Thơ Cổ Ba Tư

RUĐAKI

Được xem là ông tổ của nền thơ ca Ba Tư, Ruđaki (Abu Abdulla Jafar Muhamad Rudaki) sinh năm 860 ở một làng miền núi có tên là Rudak, sau được ông chọn làm bút danh. Thời trẻ ông nổi tiếng hát hay và chơi các nhạc cụ dân tộc rất giỏi. Năm ba mươi tuổi ông đã được xem là nhà thơ lớn nhất thời đó và được mời tới Bukhara (nay thuộc Uzbêkixtan) sống trong cung các triều vua Samanid rồi trở thành thà thơ cung đình ở đấy một thời gian dài. Tuy nhiên sau này, do bị nghi liên quan đến một cuộc nổi dậy của dân chúng, ông thất sủng và bị đuổi đi. Ông trở về làng cũ và chết ở đó năm 941. Theo một số tài liệu, Ruđaki sáng tác ước tính hơn hai triệu câu thơ, nhưng giữ lại được đến nay không nhiều, tản mạn và không trọn vẹn tác phẩm.

THƠ HAI CÂU

* * *

Ta cô đơn giữa trăm vạn con nguời.

Ta cô đơn thiếu trăm vạn con người.

* * *

Anh được làm từ bụi đất như tôi,

Và khi chết cũng thành đất, thế thôi.

* * *

Tôi làm bạn với người bị đám đông ghét bỏ,

Không cam chịu cuộc đời luôn nhỏ nhoi, gò bó.

            * * *

Sao anh nghe những tiếng nhạc bùi tai,

Không chịu nghe, tiếng rên khóc, thở dài?

* * *

Người khôn ưa việc tốt, hòa bình.

Thằng ngốc thích chém giết, chiến tranh.

* * *

Kẻ thịt ngon, nho tươi ăn chẳng hết,

Người nhịn đói suốt ngày, thêm đói rét.

* * *

Em không yêu, nhưng sợ tình yêu mất.

Em giả dối, lại muốn tìm sự thật.

* * *

Một kẻ thù đã nhiều tai họa.

Trăm người bạn vẫn còn ít quá.

* * *

Nhờ tình yêu, tôi hăng say lao động.

Thiếu tình yêu, tôi không còn muốn sống.

* * *

Người no nghĩ xin ăn là nhục nhã.

Người không bệnh, không đau không đáng lạ.

* * *

Anh sẽ giống như cừu sa bãi lầy

Khi thượng đế xét tội anh sau này.

* * *

Ngày mùa xuân đẹp thật, cỏ và hoa.

Nhưng không đẹp bằng đêm chỉ hai ta.

* * *

Bản thân tôi cũng rất thích được khen,

Nhưng lời khen phải chân thành, tất nhiên.

* * *

Vâng, anh buồn, nhưng không buồn vẩn vơ.

Buồn vì em, vì em anh ngẩn ngơ.

* * *

Cũng chẳng sao quần áo rách, khi anh

Tâm hồn không vấy bẩn, vẫn nguyên lành.

* * *

Nụ hôn người yêu như nước hồ mặn chát -

Càng uống nhiều càng thấy khát.

* * *

Cô gái đẹp làm anh vui, hết mệt.

Thế mà anh tìm lão già hiền triết.

* * *

Tôi nhuộm tóc không vì tôi muốn trẻ.

Tôi nhuộm tóc để nhớ về tuổi trẻ.

* * *

Kể cũng buồn: chim ác sống trăm năm,

Mà con én chưa đầy năm đã chết.

THƠ BỐN CÂU

* * *

Thường người ta tìm tôi khi gặp nạn.

Đến tâm sự khi trong lòng buồn chán.

Thế mà tôi khát nước, chẳng người nào

Cho tôi uống, lại còn lên giọng phán.

* * *

Đời đã khổ, lại còn rất ngắn.

Sao thần chết đang tâm tàn nhẫn

Ngắt bông hoa xinh đẹp như em

Mà không chút băn khuăn, hối hận?

* * *

Hãy cảm ơn thượng đế, gượng mà vui.

Đời thế nào mặc kệ, gượng mà vui.

Cũng chẳng sao khi anh mãi không giàu.

Thì cuộc đời vẫn thế, gượng mà vui.

* * *

Vua chúng ta thật vĩ đại, phi thường,

Bắn đạn bạc, tên vàng ngoài chiến trường.

Lính vua chết, tiếc thay, không vải liệm,

Cũng không tiền chữa trị người bị thương.

* * *

Thật kỳ diệu cuộc đời này.

Không ngừng nghỉ, tự mình quay.

Yêu - biến anh thành hoàng đế.

Ghét - bắt làm thằng ăn mày.

            * * *

Trời thương tình, ban cho tôi bốn cái:

            Sức khỏe, tên, trí khôn, lòng nhân ái.

Trong chúng ta, ai có bốn cái này,

Sẽ hạnh phúc, không buồn đau, sợ hãi.

* * *

Sao nhìn ai anh cũng toàn thấy ác?

Anh hờ hững với nỗi đau người khác.

Xua cái tham, cái hằn học khỏi tim,

Anh sẽ thấy đời cũng không tệ bạc.

* * *

Ta uống nhiều vì lòng ta ngất ngây.

Nhất là khi có bạn gái thế này.

Mặc bọn ngốc cứ chê ta là ngốc.

Không vì ngốc ta ngã, mà vì say.

            * * *

Người ta ghét ăn mày như ghét quỉ,

Chưa nghe xin, đã ném đồng xu gỉ.

Anh xấu hổ, không nghe hết lời xin?

Tôi thì sao, người xin anh bố thí?

* * *

Hãy nhìn đời bằng con mắt thông minh.

Đừng cố chấp, nhìn đời qua định kiến.

Đời là biển, muốn vượt qua, xin anh

Hãy tự đóng con tàu bằng bằng việc thiện.

* * *

Biết thắng cái thấp hèn -

anh là người hạnh phúc.

Không cười diễu người điên -

anh là người hạnh phúc.

Và bất hạnh là ai dẫm lên ngực người đời.

Dìu người ngã đứng lên -

anh là người hạnh phúc.

            * * *

            Em hãy đến, đàn anh nghe đêm nay.

Nhớ mang rượu để hai ta cùng say.

Thứ rượu đỏ long lanh như ngọc bích,

Như vầng dương luôn rực đỏ mỗi ngày.

* * *

            Tóc em đen, uốn xuăn đầy cám dỗ.

            Đẹp hơn cả trăm bông hồng màu đỏ.

            Trong mỗi lọn là một nghìn yêu thương.

            Trong mỗi búi là một nghìn đau khổ.

            THƠ TRỮ TÌNH

* * *

Đừng ghen tị với niềm vui người khác

Kẻo rồi anh thành nạn nhân kẻ ác.

Lưỡi của mình hãy giấu kỹ, nếu không

Anh tự mình chuốc lấy vạ bất công.

* * *

Kiếm trên tay không phải để giết người.

Mọi cái ác phải trả giá trước Trời.

Không vô cớ gõ cữa người, bởi lẽ

Anh có thể bị đánh đau vì thế.

* * *

Đừng vội giận, đừng trách bạn làm gì.

Đời thay đổi, mọi cái sẽ qua đi.

Hôm nay thế, nhưng mai không còn thế.

Giận, trách bạn vốn là điều quá dễ.

Cái khó hơn - không vì giận lần này,

Mà anh quên bao điều tốt xưa nay.

Hãy tha thứ nếu bạn ánh có lỗi.

Anh cũng chẳng hoàn hảo đâu. Xin hỏi:

Hoa có gai, gai châm anh, đúng không,

Nhưng vì thế anh sống thiếu hoa hồng?

Hay anh định hàng ngày tìm bạn mới?

Hãy khoan dung, hãy bình tâm chờ đợi.

* * *

Đời bình thường như vẫn thế xưa nay.

Sao vô cớ, anh buồn bã, chau mày?

Hãy xua đi những ý buồn bất tận.

Đời anh đẹp, cứ tin vào số phận.

Mà số phận có cách riêng của mình.

Hãy tin nó, đừng tin nhà chiêm tinh.

Đời thực ra không xấu như ta nghĩ.

Hãy hưởng thụ, đời mình đừng bỏ phí.

* * *

Này anh bạn, đừng buồn lâu, tôi biết

Anh đang khóc, nhớ thương người đã chết.

Đời phải thế, việc gì qua đã qua,

Có cưỡng lại cũng vô ích thôi mà.

Anh mong muốn cuộc đời luôn bình lặng,

Nhưng cuộc đời cứ sục sôi, căng thẳng.

Xin đừng khóc, vì đời chẳng mủi lòng.

Đừng oán giận mà uổng sức, phí công.

Mặc anh buồn, anh cầu xin, quằn quại,

Gì đã mất, không thể nào lấy lại.

Không có ai sống mãi mãi trên đời.

Không phải thần, chúng ta chỉ là người.

Rượu là thuốc chữa bệnh buồn tốt nhất,

Dù không giúp mang lại gì đã mất.

Thôi, một khi không thắng được buồn đau,

Thì lại đây, ta uống rượu cùng nhau.

* * *

Tôi không đổi cuộc sống tinh thần

Lấy khoái lạc hay mưu cầu cái ăn.

Tôi viết thơ vì số tôi bắt thế -

Về cái đẹp và những điều tử tế.

Tôi quen biết nhiều vua quan, tiếc thay,

Không phải ai trong số những người này

Cũng tử tế, hay ho như họ nói.

Có một việc tôi không sao làm nổi

Là cố nêu gương tốt, sống chân thành

Cho họ theo, ấy mà rồi không thành.

* * *

Dù anh sống lâu đến đâu, cuối cùng,

Cũng phải đến một kết cục rất chung

Là cái chết - xưa hay nay vẫn thế,

Với tất cả mọi người, không ngoại lệ.

Vậy sống đi, trong cung điện, lâu đài,

Hay túp lều, phải ăn cháo, ăn khoai;

Vì với vua anh minh, hùng mạnh nhất,

Hay thằng dân cùng đinh không tấc đất,

Thì cuộc đời cũng chỉ một giấc mơ.

Anh nấn ná, định ngủ đến bao giờ?

Mà đã chết, mọi người đều thế cả,

Không phân biệt nghèo hèn hay danh giá.

Vậy sống đi, quí nhất ở đời này

Là tình yêu, thảnh thơi và men say!

* * *

Rượu giúp ta thấy bản chất con người -

Tốt, chân thật hay gian trá, hại đời.

Thích cứ uống, đừng băn khuăn tìm cớ,

Nhưng ngon nhất, uống khi hoa nhài nở.

Rượu giúp anh thuần được ngựa bất kham,

Làm việc khó từng mơ ước muốn làm.

Cũng nhờ rượu, anh keo thành hào phóng.

Tim khô héo thành dạt dào, thoáng rộng.

* * *

Đời là một giấc mơ buồn, tuy thế,

Đời luôn thức, luôn gây điều tồi tệ.

Người hiền lành trời bắt khổ suốt đời,

Kẻ độc ác lại được sướng hơn người.

Đời là thế, đừng cả tin, cẩn thận,

Đẹp bề ngoài nhưng lòng lang, dạ rắn.

* * *

Hãy vui vẻ với cô gái anh yêu.

Đời ngắn lắm, chỉ ba ngày, không nhiều.

Mai thế nào - việc của trời, trời biết.

Chuyện hôm qua - đừng quan tâm thêm mệt.

Nào vui lên, cứ nhìn chúng tôi đây.

Bạn gái tôi và tôi vui suốt ngày.

Xin nhắc lại: Đời - giấc mơ buồn tẻ.

Hãy uống rượu, còn thì thôi, mặc kệ!

* * *

Biết bao bậc đế vương danh giá nhất

Đều lần lượt ra đi, nằm dưới đất.

Họ, chủ nhân bao cung điện, lâu đài,

Bao châu báu, bao bạc vàng, đất đai

Nhiều lương thực, nhiều thức ăn quí hiếm,

Mà họ chết, chỉ mang theo vải liệm.

Vậy ý nghĩa của cuộc sống là gì?

Là những cái ta ăn, không mang đi.

* * *

Hãy rót rượu cho ta, nào cậu bé,

Thứ rượu trong, long lanh như giọt lệ.

Chất men say làm người buồn thành vui,

Làm trời nắng cả khi mưa sụt sùi,

Làm người chết cũng đội mồ đứng dậy

Và người sống thấy cuộc đời lộng lẫy.

Nào rót rượu cho ta, rót nhanh lên,

Để ta vùi nỗi buồn trong chất men.

* * *

Anh than khóc người thân anh ra đi?

Vâng cứ khóc, nhưng thử hỏi ích gì?

Cái phải đến cuối cùng rồi sẽ đến.

Ai cũng sống, cũng chết thôi, hết chuyện.

Anh muốn đời thật tốt đẹp, bình yên,

Thế mà đời luôn biến động, đảo điên.

Đời chẳng thèm nghe anh đâu, quả thế,

Dẫu anh kêu hay khóc than cũng kệ.

Anh mong muốn, anh cố gắng đến đâu,

Cũng chẳng tìm được cái mất từ lâu.

Đừng bắt anh cứ buồn rầu, đau khổ

Vì mọi cớ trong đời thường lớn nhỏ.

Chắc anh hỏi: Vậy theo ông, làm gì?

Làm gì ư? Hãy rót rượu, uống đi.

Là người bạn, xưa nay ly rượu nhỏ

Sẽ giúp ta thấy đời như vốn có.

* * *

Hãy vui cùng cô gái đẹp, ngây thơ.

Đời phù du, rốt cục chỉ giấc mơ.

Giờ đang sống, đời cho gì cứ nhận.

Chuyện quá khứ thôi đừng buồn, đừng giận.

Cứ xem tôi cùng cô bạn của tôi.

Hai người sống kể ra không phải tồi.

Cả người nhận, cả người cho hạnh phúc.

Ai dửng dưng mới nếm mùi địa ngục.

Tôi đã nói: đừi này chẳng là gì.

Vậy đừng hỏi, cứ uống, cứ vui đi!

* * *

Biết suy ngẫm, đời làm ta sáng mắt.

Chính cuộc đời cho lời khuyên tốt nhất:

“Thấy người vui và hạnh phúc, đừng ghen.

Đừng biến anh thành một kẻ thấp hèn.

Nếu tức giận, bề ngoài đừng bộc lộ,

Tránh tai họa sẽ xẩy ra sau đó.”

* * *

Ở đời này rất phù du, bèo bọt,

Đừng vội vui, đừng vội cho là tốt.

Cả khi anh là vua chúa uy quyền,

Thì cuối cùng cũng nằm dưới đất đen.

Mà dưới ấy, trong mồ, anh đơn độc,

Không bạn bè, không cả lời tâng bốc.

Bạn của anh, nếu có, chỉ là giun.

Bản thân anh đang biến thành đất bùn.

Ngày ấy đến, tức là ngày anh chết,

Ngay lập tức mọi người quên anh hết.

                                 IBN SINA

Ở phương Tây người ta thường gọi ông là Avicenna, ông sinh năm 980, mất năm 1037, là nhà y học, triết học, thần học đạo Hồi, nhà khoa học và nhà thơ nổi tiếng của Ba Tư cổ đại. Ibn Sina sinh ở gần Bukhara thuộc Uzbekistan ngày nay. Ông viết gần 450 chuyên luận sâu sắc về các đề tài khác nhau và được coi là ông tổ của ngành y hiện đại. Số lượng tác phẩm thơ của ông lưu lại được không nhiều.

THƠ BỐN CÂU

* * *

Ở với lừa phải nhớ kêu be be.

Con lừa nào cũng tưởng mình rất ghê.

Nhỡ con nào không có tai, chắc chắn

Sẽ bị coi là phản đạo, đáng chê.

* * *

Nếu có người nói cho tôi được hay

Rằng vì sao tôi sinh ở đời này,

Thì chắc chắn tôi thấy mình hạnh phúc,

Chứ không buồn, trăn trở giống xưa nay.

* * *

Tôi đã đi gần như toàn thế giới,

Nhưng chưa đến cái đích mình mong đợi.

Cái đầu tôi gần như biết mọi điều

Nhưng chưa đạt cái điều tôi vươn tới.

* * *

Tôi học hỏi cần cù, không quản mệt.

Bao nhiêu chuyện nhỏ to tôi biết hết,

Chuyện trên trời dưới biển, chuyện xưa nay.

Nhưng tôi chẳng biết gì về cái chết.

* * *

Việc đã qua, nghĩ làm gì thêm mệt.

Khi sức lực và thời gian chưa hết,

Hãy cố làm việc gì đó hôm nay,

Vì có thể ngày mai anh đã chết.

* * *

Tình yêu không mua bán.

Không đòi hỏi chức quyền.

Không biết quí hạnh phúc,

Tai họa sẽ đến liền.

* * *

Với người nghiện, rượu uống nhiều có hại.

Ta uống chút cho vui, sao phải ngại?

Là thuốc tiên, là đáng quí khi ta

Uống với bạn, có lý do, vừa phải.

* * *

Theo tôi nghĩ, ba hạng người sau đây

Được uống rượu: Đó là gã ăn mày,

Nhà thông thái và ông vua. Vì vậy

Anh đừng uống nếu không thuộc nhóm này.

* * *

Bạn của tôi chơi với kẻ thù tôi.

Bạn mà thế là người bạn rất tồi.

Vậy cẩn thận với miếng đường, khi nó

Giấu chất độc sâu bên trong, dù nhỏ.

* * *

Bình rượu sành ở đâu? - Ê, chủ quán!

Hãy mang nó ra mau, - Ê, chủ quán!

Chiếc bình rượu sứt vòi đầy rượu đỏ, chúng tôi

Muốn uống xua buồn đau! - Ê, chủ quán!

* * *

Tôi đọc sách, biết mọi điều cặn kẽ.

Cả vạn vật trong đời này cũng thế.

Nhưng tiếc thay tôi chẳng biết tí gì

Về chính tôi, một con người nhỏ bé.

PHIĐÔUSI

Tên đầy đủ là Abukhankasima Phiđôusi, nhà thơ Ba Tư vĩ đại, tiểu sử không rõ và thường được bao bọc bởi nhiều huyền thoại. Ông sinh ở một làng nhỏ gần thành phố Tus, khoảng từ năm 932 đến 935., trong gia đình một chủ đất người Iran  không giàu có lắm. Người ta hoàn toàn không biết gì về tuổi thơ và tuổi trưởng thành của ông, nhưng có lẽ ông được học ở những trường tốt nhất thời đó. Ông am hiểu văn hoc Ả Rập và Ba Tư, đặc biệt quan tâm đến lịch sử nước nhà, điều sau này giúp ông viết tác phẩm vĩ đại nhất của mình và cũng là của cả nền thơ ca đất nước - Truyện các vua" (Shah Nameh), một bộ sử bằng thơ hàng nghìn trang về các đời vua Ba Tư trong nhiều trăm năm. Ông dành 30 năm để viết nó. Tương truyên vua Mahmud hứa sẽ hậu thưởng cho ông khi viết xong, nhưng vua đã nuốt lời, chỉ cho ông một túi bạc. Ông chia đôi số bạc này cho người hầu của vua và tên đầy tớ của mình rồi trở về quê hương và chết ở đấy trong cảnh nghèo nàn và ít người biết tới. Sau này người ta dựng tượng và lăng thờ cúng ông ở thành phố Tus.

NHỮNG LỜI KIM CƯƠNG

Ai có học sẽ thành người mạnh mẽ.

Nhờ có học mà người già thành trẻ.

Ai một làn nếm trí thức, suốt đời

Sẽ thấy mình hạnh phúc, muốn làm người.

Phải tôn trọng bình yên và sự thật.

Đã là người, đừng trở thành súc vật.

Anh được gọi là người, xin chớ quên

Đó là danh hiệu quí, dẫu sang hèn.

Trong vạn vật, con người là tuyệt mỹ,

Chính vì người có lương tâm, biết nghĩ.

Ai bất nhân, gây điều ác cho đời,

Dẫu là người nhưng vẫn chưa là người.

Ai tăm tối, trong lòng luôn vẩn đục,

Sống suốt đời không bao giờ hạnh phúc.

Ai tham lam, luôn mưu lợi làm giàu,

Tưởng mình giàu nhưng thực ra không giàu.

Hãy giúp đỡ khi có người gặp nạn,

Giúp bằng việc mình làm, không phải phán.

Đừng dẫm bẹp con kiến dưới chân mình.

Nó ham sống cũng chẳng kém gì anh.

Ham quyền lực, anh quyết tâm phấn đấu,

Rồi tay anh sẽ có ngày dính máu.

Anh bị giết, hoặc anh giết người ta -

Chẳng hay gì việc ấy, hãy tránh xa.

Bản thân tôi, quí tình người, tình bạn,

Luôn cố sống trong hòa bình, thanh thản.

THƠ TRỮ TÌNH

* * *

Con cái chính là món quà quí nhất.

Quí hơn cả những gì ta quí nhất.

Không có gì gần gũi bằng con -

Là niềm vui, là chỗ dựa tâm hồn.

Chết là cái dành chung cho tất cả -

Nghèo hay giàu, thấp hèn hay danh giá.

Ta được đưa vào đời trong một giây,

Và cũng thế ta ra khỏi đời này.

Khi thần chết đã công bằng nhường ấy,

Thì sao ta phải khóc buồn như vây?

Sớm hoặc muộn, ai cũng phải ra đi,

Nhưng quan trọng - ta để lại cái gì?

Những điều tốt, tiếng thơm anh để lại

Muôn đời sau sẽ vẫn còn mãi mãi.

* * *

Khi còn trẻ phải bắt mình lao động -

Cái làm người thông minh, yêu cuộc sống.

Không có gì chóng hủy hoại cuộc đời

Bằng nhàn rỗi và bản thân cái lười.

Hãy lao động, hãy nếm mùi nặng nhọc.

Hãy cười vui, và nếu cần, hãy khóc.

Phải có đích, phải biết mình muốn gì.

Cứ thẳng đường đã chọn, bước chân đi.

Không được tự biến mình thành củi mục

Để cơn gió rất dễ dàng bẻ gục.

Sống ở đời, ai dũng cảm, thông minh

Dẫu khó khăn, vẫn làm chủ đời mình.

Cả những lúc hiểm nguy hay bất hạnh

Cũng rút được những điều mình nên tránh.

* * *

Suy cho cùng, cái quí nhất trên đời

Là trung thực và nói lời giữ lời.

Anh thực sự chẳng có gì lo lắng

Nếu anh sáng với tấm lòng ngay thẳng.

Vì con đường giả dối trước hoặc sau

Sẽ dẫn anh tới nước mắt, buồn đau.

Khi cái tốt, điều hay anh học hỏi,

Nghĩa là anh đang tránh xa tội lỗi.

Đừng làm đau những người thân của anh.

Đừng gây ác với những người hiền lành.

Anh làm bẩn dòng suối trong, chắc chắn

Tâm hồn anh cũng trở thành vấy bẩn.

Anh đào hố chôn người, rồi có ngày

Bản thân anh sẽ rơi vào hố này.

Tôi thành thật không mong anh điều ấy.

Với người khác anh cũng nên làm vậy

* * *

Muốn thanh thản, muốn thành người thông minh,

Không được để lòng tham chi phối mình.

Ai ham muốn không nhiều, không hiếu thắng,

Người ấy ít buồn lo, căng thẳng.

Chính lòng tham gây tai họa cho người.

Ai không hiểu, coi như chưa hiểu đời.

Kiếm được tiền rất khó khăn, hẳn thế,

Nhưng tiêu tiền thông minh không phải dễ.

Cứ nhìn quanh, anh sẽ thấy: nhiều tiền

Gây tai họa chẳng kém gì nghèo hèn.

Khi sung sướng hoặc khi giàu có nhất,

Cũng đừng kiêu, khinh đời hay vênh mặt.

Anh có tiền, tất nhiên, xin cứ tiêu,

Nhưng phải dành chút ít giúp người nghèo.

* * *

Hãy cứ sống chính như anh đang có,

Đừng quá vui, đừng quá buồn, đau khổ.

Đang khỏe mạnh có thể thành ốm đau,

Buồn rồi vui, vui rồi buồn thay nhau.

Chẳng ai khổ suốt đời và ngược lại,

Cũng chẳng ai được sướng vui mãi mãi.

Buồn hoặc vui đều nhanh chóng trôi qua,

Vậy nghĩ lắm làm gì cho thêm già?

Đã có mắt, chẳng phải cần ai dạy.

Cứ nhìn quanh rồi tự mình sẽ thấy

Rằng cuộc đời rất tráo trở xưa nay,

Rằng để sống hạnh phúc ở đời này

Ta chỉ cần trời ban cho sức khỏe

Và tâm hồn luôn thảnh thơi, tươi trẻ.

* * *

Hãy thử thách người anh coi là bạn

Cả khi vui cũng như khi hoạn nạn.

Người thông minh sẽ không bạn với người

Không nhất quán giữa ý nghĩ và lời.

Dẫu là bạn, nhưng một khi ngu dốt,

Thì đừng chờ ở anh ta điều tốt.

Anh, đàn ông, cần được thử thách nhiều

Qua khó khăn, công việc hoặc tình yêu.

Lấy vợ tốt, anh là người hạnh phúc.

Vợ anh xấu, đời anh là địa ngục.

Không ngẫu nhiên có lá rách, lá lành.

Vợ thế nào còn phụ thuộc vào anh.

Con thừa hưởng ở người cha tất cả -

Từ ý chí đến tình thương, danh giá.

Con đi chệch đường tốt của cha ông

Là con hư, khiến cha mẹ đau lòng.

Anh giàu sang, nhưng cuối cùng để lại

Cái quí nhất không gì bằng con cái.

Đã là con, anh phải yêu như nhau -

Gái hay trai, con út hoặc con đầu.

Không ngẫu nhiên, con thông minh, tài giỏi

Thường xuất thân từ gia đình dòng dõi.

* * *

Hãy luôn gieo những hạt giống thông minh

Vào lời nói, vào việc làm của mình.

Sự thông minh giúp anh không phạm lỗi.

Còn trí thức giúp anh không nghèo đói.

Nếu phải học một cái gì suốt đời,

Thì phải học tri thức để làm người.

Nếu số phận ban cho anh trí thức,

Anh sẽ làm chỉ những điều vừa sức.

Phải liệu cơm gắp mắm, chớ tham lam,

Đừng luyến tiếc những gì không thể làm.

* * *

Đừng mong chờ điều lành từ kẻ xấu.

Đừng hy vọng nấu thành cơm từ trấu.

Kẻ gian thề, đừng có tin, về sau

Hắn sẽ quên và nuốt lời rất mau.

Kẻ gian dối đến nhà, mau đóng cửa

Nếu không muốn bị lừa thêm lần nữa.

Có ai nhờ sư tử đói chăn dê?

Chỉ có ngốc mới tin thằng ngốc thề.

Kẻ thù ác nhưng thông minh, có học

Nhiều khi hơn bạn hiền mà ngu ngốc.

Người nuôi hổ bị hổ vồ có ngày -

Chính con hổ từng bế ẵm trên tay.

Người thông minh không đeo gông vào cổ,

Không tự đặt đầu mình vào miệng hổ.

Mạng sống anh là quà tặng của trời.

Anh phí phạm là có lỗi với đời.

Thi với hổ không phải việc anh hùng,

Mà đơn giản anh chỉ là thằng khùng.

Gặp khó khăn đừng bao giờ dao động,

Đừng vội vàng chịu buồn đau, thất vọng.

Anh chẳng làm được gì khi vội vàng.

Biết kiên nhẫn, rắn cũng bò khỏi hang.

Thường chiến thắng là những người kiên nhẵn.

Hãy bình tĩnh, đừng vội vàng tức giận.

Nhưng khi cần phải hành động, không chờ,

Vì nếu chậm là để nhỡ thời cơ.

Đừng để nhỡ việc mình vì biếng nhác -

Rất có thể không còn cơ hội khác.

Hãy hái hoa khi hoa đẹp, nếu không

Hoa sẽ tàn, có tiếc cũng bằng không.

* * *

Khi tức giận phải kiềm mình, suy nghĩ.

Đừng để bị cuốn theo, thành mất trí.

Mất kiềm chế chỉ thêm khổ cho anh.

Biết kiềm chế làm việc gì cũng thành.

Khi tức giận, ai nói gì không phải,

Đừng nổi nóng mà ôn tồn đáp lại.

Ai gieo gì sẽ gặt nấy, tất nhiên,

Anh ở hiền chắc sẽ được gặp hiền.

Người thông minh không nghe lời xúi bẩy.

Bản thân họ cũng không làm việc ấy.

Lời anh nói, dẫu là lời kim cương,

Nhưng nói nhiều thành hạt cát bình thường.

Trước khi nói phải lựa lời thật kỹ,

Càng phải biết lắng nghe người tế nhị.

Bỏ ngoài tai những lời nói thấp hèn,

Tức là anh tăng giá trị anh lên.

* * *

Không trí khôn, đầu chỉ là quả dưa.

Xác khỏe mạnh, không hồn cũng bằng thừa.

Công thầy dạy lớn hơn công bố mẹ.

Anh em tồi thua láng giềng tử tế.

Khi chưa bắt được gà vịt ngoài sân

Thì tốt hơn chưa mời khách đến ăn.

Nghe là tốt, nhưng tốt hơn - được thấy.

Tốt hơn nữa - tự mình làm việc ấy.

Thường vẫn thế, nơi nào có mặt trời

Thì trăng sao không khoe mình hơn người.

Anh tài giỏi, anh làm gì cũng được,

Nhưng không thể bắt dòng sông chảy ngược.

Anh có thể thông minh hơn người,

Nhưng không thể thông minh hơn trời.

Với người già, đừng nên mời uống rượu -

Riêng cái già cũng đã làm họ yếu.

Ai đã già thì nên cam phận già.

Đâu phải rắn mà mong còn lột da?

Già mà luôn tỏ ra mình đang trẻ

Thì chẳng gì đáng cười hơn, quả thế.

* * *

Đời bất công, kẻ độc ác hại người

Lại được sống trong sung sướng suốt đời.

Còn người tốt, luôn suốt đời ngay thẳng

Lại phải sống trong đói nghèo, cay đắng.

Đời là thế, có người nghèo, người giàu,

Người hạnh phúc, người phải luôn buồn đau.

Nhưng tráo trở cũng là đời, cẩn thận.

Sướng hay khổ, chưa có gì chắc chắn.

ĐẠO LÀM VUA

* * *

Đã là vua, điều đầu tiên cần nhớ

Là không được làm cho dân lo sợ.

Phải cai trị bằng công lý, tình thương.

Lời dân kêu quyết không được xem thường.

Vua hay quan, cai trị dân, nhất thiết

Phải là người luôn công tâm, liêm khiết.

Khi xét xử phải sáng suốt, thông minh.

Phải yêu dân như yêu chính con mình.

Với dân thường, phải chăm lo giúp đỡ.

Không bao giờ được giết người vô cớ.

Đừng vội vàng khi quyết định, xưa nay

Hơn ai hết, vua phải hiểu điều này.

Vua không biết kiềm mình, hay bồng bột

Thì không thể gọi là ông vua tốt.

Vua ý nghĩ mà tối đen trong đầu

Thì thế nào cũng chuốc họa về sau.

* * *

Cái mùi vị của chiến tranh rất đắng,

Thậm chí cả khi quân vua chiến thắng.

Khi quân giặc đến cầu hòa, làm thân

Thì hãy nên chấp nhận, đừng xuất quân.

Trước khi đánh hãy cố thử hòa bình,

Xem cách nào tránh được họa chiến tranh.

Nhưng khi giặc dám đem quân xâm lược

Thì thà chết không làm dân mất nước.

Khi đánh nhau phải chú ý coi chừng

Kẻo kẻ thù đánh tập hậu sau lưng.

Tướng cầm quân mà thông minh, tài giỏi

Thì không có kẻ thù nào đánh nổi.

Lính phải cần dũng cảm, tất nhiên,

Vì với lính, không gì nhục bằng hèn.

Người xưa nói: Phải đánh đâu thắng đấy,

Nhưng đừng đuổi khi giặc thua bỏ chạy.

Điều quan trọng là khi vừa thắng xong,

Với quân địch, phải hết sức đề phòng.

Vì quân địch, dẫu thua và yếu thật,

Nhưng có thể gây điều tai hại nhất.

Với kẻ thù, chỉ giết lúc giao tranh,

Khi kẻ thù có vũ khí như anh.

Với tù binh, hàng binh, đừng giết họ -

Anh có thể sẽ cùng chung cảnh ngộ.

Đạo làm vua - phải cho lính đủ ăn,

Vì nếu không, lính sẽ cướp của dân.

Không được giết người dân thường vô tội -

Dân của địch, nhưng họ không có lỗi.

Anh cướp phá hay đốt nhà dân lành,

Nghĩa là anh đang đốt phá nhà anh.

Vua tử tế là vua không phá hoại

Những di tích do người xưa để lại.

TRUYỆN CÁC VUA (Shah-Nameh)

    (Trích dịch)

ZOHAK GIẾT CHA

Ở vùng đất có tên "Chàng Kỵ Sĩ"

Xưa có một ông vua đầy nghĩa khí.

Ông trị dân theo lẽ phải, ý trời,

Vừa chuyên lo việc nước, lại thương người.

Ông vua ấy tên gọi là Mađát,

Nhiều gia súc và ruộng đồng bát ngát.

Trời cho ông có được cậu con trai

Tên Zohak, rất dũng cảm, nhiều tài.

Chàng thông minh, yêu đời, luôn hiếu động,

Nhưng nhẹ dạ, thơ ngây trong cuộc sống.

Một sáng nọ, đang cưỡi ngựa đi chơi

Ở chỗ vắng, chàng bỗng gặp một người

Rất ưa  nhìn, hào hoa và tế nhị.

Nhưng người ấy, than ôi, là con quỷ.

Nó hiện thân để dụ dỗ, lừa chàng

Bằng lời nói, bằng cử chỉ đàng hoàng,

Đưa chàng trai vào con đường tội lỗi,

Sau một lúc chuyện trò, con quỷ nói:

"Này Zohak, muốn thành đạt, đi xa,

Anh phải thề sẽ làm đúng lời ta!"

Vốn chân thật, lại tin ngay bạn quỷ,

Zohak thề mà không cần suy nghĩ:

"Tôi xin thề là sống chết từ nay,

Dù ở đâu, ban đêm hay ban ngày,

Sẽ làm theo đúng như lời anh nói,

Nếu vi phạm sẽ bị trời bắt tội!"

Con quỷ cười: "Tốt lắm, hãy nghe ta.

Cha của anh luôn ốm yếu, lại già,

Vậy hãy giết ông ta đi, đừng ngại.

Anh sẽ được lên làm vua mãi mãi".

Zohak nghe, tái mặt, sợ hết hồn.

Dẫu sao chàng vẫn biết đạo làm con.

"Ta không thể làm điều này! - chàng nói.-

Đừng khuyên ta làm điều gian, tội lỗi!"

Con quỷ đáp: "Anh định phá lời thề?

Hay anh muốn bị trừng phạt nặng nề?

Anh phải chết, phải suốt đời nhục nhã,

Cũng sẽ chết cả nhà anh danh giá."

Vậy là chỉ một chốc thôi, anh ta

Đã bị đưa vào bẫy quỷ ma tà.

"Vâng, tôi xin nghe theo ông, đành vậy.

Nhưng tôi biết làm sao đây điều ấy?"

Con quỷ đáp: "Đừng lo. Ta giúp anh.

Khi được ta giúp đỡ, việc ắt thành."

Trong cung điện của đức vua Mađát

Có khu vườn nhiều cây to bóng mát.

Vua thường hay vào đấy dạo ban đêm,

Dưới ánh trăng mờ ảo, cảnh êm đềm.

Biết điều ấy, con vua, do quỷ báo,

Đào chiếc hố trên đường vua đi dạo.

Thế là vua ngã xuống hố chết ngay,

Mà không biết con mình làm việc này.

Còn Zohak lên ngôi vua từ đó

Với cái nhục suốt đời - con giết bố!

QUỈ LÀM ĐẦU BẾP CHO VUA ZOHAK

Vừa mới xui con giết cha, độc ác,

Quỷ lần nữa lăm le làm việc khác.

Nó biến thành chàng trai trẻ khôi ngô,

Ăn nói hay, nhanh nhẹn, biết nhiều trò.

Gặp Zohak mới lên ngôi, nó nói:

"Tôi là người chuyên nấu ăn rất giỏi,

Xin được ngài cho hầu hạ trong cung,

Nấu những món ngon và lạ vô cùng".

Vua đồng ý. Thế là bằng phù phép

Quỷ được nhận vào cung làm đầu bếp.

Vào thời ấy thức ăn khác ngày nay,

Vua cũng ăn toàn hoa quả, lá cây.

Các món thịt hầu thì như chưa có,

Lại càng hiếm những thức ăn béo bổ.

Quỷ quyết định cho vua ăn lần này

Những gì ngài chưa được biết xưa nay.

Món đầu tiên là trứng chim rán mỡ.

Zohak ăn, thấy rất ngon, mừng rỡ.

Món tiếp theo con quỷ dọn hôm sau

Là thịt gà, còn ngon hơn món đầu.

Rồi tiếp đến, món bò thui, tiếp nữa,

Món ngon nhất, là cháo hầm lợn sữa.

Zohak khen, cảm ơn quỷ, mỉm cười:

"Ngươi muốn gì, ta sẽ thưởng cho ngươi!"

Con quỷ đáp: "Với tôi quan trọng nhất

Là thấy vua ăn ngon và đủ chất.

Nếu thực tình, ngài muốn thưởng cho tôi,

Thì xin ngài hãy để tôi đặt môi

Hôn lần lượt đôi vai ngài khỏe mạnh."

Vua đồng ý. Con quỷ cười ranh mãnh,

Rồi khẽ hôn lên vai vua. Lạ thay,

Nó biến mất. Từ vai vua lúc này

Bỗng nhú lên đôi rắn đen dữ tợn.

Vua hoảng sợ liền kêu to đau đớn.

Vua sai người chém đứt rắn, than ôi,

Hai con khác mọc lên, lớn gấp đôi.

Nhiều danh y từ khắp nơi trong nước

Được triệu đến, nhưng chẳng làm gì đươc.

Con quỷ ấy lần nữa lại ra tay.

Nó biến thành thầy thuốc, bảo thế này:

"Không một ai cưỡng được đòn số phận.

Vua không giết, mà phải nuôi đôi rắn.

Nuôi bằng óc hai người mỗi ngày đêm.

Không làm thế, vua sẽ chết, rồi xem!"

Thế là vua lại gây thêm tội ác

Ở một nước vốn nghèo nàn, loạn lạc

NGUỒN GỐC NGƯỜI KURDS

Người đẩu tiên bị rắn thần ăn thịt

Là hai cô con quan Tamahit.

Hai nàng đẹp, thật dịu dàng, trắng trong,

Như sao mai, như lỉễu cạnh bờ sông.

Cô chị cả có tên Shariaz.

Còn nàng kia, cô em - Arnavaz.

Theo lệnh vua, họ được dẫn vào cung,

Người run lên vì lo sợ vô cùng.

Thế là họ bị làm mồi cho rắn,

Một trò chơi rất ranh ma, tàn nhẫn.

Và cứ thế, đất nước nhiều năm trời

Cứ một đêm lại ít đi hai người.

Họ đều trẻ, cả con dân nghèo đói,

Cả con quan và con nhà dòng dõi.

Họ bị trao cho đầu bếp, tên này

Moi óc họ cho rắn ăn hàng ngày.

Tiếng ca thán ngày một lan trong nước,

Nhưng ca thán mà không làm gì được.

Một ngày nọ, có hai người gặp nhau.

Họ còn trẻ, có học, con nhà giàu.

Tên của một trong hai người - Camanac.

Còn người kia, trẻ hơn, Aramac.

Họ gặp nhau, nói đủ chuyện, cuối cùng

Lại nhắc đến đôi rắn ở hoàng cung,

Chuyện nhà vua quá tham lam, tàn nhẫn,

Và cả chuyện các nạn nhân của hắn.

Hai anh bạn quyết định lúc chia tay:

Phải tìm cách giúp đỡ những người này.

Họ cải trang thành những đầu bếp giỏi -

Nhờ hối lộ, và cũng nhờ ăn nói,

Họ được vào làm đầu bếp trong cung,

Làm cái việc nuôi rắn kia hãi hùng.

Những hôm đầu họ phải đành nuốt giận

Giết mỗi ngày hai người nuôi đôi rắn.

Nhưng rồi sau, họ khéo léo dùng mưu

Óc một người họ thay bằng óc cừu

Cuối cùng họ hằng ngày nuôi rắn độc

Chỉ bằng cách mổ bầy cừu lấy óc.

Vậy là họ, cứ thế ngày tiếp ngày

Cứu nhiều người thoát chết bằng cách này.

Họ bí mật được đưa đi khai phá

Một vùng đất thật xa và mới lạ

Sau lập nên vương quốc Kurdistan

Mà nghe đồn giàu đẹp nhất trần gian.

GIẤC MƠ CỦA ZOHAK

Dành quyền lực bằng âm mưu, cái ác,

Đúng nghìn năm trị vì vua Zohak.

Dưới bàn tay cai trị của vua này,

Cả thế giới phải rên xiết đêm ngày.

Việc làm tốt bị chìm trong bóng tối

Để nhường chỗ cho bất công, tội lỗi.

Không còn chỗ cho người giỏi, thông minh.

Đâu cũng đầy bọn lừa đảo, chiêm tinh.

Không dám nói, nhưng mọi người đều thấy

Chính quỉ Div gây nên tai họa ấy.

... Vua Zohak có một trò bất lương

Là phá trinh các cô gái dân thường.

Hắn đưa họ vào thâm cung làm nhục,

Khinh đạo lý, phép trời và địa ngục,

Cứ đều đều tiếp diễn bấy lâu nay.

Ta hãy xem trời trị hắn tội này.

Một tối nọ, theo lệ thường, Arnavas

Lên giường ngủ với đức vua Zohak.

Đêm đã khuya, cung điện lặng như tờ,

Vua hãi hùng khi chợt thấy trong mơ

Ba chiến binh rất cao to, khỏe mạnh,

Mặc giáp trụ dát bạc vàng lấp lánh.

Người đứng giữa, như một bậc đế vương,

Trẻ, thanh cao, khuôn mặt đẹp khác thường.

Trên thắt lưng là một viên ngọc quí,

Một tay chàng cầm chiếc chùy dũng sĩ.

Chàng thúc ngựa vụt lao lên, và rồi

Tung thòng lọng vào cổ vua, than ôi,

Kéo Zohak lê thê trên mặt đất,

Về phía núi Đêmavend cao ngất...

Vua Zohak, vừa kinh ngạc, vừa lo,

Đang giữa đêm kêu một tiếng rất to,

To đến mức cột nhà rung, muốn đổ.

Rồi tất cả lại lặng yên sau đó.

Các cung nữ, nghe tiếng ấy thất kinh:

“Gì xẩy ra với đức vua của mình?”

Arnavas: “Thưa vua, chuyện gì vậy?

Nói em nghe những điều ngài mơ thấy.

Vua đang ở trong cung điện của ngài,

Sao giật mình, ngài hoảng sợ, sợ ai?

Không đúng ư, ngài là vua bảy xứ?

Vua của người, chim muông và thú dữ?”

“Giấc mơ này rất kinh hãi của ta, -

Zohak đáp, - ta không thể nói ra.

Không cần hỏi, ngươi chỉ cần được biết,

Rằng chắc chắn sắp tới đây ta chết!”

Arnavas hỏi đức vua: “Thưa ngài,

Xin cho biết, ngài sợ gì, sợ ai?

Rất có thể, được mọi người góp ý,

Vua thoát khỏi giấc mơ này kinh dị”.

Zohak nghe, đem kể hết với nàng.

Arnavas liền đáp lại dịu dàng:

“Ngài là vua của muôn vua hùng mạnh,

Tỏa ánh sáng như mặt trời lấp lánh.

Sống ở đời, để thoát khỏi hiểm nguy

Thì trước hết phải biết nó là gì.

Hãy cho mời các quân sư, thầy bói,

Nhà chiêm tinh, mời những người thật giỏi.

Họ giúp ngài giải ý nghĩa giấc mơ,

Giải cặn kẽ cho ngài nghe, bấy giờ

Ngài sẽ biết kẻ thù đang giấu mặt

Là thú dữ, quỉ, người hay trời đất.

Và một khi biết rõ kẻ thù mình,

Ngài liệu bề đối phó thật thông minh.”

Zohak nghe những lời kia chí lý

Liền làm theo mà không cần suy nghĩ.

   CÁC THẦY TẾ GIẢI THÍCH Ý NGHĨA

GIẤC MƠ CỦA ZOHAK

Như lông quạ, bầu trời đen xa xa,

Mặt trời ló sau rặng cây xùm xòa.

Nhưng mặt trời, viên ngọc hồng, bất chợt

Biến mất khỏi bầu trời cao, xanh nhợt.

Các thầy tế và những ai thông minh

Từ đất nước rất rộng lớn của mình

Đều được lệnh phải vào cung. Ở đó

Vua kể lại giấc mơ kia cho họ.

“Phải nói rõ, quyết không được nói sai! -

Vua ra lệnh. - Con người kia là ai?

Ai thay ta lên ngôi khi ta chết?

Phải nói thật, không thì ta sẽ giết!”

Mặt tái nhợt, các thầy tế cúi đầu

Rồi thì thầm chia nỗi sợ cùng nhau:

“Nói thật ư? Nói với vua tất cả?

Khó giữ mạng, mà mạng người quí giá.

 Còn nếu biết mà giấu vua, than ôi,

Thì thế nào cũng phải chết mà thôi!”

Đã ba ngày trôi qua, vua lại vội.

Rất lo sợ, không người nào dám nói.

Ngày thứ tư, vua quát: “Bọn chúng mày

Hoặc là chết, hoặc phải nói ra ngay!”

Các thầy tế lại cúi đầu sợ sệt

Khi lần nữa phải nghe về cái chết.

Trong số họ, có một người thông minh,

Tên Zirak, rất biết người, biết mình.

Vốn dũng cảm, uyên thâm hơn người khác,

Ông đứng dậy, nói với vua Zohak:

“Tâu đức vua, đức vua buồn làm gì

Việc chúng ta, sớm muộn cũng ra đi.

Trước bệ hạ từng nhiều vua tài giỏi,

Nhiều của cải, nhiều chiến công chói lọi,

Thế mà rồi họ cũng chết. Sau này

Bệ hạ chết, người khác sẽ lên thay.

Qui luật ấy không thể nào khác được,

Như song sắt không thể ngăn dòng nước.

Người thay vua, tâu bệ hạ, có tên

Fariđun, ngôi sao mới sắp lên.

Hiện giờ hắn còn chưa sinh, do vậy

Vua có tìm cũng không bao giờ thấy.

Mẹ của hắn thuộc dòng dõi đế vương.

Như cây thông, cân đối, đẹp khác thường,

Hắn khỏe mạnh, bằng chiếc chùy rất nặng,

Sẽ chiếm được ngai vàng nhờ chiến thắng.

Chiếc chùy ấy, loại có một không hai,

Một ngày kia sẽ giáng xuống đầu ngài”.

Vua Zohak ôm đầu, run lẩy bẩy:

“Nhưng vì sao hắn ghét ta như vậy?”

“Việc làm nào cũng phải có nguyên nhân, -

Zirak nói. - Chính đức vua có lần

Đã giết chết cha tên này, giờ hắn

Quyết phải giết đức vua cho hả giận.

Thêm vào đó, có con bò Purmai

Được sinh ra để nuôi kẻ thù ngài.

Nó sẽ chết dưới tay vua, tuy vậy,

Fariđun sẽ trả thù điều ấy.”

Zohak nghe, quá sợ hãi, bất ngờ

Từ ngai vàng hắn ngã xuống, nằm đơ.

Hắn chết ngất hồi lâu, khi tỉnh lại,

Liền bỏ đi trong lo âu, sợ hãi.

Hắn ra lệnh: Bằng mọi cách, mọi nơi

Tìm dấu vết Fariđun trên đời.

Hắn lo sợ, đến quên ăn, quên ngủ

Trời nắng đẹp thành âm u, ủ rũ.

Và cứ thế, thời gian trôi rất nhanh,

Tên vua rắn chờ cái chết của mình.

ROSTAM VÀ SOKHRAB

Giờ tôi kể các bạn nghe chuyện này,

Một chuyện thật được lưu truyền lâu nay

Về Rostam, và cả về Sokhrab -

Hai cha con, vì cảnh đời phức tạp,

Vì hiểu nhầm mà cầm giáo đâm nhau.

Chuyện thật buồn, lòng người kể thật đau.

Chuyện Rostam, một anh hùng, tráng sĩ,

Tôi nghe lại từ một ông giáo sĩ.

ROSTAM ĐI SĂN

Một sáng nọ, khi mặt trời mới lên,

Chàng đã dậy, sai chuẩn bị cung tên,

Rồi lên ngựa, con Raksha dũng mãnh.

Như sư tử oai hùng đầy kiêu hãnh,

Chàng phóng đi, cát bụi cuốn theo chân,

Săn lợn rừng, xa tận nước Turan.

Khi đến nơi, sâu trong rừng, chàng thấy

Một bầy lợn nhởn nhơ ăn ở đấy.

Thế là chàng thúc ngựa tới, nhanh lên!

Cánh tay chàng to khỏe rút cung tên.

Cả đàn lợn nháo nhào - đâu thoát được.

Chàng vừa bắn, vừa đâm, sau lẫn trước.

Và cuối cùng, xuống ngựa, lấy cây khô,

Chàng đập đá, đốt đống lửa rất to.

Ngọn lửa cháy, chập chờn bao đốm đỏ.

Chàng đặt cả con lợn to lên đó.

Mùi thịt nướng bốc lên, chao, thật ngon.

Chàng dũng sĩ một mình ăn cả con.

Còn hút tủy trong xương. Xong, thấm mệt,

Chàng nằm nghỉ và ngủ quên không biết.

Được tháo cương, ngựa của chàng, Raksha,

Đang thanh bình gặm cỏ phía xa xa.

Đúng lúc ấy, mươi, mười lăm kỵ sĩ

Đi ngang qua, cũng dừng chân tạm nghỉ.

Họ nhìn thấy con ngựa đẹp hiền lành

Đang gặm cỏ, không có người xung quanh,

Liền nảy ý bắt mang đi. Và họ

Vội phóng ngựa lại gần. Sao, bắt nó?

Bắt Raksha, con tuấn mã của chàng?

Nó điên cuồng tung vó đá dọc ngang.

Ba đứa chết, nhưng những tên còn lại

Vẫn áp sát thành vòng, dù sợ hãi.

Và cuối cùng, vì bọn chúng còn đông,

Vì quanh cổ bị xiết mấy dây vòng,

Con ngựa quí đành đứng im, và nó

Bị chúng bắt, đưa ngay về thành phố.

Còn Rostam, sau giấc ngủ rất say,

Khi tỉnh dậy, định lên ngựa đi ngay

Nhưng than ôi, con ngựa chàng yêu quí

Cố tìm mãi không thấy đâu. Chàng nghĩ:

“Nó đi đâu? Ai bắt? Giữa ban ngày?

Không có ngựa, giờ biết tính sao đây?

Vũ khí nặng, làm sao ta mang nổi?

Biết đi đâu giữa ban trưa nắng chói?

Không có ngựa, kẻ thù đến thì sao,

Dẫu khỏe mạnh, ta chống lại cách nào?

Ta ngủ quên, và giờ thì thế đấy.

Thôi, phải chịu, phải đi thôi, đành vậy”.

Rồi vắt hết bộ yên cương lên vai,

Chàng liền đi, sải những bước chân dài,

Tới thành phố Samengan, hy vọng

Tìm thấy lại con ngựa mình còn sống.

Đời vẫn thế: Anh không ngồi trên yên,

Thì è cổ mà cam phận vác yên!

ROSTAM VÀO THÀNH SAMENGAN

Vì Rostam nổi danh là tráng sĩ

Có sức mạnh phi thường và cao quí,

Nên nghe tin chàng đang đến, mọi người

Ra cổng thành chờ đợi trước. Khắp nơi

Cái tin lớn rằng Rostam đi bộ

Sắp đến đây, lan truyền nhanh khắp phố.

Vua được tin, ra lệnh các đại thần

Và hoàng cung phải đón tiếp ân cần.

Chàng xuất hiện, mọi người nhìn, trố mắt:

Đẹp, to lớn đến không tin là thật.

“Ngài đấy ư, hay quả thật thần linh

Đến đất này, thưa Rostam quang vinh?”

Đích thân vua cùng các nhà thông thái

Ra tận cổng đón con người vĩ đại.

“Mời tráng sĩ làm khách quí đất này.

Chuyện gì vậy đã đưa ngài đến đây?

Ngài cần gì? Với tấm lòng kính phục,

Chúng tôi giúp, mọi nơi và mọi lúc”.

Rostam nghe, thầm nghĩ vua Turan

Chắc trong đầu không tính chuyện thâm gian,

Lễ phép đáp: “Thưa đức vua cao cả,

Ai đó bắt của tôi con tuấn mã.

Tôi đi săn, khi ngủ thiếp, người ta

Dắt nó đi, tôi nghĩ chắc chưa xa.

Vậy xin vua hãy cho người tìm nó.

Tôi thành thật mang ơn vua điều đó.

Còn nếu không, vua sẽ biết, nhanh thôi,

Cơn tức giận và đôi tay của tôi!”

“Thật đáng sợ đôi cánh tay tráng sĩ.

Chắc không ai dám làm ngài phật ý.

Ngài yên tâm, con ngựa quí Paksha, -

Vua vội đáp, - thế nào cũng tìm ra.

Ngài cưỡi nó, tung hoành nơi trận mạc.

Ai có thể làm điều kia độc ác?

Xin mời ngài ở lại, tối hôm nay

Ta trò chuyện, cùng ăn uống no say”.

Lời hứa ấy nghe chân thành, chắc chắn,

Làm Rostam cũng phần nào bớt giận.

Chàng vui vẻ theo vua vào bên trong.

Vua Turan thì rất vui, hài lòng

Vì được tiếp một con người vĩ đại.

Họ trò chuyện, cùng nói cười thoải mái.

Vua mở tiệc, mời văn võ bá quan

Đến chúc mừng vị khách quí Turan.

Thức ăn ngon được bày lên la liệt

Dòng suối rượu chảy không bao giờ hết

Cùng tiếng đàn, tiếng hát, tiếng chúc nhau,

Nô tì múa, quần áo đủ các màu.

Rồi cuối cùng, tiệc tan, chàng tráng sĩ

Được dẫn tới một phòng riêng yên nghỉ.

Phần vì rượu, phần vì mệt suốt ngày,

Rostam ngủ một giấc dài, rất say.

TAHMINA, CON GÁI VUA SAMENGAN, ĐẾN

GẶP ROSTAM. CHÀNG CƯỚI NÀNG LÀM VỢ

Chắc đã khuya, trời chi chít sao đêm,

Cả hoàng cung trong giấc ngủ êm đềm.

Bỗng có tiếng chân ai đi rất khẽ,

Cánh cửa lớn phòng Rostam mở hé.

Một nữ nô tay cầm nến nhẹ nhàng

Bước vào trong, bám theo sát chân nàng

Là chủ cô, một nữ thần nhan sắc -

Khuôn mặt sáng như vầng trăng vằng vặc;

Đôi môi son là hai cánh hoa hồng,

Hai hàm răng - hai chuỗi ngọc rất trong;

Người thon thẳng như cây dương mới lớn.

Mái tóc đen rất dài, như sóng lượn.

Từ cơ thể và tâm hồn của nàng

Luôn toát ra sự trong trắng dịu dàng.

Nàng xinh đẹp như thiên thần e lệ.

Giờ nàng đến với Rostam. Thấy thế,

Chàng ngạc nhiên, ngồi nhổm dậy, và rồi

Hỏi: “Cớ gì nàng lại đến phòng tôi

Nàng là ai? Nàng muốn gì? Hãy nói!”

Cô gái nghe, hơi ít nhiều bối rối:

“Thưa tráng sĩ, em là Tahmina,

Là công chúa, con gái đức vua cha.

Đã từ lâu em nghe danh tráng sĩ,

Một anh hùng với tâm hồn cao quí,

Người lập nên bao chiến tích phi thường,

Em đã nghe và đem lòmg yêu thương

Em mong đợi sẽ có ngày gặp mặt,

Và bây giờ chàng bên em, trước mắt...

Em xấu hổ vì tự mình đến đây.

Em không thể, không muốn cưỡng điều này.

Em, thậm chí, mong có ngày làm mẹ

Một tráng sĩ, như chàng, to, mạnh khỏe,

Để, như chàng, nổi tiếng khắp trần gian,

Để tiếp tục nối ngôi Samengan.

Vâng, thế đấy, em mong chàng sẽ hiểu

Và không khinh Tahmina mềm yếu...”

Dẫu cứng rắn, quen tìm kiếm chiến công,

Rostam nghe cũng cảm thấy mềm lòng.

“Mình có vẻ đang gặp may, - chàng nghĩ -

Nhờ không may bị mất con ngựa quí!”

Chàng lập tức cho gọi lão giám quan,

Bảo muốn gặp đức vua Samengan

Để trao đổi một vài điều nho nhỏ.

Vua được tin, liền đến ngay sau đó.

Ngài rất vui thấy chàng cầu hôn,

Không chần chừ, liền đồng ý gả con.

Được tráng sĩ Rostam làm phò mã

Là may mắn, vinh quang và danh giá!

Thế là tin công chúa Tahmina

Sắp kết hôn lan mọi phố, mọi nhà.

Ai cũng được mời uống say vui vẻ

Trong tiệc cưới, mừng cho đôi bạn trẻ.

Đêm tân hôn, một đêm ngắn làm sao,

Rostam biết mình gặp may thế nào

Khi có được người vợ ngoan, hoàn hảo.

Trên tay chàng luôn đeo viên mả não.

Chàng cởi nó đưa cho vợ, mà rằng:

“Nếu ta sinh con gái, đẹp như nàng,

Nàng hãy đeo viên đá này bé nhỏ -

Bùa cầu may diệu kỳ - lên tóc nó.

Còn nếu trời cho ta cậu con trai,

Một tráng sĩ sẽ lừng danh nay mai,

Hãy để nó đeo lên tay, thần thánh

Sẽ biến nó thành chàng trai khỏe mạnh,

Trở thành người nổi tiếng Samengan,

Sánh ngang hàng với chính Nariman.

Nó thực sự là một chàng tráng sĩ,

Bắt sư tử xem như trò giải trí.

Một mũi tên được nó phóng lên mây,

Một đại bàn sẽ rơi xuống. Xưa nay

Không ai hơn con chúng ta, vì vậy,

Viên ngọc này giữ cho con, cầm lấy!”

Chàng nói xong, cũng là khi vầng dương

Vừa hé rạng, chàng sửa soạn lên đường.

Tahmina cầm tay chồng lưu luyến.

Rồi đức vua dẫn ngựa chàng đi đến.

Như ngọn gió, nhằm thẳng hướng Iran,

Chàng phóng đi, bao cảm xúc dâng tràn,

Thầm quyết định, khi đến nơi nhất thiết

Chuyện xẩy ra không cho ai được biết.

SOKHRAB TẤN CÔNG LÂU ĐÀI TRẮNG

Sát biên giới Iran, nơi hoang vắng,

Người ta xây một lâu đài màu trắng.

Tướng trông giữ lâu đài là Khatgi,

Rất khỏe mạnh, rất can trường, phương phi.

Vua Iran gửi tới đây cai trị

Một vị quan đã già, giàu mưu trí.

Tên người này là al Gutđakham,

Không nhân từ, nhưng cũng chẳng tham lam.

Còn cô con thì tuy rằng đẹp thật,

Nhưng tính khí lại khác thường bậc nhất.

Khi Sukhrab dẫn đầu quân Turan

Đến đánh chiếm thành này của Iran

Thì Khatgi liền vội vàng xuất hiên,

Mặc áo giáp, lên yên ra nghênh chiến.

Phi trên con tuấn mã phóng như bay,

Giơ cao gươm, liền quát to thế này:

"Hỡi bọn người Turan kia, ai dám,

Ai có đủ sức tài và can đảm,

Hãy ra đây một chọi một với ta.

Không thì nên nhanh chóng rút về nhà!"

Tướng Turan liền xông lên hăng hái,

Nhưng lần lượt bị Khatgi đánh bại.

Sokhrab thấy thế, giận vô cùng,

Liền quyết định ra thử sức anh hùng.

Chàng thúc ngựa, vút lao lên dũng mãnh,

Bụi bốc cao, giáp và gươm lấp lánh.

"Ngươi là ai? - chàng quát bảo Khatgi. -

Phải chăng ngươi không biết sợ là gì?

Ngươi dám chống lại ta, không sợ chết?

Vậy thì coi như đời ngươi đã hết!"

Khátgi đáp: "Thằng bé kia lắm lời,

Ngươi mà dám chống lại ta, là người

Sư tử gặp phải cúp đuôi bỏ chạy.

Ta - Khátgi, luôn đánh đâu thắng đấy!"

Sokhrab nghe xong chỉ cười to,

Tay giơ gươm, lính hai phía reo hò.

Hai dũng sĩ lao vào nhau quyết chiến.

Bóng của họ trong bụi mù ẩn hiện.

Sokhrab dọc ngang như mũi tên,

Như tia chớp giữa bầu trời đêm đen.

Bỗng Khatgi quay người, đâm thật mạnh.

Sukhrab kịp cúi mình né tránh.

Và rồi chàng, không để nhỡ thời cơ,

Nhằm đối thủ đâm một nhát bất ngờ.

Khatgi ngã, còn chưa tin là thật,

Cứ như bị gió thần xô xuống đất.

Sukhrab xuống ngựa, rút dao ra

Đang định giết thì Khátgi xin tha.

Vốn cao thượng, và cũng hay xúc động,

Chàng đã tha cho kẻ thù được sống.

SOKHRAB VÀ GUĐAPHARIT

Con chủ thành, nàng Guđapharit

Đẹp và giỏi binh đao như ta biết.

Thích đánh nhau, võ nghệ rất cao cường,

Dẫu bề ngoài là cô gái dễ thương.

Thấy bố mình chịu thua nhanh, nhục nhã,

Nàng tức giận đến đỏ bừng đôi má.

Nàng mặc ngay giáp sắt, mũ che đầu,

Mái tóc dài cuộn ngược giấu đằng sau,

Rồi phóng ngựa lao ra, ai dám nghĩ

Trong áo giáp là tiểu thư quyền quí?

Nàng quát to với binh tướng Turan:

"Các ngươi ai có đủ tài, đủ gan,

Hãy ra đây quyết một phen sống chết!

Ai thủ lĩnh các ngươi, ta muốn biết?"

Các viên tướng của Turan, than ôi,

Chẳng người nào dám ra đấu tay đôi.

Sokhrab nhìn từ xa, nghĩ bụng:

"Thêm một thằng nhãi con không muốn sống!"

Chàng lại mặc giáp sắt, lại lên yên.

Người và ngựa phóng đi như mũi tên.

Cũng lúc ấy nàng Guđapharit

Dương cung bắn một mũi tên bay tít.

Lúc đi săn nàng bắn mũi tên này

Luôn trúng đích chim đại bàng đang bay.

Nhưng bây giờ, dẫu thật nhanh và mạnh,

Nó vẫn bị kẻ thù nàng né tránh.

Sukhrab quát to: "Vứt cung đi.

Đừng chơi trò con trẻ ấy làm gì.

Hãy cầm giáo đánh nhau như hiệp sĩ.

Hãy đỡ lấy cú đòn này. Chuẩn bị!"

Chàng phóng lại gần nàng hơn, và rồi

Đâm mũi giáo làm khiên nàng nứt đôi.

Nàng suýt ngã, nhưng một tay bám chặt

Vào yên cương. Tay kia, nhanh như cắt

Rút thanh gươm chém đứt giáo của chàng,

Rồi lần nữa ngồi trên yên vững vàng,

Nàng phóng đi, không một giây sợ sệt,

Dễ dàng thoát khỏi bàn tay thần chết.

Sukhrab đuổi theo, từ phía sau,

Chàng với tay giật chiếc mũ trên đầu,

Làm sổ tung mái tóc dài phụ nữ.

Vừa ngạc nhiên, và cũng vừa giận dữ,

Chàng ném dây, cuốn thật chặt người nàng

Rồi giật mạnh, kéo nàng ngã trước chàng.

"Hỡi người đẹp, giờ thì cô đã thấy! -

Chàng xuống ngựa. - Đừng hoài công bỏ chạy.

Ta từng bắt nhiều tù binh xưa nay,

Chưa thấy ai xinh đẹp, trẻ thế này."

Thấy muốn thoát cũng không sao thoát nổi,

Nữ tù binh Iran nghiêm mặt nói:

"Không nhất thiết phải nhiều lời làm gì.

Chàng muốn giết thì cứ việc giết đi.

Nhưng đừng quên: từ hai bên binh sĩ

Đang nhìn ta. Sau này, chàng thử nghĩ,

Họ sẽ đồn đủ các chuyện không hay,

Rằng Sokhrab vào ngày nọ, tháng này

Đã đánh nhau và rồi đang tâm giết

Một phụ nữ đã xin chàng tha chết.

Không, tốt hơn nên làm khác. Xin chàng

Hãy tha chết cho em. Cả kho vàng,

Cả binh lính, cả lâu đài, thành lũy,

Tự tay em sẽ trao cho hiệp sĩ!"

Thấy mặt nàng xinh và tươi như hoa,

Lại rất giỏi binh đao, dẫu đàn bà,

Sukhrab lòng tự nhiên bối rối.

Chàng do dự một hồi lâu rồi nói:

"Được, ta tha, nhưng hãy nhớ điều này:

Nếu trở mặt thì liệu hồn, rồi đây

Cả thành nàng sẽ bị ta hủy diệt,

Và tất cả không một ai thoát chết!"

Rồi chàng tha cho cô gái vào thành,

Mà không biết cái gì đang đợi mình.

TAKHI

Baba Takhi là nhà thơ nổi tiếng ở phương Đông (Trung Á). Ông sinh ở Iran, vào cuối thế kỷ thứ 10, ngày mất không rõ. Gần đây tại thành phố Khamadan quê hương ông, người ta đã dựng lên một lăng mộ lớn trên chỗ chôn thi hài của nhà thơ rất được mến mộ này của thế giới Arập. So với Khayyam, Baba Takhi viết ít hơn và kém nổi tiếng hơn. Thơ ông buồn và mang tính yếm thế.

THƠ BỐN CÂU

1

Tôi là người đời gây bao đau khổ.

Là du khách chỉ mơ về quán trọ.

Là bụi gai trên sa mạc mênh mông

Giữa cát nóng lăn phật phờ theo gió.

2

Một kẻ lang thang, đói nghèo, chân đất - Đó là tôi.

Người số phận phũ phàng luôn đuổi bắt - Đó là tôi.

Người cái buồn, cái khổ bám ngày đêm,

Mong cái chết như niềm vui lớn - Đó là tôi.

3

Hỡi thượng đế, đừng giết người như thế.

Đã cho hoa, đừng cho gai như thế.

Sao thượng đế làm tôi đau khổ đủ điều.

Còn giả bộ chẳng hay gì như thế?

4

Tôi đang đi, sẩy chân, sa xuống hố -

Hố rộng, sâu, nhưng phía trên che cỏ.

Tôi cầu cứu bạn tôi, nhưng hắn đã đi xa.

Vì hắn biết từ rất lâu hố đó.

5

Đêm mùa đông đen, đêm của tôi đen hơn.

Ngày mùa đông buồn, ngày của tôi buồn hơn.

Khi xuân đến, ngày và đêm đều sáng,

Chỉ riêng tâm hồn tôi không sáng hơn.

6

Ôi làm sao bắt tim em rực cháy.

Có lửa nào làm đá kia nóng chảy.

Anh định sưởi tình em, và anh khóc đêm ngày.

Nhưng nước mắt, than ôi, không thể cháy.

7

Cứ để mi anh luôn thấm đầy nước mắt.

Anh cứ cầu xin như những thằng hành khất,

Dù lửa tình yêu thiêu anh cháy bây giờ.

Để xác thành tro, theo gió đời bay mất.

8

Ta nói chuyện cùng nhau, nào trái tim đau khổ:

Trên đường đời quanh co, đầy hiểm nguy gian khó.

Chớ nhụt bước bao giờ, chắc chắn một ngày kia

Từ những bụi gai khô sẽ mọc bông hoa đỏ.

9

Tình yêu bắt tôi lang thang trên cát trắng,

                                                               hết ngày đến đêm.

Buốt lạnh, cô đơn giữa bốn bề im lặng, hết ngày đến đêm.

Tôi không ốm đau gì, nhưng chẳng biết vì sao

Cái buồn, cái đau cứ khắc sâu trên trán, hết ngày đến đêm.

10

Như lạc đà còng lưng lê chân đi chật vật.

Tôi còng lưng gánh gánh đời đầy đau thương, nước mắt.

Ôi cái kiếp đáng buồn, nhưng buồn nhất là khi

Anh bị thắng vào xe cho thằng ngu nó dắt.

11

Dù tình yêu đêm ngày bắt ta buồn, khổ nhục,

Nhưng tình yêu mê say vẫn là nguồn hạnh phúc.

Trên ngọn lửa tình yêu ai không dám thiêu mình.

Cứ để hắn chết thiêu trên giàn thiêu địa ngục.

12

Tôi già yếu, còn đâu, ôi những ngày xưa ấy.

Khi tuổi trẻ trào sôi, trong như dòng suối chảy.

Người ta nói: Takhi, sao không hái hoa hồng?

Ồ, sao ư? Vì mắt tôi không thấy.

13

Ôi tim ta, có bao giờ, bao giờ, bao giờ thôi máu chảy?

Có bao giờ, bao giờ, thôi đau vì tình yêu nồng cháy?

Kìa, hái đi! - Tim khẩn khoản nói, nói, nói cùng ta.

Khi mỗi lần, mỗi lần, mỗi lần bông hoa hồng tim thấy.

14

Bằng tình yêu, thiêu tôi đi, thượng đế.

Cho rực sáng những chuỗi ngày thấm lệ.

Và dù tôi tan như nến trong đêm.

Dù tim đau, thiêu tôi đi, thượng đế.

15

Trái tim ai chỉ quen mùi hạnh phúc.

Sẽ không biết giá buồn đau, khổ nhục.

Từ xưa thế lâu rồi, anh đâu dám trách em:

Người tự do không thương người trong ngục.

16

Nỗi khổ tình yêu xua anh vào sa mạc.

Cuộc đời anh, than ôi, bị chôn vùi trong cát.

Hãy gắng chịu, em khuyên, anh nhẫn nhục nghe em.

Dù nhẫn nhục, anh tin, chỉ vùi anh trong cát.

17

Ừ thì em không yêu, sao làm anh đau thế?

Anh gặp em làm gì để mà rồi nhỏ lệ?

Em không chữa tim anh đang rỉ máu đêm ngày.

Sao còn nỡ nhiều khi rắc muối vào như thế?

18

Luôn nhẫn nhục và suốt đời công nợ.

Hãy nhìn tôi, đến mức này sao nỡ.

Vì thượng đế bắt tôi phải đầu cúi lưng còng.

Thành chiếc cung bắn những lời than thở.

19

Ta chỉ sống một giây trên đời này ngắn ngủi.

Đừng để buồn lo tầm thường đưa anh vào lưới.

Anh nghe chăng trong gió tiếng ai rên.

Anh nghe chăng tiếng kêu từ xa đang vọng tới?

20

Anh lâng lâng mỗi lần đi trên núi.

Thấy cuộc đời hết đau thương buồn tủi.

Nước mắt anh, anh tưới ướt con đường

Lên Alvand cho em đi khỏi bụi.

21

Nước mắt anh như nến cháy trong đêm.

Từ tim anh đang chảy bởi tình em.

Vì em, vì em suốt ngày anh khóc.

Và anh tan như nến cháy trong đêm.

22

Cháy, rực cháy, tâm hồn anh là vậy.

Anh sung sướng khi tim anh máu chảy.

Bản thân em không chết bởi lửa tình.

Sao hiểu được người vì em đã cháy.

23

Hương ngươi thơm làm ta ngây ngất, hỡi hoa hồng.

Làm máu trong tim bỗng dồn lên mặt, hỡi hoa hồng.

Ta như nhớ như thương... ôi quả đúng ta yêu.

Hãy cho ta cánh hoa, dù bé nhất, hỡi hoa hồng.

24

Vàng bạc đời này không làm ai vui sướng.

Hãy giữ sáng tâm hồn, trong đói nghèo cao thượng.

Ai cũng đủ tiền mua manh áo liệm cho mình -

Cả vua, cả dân, anh lính quèn, ông tướng.

25

Tim đừng sợ đường đời không dễ.

Đã bước đi, muốn về, không thể.

Vì tim ơi, đừng sợ, dưới mồ

Tim được nghỉ lần đầu, có lẽ.

26

Sao trời bắt ta tham lam, bần tiện.

Tự nuôi béo để làm mồi cho kiến?

Và cứ thế, chúng ta không hiểu được ý trời.

Sống vô vị rồi xuống mồ vĩnh viễn.

27

Trời sinh tôi vừa vui vừa khổ.

Nhưng cũng chẳng khác thường này nọ -

Từ bụi mà thành như tất cả chúng ta,

Nhưng không nghĩa ngẫu nhiên mà có.

28

Đừng bịt chặt cả hai tai như thế.

Tôi cũng chịu cô đơn như thượng đế.

Người ta nói vì ngài, tôi không bạn, cô đơn.

Nhưng bạn tôi, xin thưa, là thượng đế.

29

Đúng, hạnh phúc là ngủ yên trong mộ.

Nhưng chật chội, cựa làm sao dưới đó?

Khi kiến cắn anh, anh biết chống cách nào?

Và rắn nữa, ôi trốn đâu? Rất khó!

30

Không cửa nhà, không bè bạn, Takhi biết đi đâu?

Chỉ một mình với buồn chán, Takhi biết đi đâu?

Lên trời ư? Trời nghe nói tốt hơn,

Nhưng nếu không và sẽ phản, Takhi biết đi đâu?

31

Tôi đã quen với buồn đau, ôi thượng đế.

Tôi chờ ngài, chờ từ lâu, ôi thượng đế.

Từ đời này phù du và xa lạ, bây giờ

Tôi gọi ngài, ngài ở đâu, ôi thượng đế?

32

Nghìn năm nay thảo nguyên vẫn ra hoa.

Nghìn năm nay núi vẫn xanh xa xa.

Núi, thảo nguyên không bao giờ thay đổi.

Chỉ sống chết đời này là chúng ta.

33

Tôi từng khoẻ, từng vững tin như hổ.

Không hề biết tử thần chờ đâu đó...

Vâng, một thời hổ sợ, chạy vì tôi.

Nay tôi trốn tử thần như trốn hổ.

34

Anh có thể quên em trong chia cắt?

Nô lệ khi yêu là tự do lớn nhất.

Nếu tim anh không giữ được hình em.

Thì cái đẹp, sự thảnh thơi, tim mất.

35

Hạnh phúc là ai cao hơn đời, trong sạch.

Không cầm bút, cũng không hề đọc sách.

Như Mếtnun xưa vào sa mạc ẩn mình.

Hay lên núi, sống chăn hươu, thanh bạch.

36

Đêm lại đến trong hoàng hôn lặng lẽ.

Lửa lại cháy trong tim tôi. Vì thế

Tôi sợ lửa tình yêu một cô gái người trần

Đốt niềm tin của tôi vào thượng đế.

37

Tôi là anh không cửa nhà, hàng họ.

Chưa một người từng thương tôi đói khổ.

Tôi lang thang trên các phố suốt ngày.

Chờ tối đến, ngủ dưới cầu đâu đó.

38

Tôi khổ ít hay sao, còn bị ngài hắt hủi?

Tôi và ngài đánh cờ, tôi thua, luôn gặp rủi.

Nào bày quân đánh lại, từ trên cao

Ngài thấy hết, tất nhiên, và làm tôi cháy túi.

39

Như đại bàng, tôi thường bay săn mồi.

Thế mà rồi, người bị bắt là tôi.

Anh săn thú? Tôi khuyên nên cẩn thận.

Kẻo bị săn, thú sẽ cười, than ôi.

40

Tôi có ba cái đau buồn một lúc:

Người yêu bỏ, sống xa quê, chịu nhục.

Chịu nhục, xa quê còn kham nổi - người yêu.

Người yêu bỏ, tôi tìm đâu hạnh phúc?

41

Ở đời này tôi cô độc, buồn đau.

Không mục đích, tôi lang thang từ lâu.

Nay gõ cửa nhà ngài, thưa thượng đế.

Nếu ngài đuổi, tôi còn biết đi đâu?

42

Đuôi tóc em là dây đàn trong anh.

Khóc chờ ngày em sẽ đến cùng anh.

Nhưng không yêu, ban ngày em chẳng đến.

Sao em đến trong giấc mơ của anh?

43

Anh đã sống ra sao, anh chẳng nhớ -

Cũng có thể có đôi ngày rực rỡ.

Gánh tình em quá nặng, khiến đời anh,

Anh cứ tưởng toàn đau buồn, lo sợ.

44

Tôi là người phải lang thang đây đó, nhưng vì sao?

Đã từ lâu tôi chịu nhiều đau khổ, nhưng vì sao?

Mọi người ai cũng biết cách cứu mình,

Tôi thì chịu bó tay mà than thở, nhưng vì sao?

45

Cái đau này tôi biết nói cùng ai?

Cái đen này tôi biết chỉ cho ai?

Khi mọi chuyện xấu xa về tôi ai cũng biết,

Bí mật này tôi biết kể với ai?

46

Ngài có nghe lời tôi, thưa thượng đế?

Lại vòng nữa trái đất quay lặng lẽ.

Chỉ mình tôi không thay đổi - Cuộc đời

Toàn đau khổ, cứ trôi qua như thế!...

47

Em sinh ra là bông hồng kiêu hãnh.

Anh - trên cát, lang thang trong gió lạnh.

Anh bước đi giữa sa mạc lần nào.

Cũng thấy em trước anh, như ảo ảnh.

48

Hạnh phúc là ai gánh đời không quá nặng.

Uống rượu, cười, vô tư, không lo lắng.

Nhìn các cô mặt đẹp tựa trăng rằm,

Và trong cốc, trăng soi, cười im lặng.

49

Lộng lẫy như cánh hoa chunpan - chỉ mình em.

Tuyệt vời như sách kinh Côran - chỉ mình em.

Em, bà chúa lòng anh, là tình yêu, hy vọng.

Một mình, một mình em anh cần - chỉ mình em.

50

Ôi người yêu của anh, anh gọi em.

Em không thưa, anh đâu dám trách em.

Vì trong vườn nhà em, người như anh không ít.

Không ít người như anh, mà em, chỉ mình em.

51

Như con hổ, cuộc đời xé xác tôi.

Còn thượng đế - trói hồn và tim tôi.

Xin thượng đế, riêng cuộc đời dưới đất

Đã quá thừa đau khổ, hãy tha tôi.

52

Thế mà gọi sống ư - đêm tối

Không một chỗ ngả lưng và bụng đói?

Một cái gáo trống không mà cũng gọi là đầu?

Đầu là gì mà gây bao tội lỗi?

53

Nếu trong vườn, cây trái nhiều, chín đỏ.

Và chủ nó phải thức lo giữ nó.

Thì cả khi cây mọc quả kim cương.

Cũng phải chặt ngay đi cho đỡ khổ.

54

Anh đón đường chờ em, lòng khấp khởi.

Cả hôm nay có thể em không tới.

Nhưng hãy coi chừng, sẽ có lúc thời gian

Bắt em nếm cái buồn đau chờ đợi.

55

Chính là mắt, không phải tim có lỗi.

Tim vì mắt mà buồn đau trăm nỗi.

Vì nếu tim thiếu mắt, bằng cách nào

Tim hiểu được em xinh và giả dối?

56

Hoa đẹp mắt chỉ một tuần, không hơn,

Hương ngây ngất chỉ một tuần, không hơn.

Và yêu chỉ là mơ, xin hãy quý từng ngày.

Mơ lâu nhất chỉ một tuần, không hơn.

57

Anh bảo tôi: "Hãy ngồi yên một chỗ.

Mùa xuân đến, thấy không, hoa nở rộ.

Sao phải đi?"... "Vì điều khiển chân tôi

Không phải tôi, mà hình như ai đó."

58

Tôi chẳng cần lâu đài cao, đồ sộ.

Tôi cứ say, cứ lang thang đâu đó.

Anh tốt ư? Xin cứ việc thành thần.

Tôi - con cháu của Ađam đau khổ.

59

Đôi mày em cong, như trong đêm

Lấp ló sau mây trăng lưỡi liềm.

Anh đi đâu cũng nghe khen em đẹp.

Nhưng có lời nào đủ khen em?

60

Như cây sậy, anh đau yếu và gầy.

Tiếng anh khóc làm màn đêm lung lay...

Cứ thế thời gian, thời gian trôi buồn bã.

Em không nghe, vì em đang ngủ say.

61

Sống vất vưởng, suốt đêm nằm tôi khóc.

Nhưng không kêu đời buồn và khó nhọc.

Kêu với ai? Ai mở hết lòng mình

Trước người khác - chỉ là điên hay ngốc.

62

Tôi nghèo tiền nên rất giàu lo sợ.

Trời đầu độc cuộc đời tôi vô cớ.

Trời bắt tôi mãn kiếp phải đau buồn.

Tôi chẳng hiểu vì sao mà than thở.

63

Trên nghĩa địa một chiều hè êm ả 
Tôi dạo chơi, bỗng nghe từ dưới đá

Hai bộ xương tâm sự: Cuộc đời này

Không đáng giá một cọng rơm, cuống rạ.