ĐOÀN THỊ ĐIỂM
(1705 - 1749)
Xét về tài, về sắc,
Thì nữ sĩ họ Đoàn
Còn hơn nhiều nữ sĩ
Như Bà Huyện Thanh Quan;
Con gái Nguyễn Đình Chiểu
Là bà Sương Nguyệt Anh;
Hồ Xuân Hương, nổi tiếng
Vừa đẹp vừa đành hanh.
Bà người làng Giai Phạm,
Huyện Yên Mỹ, Hưng Yên.
Bố dạy học, bốc thuốc.
Vui thú cảnh điền viên.
Ngày trẻ bà nổi tiếng
Đẹp nết, đẹp cả người,
Giỏi nữ công gia chánh
Thơ phú cũng tuyệt vời.
Đến năm mười sáu tuổi,
Cái tuổi đẹp tăng tròn,
Thượng thư Lê Anh Tuấn
Muốn nhận bà làm con.
Ông này thấy bà đẹp,
Thức chất muốn mua bà,
Sau dâng cho chúa Trịnh
Để vinh thân, phì gia.
Đoán được biết ý định ấy,
Bà dứt khoát nói không,
Dù biết nếu đồng ý,
Gia đình bớt long đong.
Suốt cả thời thơ ấu
Và cả tuổi trưởng thành
Bà sống rất lặng lẽ
Cùng bố mẹ và anh.
Sau khi bố bà mất,
Rồi cả anh trai bà,
Để lại đàn con nhỏ
Tuổi lên năm, lên ba.
Bà làm thuốc, dạy học,
Vật lộn cuộc mưu sinh
Để nuôi mẹ, nuôi cháu.
Một mình bà, một mình.
Vì nổi tiếng giỏi chữ,
Có lần bà được mời
Vào phủ chúa dạy học.
Mơ ước của nhiều người.
Đó là chức Giáo Thụ,
Rất phù hợp, nhưng bà,
Không hiểu sao từ chức
Để trở về quê nhà.
Vì đoan trang, xinh đẹp,
Đã từng có nhiều người
Đến hỏi bà làm vợ,
Nhưng bà không nhận lời.
Mãi năm ba bảy tuổi
Bà mới lấy Nguyễn Kiều,
Một tiến sĩ góa vợ,
Giàu có và biết điều.
Năm Một Bảy Bốn Tám,
Chồng bà được thăng quan,
Được triều đình cất nhắc
Thành Tham Thị Nghệ An.
Bà theo chồng vào đó,
Không may dọc đường đi
Bị cảm nặng rồi mất,
Không kịp trăn trối gì.
*
Di sản Đoàn Thị Điểm
Để lại cho đời sau
Là những áng thơ đẹp
Nhưng thấm đẫm buồn đau.
Cuốn Truyền Kỳ Tân Phả
Là một tập văn xuôi
Được viết bằng chữ Hán,
In vào năm Tân Mùi.
Cuốn Nữ Trung Tùng Phận
Gần nghìn rưỡi câu thơ.
Phản ánh đúng tâm trạng
Người phụ nữ bấy giờ.
Nhưng quan trọng hơn cả
Là cuốn Chinh Phụ Ngâm.
Một ca khúc da diết
Với bao nỗi thăng trầm
Của một người vợ lính
Chồng đi chinh chiến xa.
Một người vợ mòn mỏi
Mong ngóng chồng về nhà.
Cuốn này bà không viết,
Mà dịch sang tiếng Nôm
Từ nguyên bản tiếng Hán
Của ông Đặng Trần Côn.
Bản dịch rất nhuẫn nhuyễn,
Như tiếng kêu nhói lòng.
Từ lâu đã được dạy
Trong chương trình phổ thông.
PS
Nghe đồn Đoàn Thị Điểm
Không chỉ giỏi văn chương,
Mà còn rất nổi tiếng
Trong ứng xử đời thường.
Nhiều lần, như ta biết,
Thi đối với Trạng Quỳnh,
Bà đã làm quan Trạng
Phải xấu hổ lặng thinh.
Lần nọ bà được cử
Ra đón tiếp sứ Thanh,
Trong vai cô thôn nữ
Bán mấy bó dưa hành.
Sứ Thanh thấy bà đẹp,
Có ý định trêu đùa,
Bèn đọc một câu đối,
Tin chắc bà chịu thua.
“Nam Phương nhất thốn thổ,
Bất tri kỷ nhân canh”
(Nước Nam có tí ấy
Mà khối kẻ tranh giành).
Bà liền cúi đầu đáp:
“Bắc quốc đại trượng phu
Giai do thử đồ xuất”.
(Nước Bắc, các trượng phu
Từ đó mà ra cả!”)
Sứ Thanh nghe, thẹn thò,
Khâm phục cô gái Việt,
Chuồn, không dám đôi co.
Thực ra câu đối ấy,
Muốn hiểu thanh thì thanh.
Hiểu tục thì rất tục.
Thật giỏi cô bán hành.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét