo cũ,

Đến an-bom và bà lão Alina,

Bị quên hết, để trở thành bà chủ

Acuna, thay cho Xêlina.

Và cuối cùng, bà lấy bông lót kỹ

Dưới áo ngủ cho thêm phần ý nhị.

34

Còn ông chồng thì yêu bà nhất mực

Lại rất tin, không khó chịu, cằn nhằn,

Luôn để vợ muốn làm gì mặc sức,

Ông chỉ ngồi đọc báo, uống rồi ăn.

Trong lặng lẽ đời ông trôi như vậy,

Chỉ đôi lúc, hoàng hôn buông, chợt thấy

Từ làng bên mấy ông bạn đến nhà,

Không cầu kỳ, họ đến để ba hoa,

Để than thở, chê anh này, cô nọ,

Hay đùa vui, câu chuyện nở bên thềm.

Thời gian trôi, và Ônga sau đó

Được mọi người sai pha nước, làm kem.

Rồi tiếp đến ăn cơm, rồi đi ngủ,

Rồi khách về, không quên khen bà chủ.

35

Các thói quen của ngày xưa đẹp đẽ

Họ giữ nguyên qua sinh hoạt trong nhà.

Vào dịp lễ tiễn mùa đông thường lệ

Họ vẫn làm đủ bánh blin Nga.

Đúng một năm hai lần chay đạm bạc,

Họ cũng yêu đu quay như người khác,

Yêu dân ca, yêu điệu nhảy quay vòng.

Và trong ngày lễ Ba Thánh rất đông,

Khi mọi người vừa nghe kinh vừa ngáp,

Họ để rơi ba giọt nước mắt buồn

Lên dúm cỏ zôria khô ráp,

Còn trong nhà nước cờ-vát luôn luôn

Được họ uống như uống no không khí.

Khách được họ mời ăn theo chức vị.

36

Vâng, cứ thế hai ông bà đã sống

Và già thêm, không một phút chia lìa

Cho đến lúc cửa tử thần mở rộng

Đón ông nhà sang thế giới bên kia:

Đang sắp đến giờ ăn, ông tắt thở,

Rồi hàng xóm, rồi hai con nức nở.

Còn vợ ông, như ta biết, trung thành,

Khóc rất nhiều, hơn tất cả xung quanh.

Khi đang sống, ông là người điều độ,

Rất hảo tâm, nay ông chết, trên mồ

Người ta dựng một tấm bia ghi rõ:

Từ giã đời đầy đau khổ, buồn lo,

Đmitri Larin, một quân nhân cao quí,

Một con chiên, dưới bia này yên nghỉ.

37

Nơi đất khách bao năm trời xa vắng,

Lenxky nay trở lại quê nhà

Liền vội đến thăm ngôi mồ yên lặng,

Rồi thở dài, thương tiếc nhớ ông ta.

Đứng buồn bã một hồi lâu như thế,

Poor Yorick! – chàng thốt lên khe khẽ. –

Ôi ngày xưa ông vẫn bế ta đùa

(Rất nhiều lần ta vẫn nghịch dây rua

Của cầu vai, huân chương Ôsacôp),

Hứa gả con khi ta lớn sau này,

Hứa sẽ đợi một ngày kia sum họp… -

Và một mình bên nấm đất hôm nay,

Lenxky nhớ những ngày ông sống,

Viết một bài madrigal cảm động.

38

Liền sau đấy, trước hai bia đá nhỏ

Lenxky lại đau đớn cúi đầu

Để tưởng nhớ cha mẹ chàng dưới mộ,

Chàng viết bài nhắc lại nghĩa tình sâu.

Ôi cuộc sống, theo ý riêng thượng đế,

Rất ngắn ngủi, phù du; bao thế hệ

Nối đuôi nhau sinh rồi mất nơi này,

Nhường chỗ mình cho lớp mới lên thay.

Cả chúng ta, trong cuộc đời tất bật,

Đang buồn vui, hy vọng, cố đua tài

Để được sớm theo ông cha xuống đất

Chiếm chỗ nằm… Và cũng thế, nay mai

Con cháu ta sẽ chào đời, xin phép

Mời ta ra khỏi đời này chật hẹp.

39

Nhưng đang sống, xin mọi người cứ việc

Hưởng cái vui, cái dễ của đời này.

Còn mất chúng, riêng tôi tôi không tiếc –

Tôi xem đời là vô nghĩa xưa nay.

Trước ảo ảnh, tôi hoàn toàn nhắm mắt,

Nhưng đôi lúc sâu trong tim, thú thật,

Tôi thầm mong để lại một cái gì

Cho cuộc đời sau mỗi bước tôi đi.

Tôi sống, viết, và tất nhiên phải nói,

Không để mong người khác phải khen mình,

Dù có muốn cuộc đời tôi tội  lỗi

Và đau buồn trang điểm chút quang vinh,

Để nhờ nó  một ngày kia hậu thế

Đọc thơ tôi và nhớ tôi, có thể…

40

Tôi mong nó làm trái tim ai đấy

Khẽ xôn xao. Cũng có thể sau này

Được số phận không bỏ quên, ruồng rẫy,

Cả những dòng tôi đang viết hôm nay

Ai biết đấy, (một ước mơ dịu ngọt)

Trong tương lai có một chàng ngu dốt

Chỉ vào tôi, đã nổi tiếng bấy giờ,

Rồi gật gù: Thế mới gọi nhà thơ!

Vậy thì tôi xin hết lòng đa tạ

Con người yêu nghệ thuật đó, và rồi

Cũng cảm ơn cả những người quí hóa

Sẽ sau này còn nhớ đến thơ tôi

Khi họ đưa đôi bàn tay thân ái

Mân mê bức chân dung tôi vĩ đại