Thơ Anh Mỹ

ROBERT BURNS

THƠ TRỮ TÌNH

     "Chưa và sẽ không bao giờ có tiếng nói nhận xét cuối cùng về Burns, tiếng nói đó lệ thuộc chính bản thân nhà thơ vĩ đại!" Ðó là ý kiến của James Buck, một chuyên gia nghiên cứu về Robert Burns. Các nhận xét về ông khác nhau, phụ thuộc vào chỗ đứng, quan điểm đánh giá của người nghiên cứu, nhưng nhìn chung, ngay từ đầu, hầu hết tất cả các nhà phê bình nghiêm túc không bị chi phối bởi các định kiến giai cấp và xã hội, đều thống nhất cho rằng sự hấp dẫn chính của Burns là ở chỗ ông đã biết cắm sâu vào mảnh đất dân gian, khai thác các tinh hoa của nó để rồi nâng lên một trình độ cao hơn, phong phú hơn. Và trên cơ sở đó, nhà thơ đã phản ánh cuộc sống vật chất và tinh thần đa dạng cũng như niềm vui và nỗi buồn của nhân dân ông, cụ thể là những người dân nghèo Scotland cuối thế kỷ XVIII mà ông là một đại diện tiêu biểu. Xét về mọi phương diện - hình thức, nội dung, đối tượng thể hiện và chỗ đứng tác giả - Burns hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu cao quí Thi hào Dân tộc mà đồng bào ông đã trìu mến gắn liền với tên tuổi bất diệt của ông

        Là một nông dân ít học, ông làm thơ khi đi theo luống cày, gieo hạt. Chính xác hơn, ông đặt lời dựa vào các giai điệu dân ca quen thuộc, vì vậy mà hơn ai hết, thơ ông đầy chất nhạc. Ðề tài cũng toàn những điều giản dị ông thấy xung quanh: bông hoa, con ngựa, cái đói, cốc rượu và tình yêu dân dã. Tất cả được thể hiện bằng thứ ngôn ngữ bình dân của thổ ngữ Scotland vốn bị những người có học và giới cầm quyền khinh rẻ. Chính vì thế mà thơ ông thật đặc biệt cả về nội dung lẫn hình thức. Thơ ông là tiếng nói phản kháng của tầng lớp nông dân Scotland bị bọn phong kiến quí tộc Anh áp bức, là bài hát yêu đời, phóng khoáng của những con người giản dị.
      Robert Burns chết trong cảnh nghèo khổ như ông đã sinh ra, lớn lên và sống trọn đời mình. Cũng chính cái nghèo khổ cộng với sự thù ghét của giai cấp thống trị đã sớm đưa xuống mộ một thiên tài như thế khi ông mới 37 tuổi. Chỉ sau khi nghe tin Burns chết, cả Scotland mới chợt hiểu mình đã để mất cái gì. Với đầy đủ các nghi thức quân lễ, hơn mười hai nghìn người vừa khóc vừa thay nhau nâng trên tay linh cữu Burns, nhà thơ vĩ đại nhất của Scotland. Thậm chí cả những người đã để nhà thơ chết đói bây giờ cũng tự hòa mình vào đám tang chung của dân tộc. Từ lâu, thơ Robert Burns đã vượt ra xa khỏi phạm vi Scotland và nước Anh. Thơ ông được dịch ra hầu hết các thứ tiếng chính trên thế giới, và được các tầng lớp nhân dân lao động đặc biệt ưa thích. Theo Laphácgơ, Ðăngtơ và Burns là hai nhà thơ được Mác ưa thích nhất. Những giờ rỗi, Mác thích nghe các con gái đọc cho nghe những bài thơ châm biếm hay những ca khúc trữ tình của ông. Nhiều nhà thơ Anh và thế giới coi Burns là bậc thầ và mẫu mực cho mình học tập.

                                           
Giấc mơ

Vì lời nói, việc làm, người ta giết nhà thơ,
Vì giấc mơ tự do, không ai giết bao giờ!

Ðọc trong báo bài tụng ca của một nhà thơ cung đình, và một bài thơ khác miêu tả quang cảnh lộng lẫy  ngày lễ sinh nhật Vua, 4 tháng 6 năm 1786, tác giả ngủ quên, mơ thấy mình cũng có mặt trong buổi lễ và đọc bài thơ chúc mừng sau đây:

Thưa đức vua uy quyền tôn kính nhất,
Cầu Chúa ban ơn mãi mãi thế này.
Kính mong vua nhân ngày sinh nhật
Nhận lời mừng, lời chúc của tôi đây.

Một nhà thơ quê mùa, nghếch ngác
Dám liều mình có mặt trong cung
Giữa trăm quan - quả là điều kinh ngạc,
Là khi quân, là hỗn xược vô cùng.

Tôi thấy khắp nơi bá quan văn võ
Thi nhau xun xoe khúm núm khen chào:
"Ðức vua muôn năm!" họ gào rát cổ.
Ôi huy hoàng, ôi vĩ đại làm sao!

Hơn một tá nhà thơ với các bài thơ sẵn
Cũng hăng hái bên vua khua mép thi tài.
Họ khen bằng thơ: Việc vua làm đúng đắn!
Họ nói bằng vần: Vua đúng không sai!

Nhưng còn tôi, thưa đức vua tôn kính,
Không khen ngài như phần lớn các nhà thơ.
Vua cũng biết tiền vua tôi không lĩnh,
Chức tước, đất đai tôi không nợ bao giờ.

Xin nói thật, cúi mong ngài tha tội,
Mà thực tình tôi nói cũng không ngoa,
Rằng không như xưa, bây giờ dân nghèo đói,
Và lắm kẻ vì vua tan cửa nát nhà.

Tôi thiết nghĩ, tất nhiên ai cũng hiểu,
Rằng tôi không bêu xấu vua mình,
Dù tôi nói: ngài thông minh hơi thiếu
Ðể trị vì một đất nước như Anh.

Quả thật ngài đã thăng quan tiến chức -
Xin cam đoan tôi nói không nhầm -
Một lũ ngốc toàn vô tài, bất lực,
Những kẻ thực tình nên tống nhà giam.

Sau khi ngài chiến tranh kết thúc,
Ðáng lẽ dân ngài được chữa vết thương đau,
Thì than ôi, bây giờ là lúc
Thuế của vua chém cổ, cắt đầu.

Bản thân tôi, với ruộng đồng tất bật,
Nhưng ơn trên, tôi cũng chẳng phiền lòng.
Chỉ lo như tôi lông cừu vẫn cắt,
Một ngày kia ngài cắt tôi trụi lông.

Ðiều cuối cùng: dưới tay ngài bảo trợ,
Mong tự do có được ở đất này.
Chuyện cướp bóc, lọc lừa, đau khổ...
Mong làm sao không có nữa từ nay.

Dù là khách không mời mà đến,
Tôi cúi đầu xin chúc nhà vua
Và hoàng hậu muôn, muôn nghìn yêu mến
Bằng bài thơ của kẻ quê mùa.

Robert Bruce

Hỡi những người từng theo Bruce,

Từng cùng Wallace hy sinh,

Bây giờ hãy: Hoặc ở nhà ru rú,

      Hoặc đi tìm quang vinh.

Giờ là lúc, là thời cơ đứng dậy,

Không thấy ư, quân giặc kéo kín đồng!

Không thấy ư, Edward đang mang lại

      Nô lệ và xiềng gông!

Ai là người vô lương tâm, phản bội

Ai là người hèn nhát, an thân,

Ai là người cam tâm làm nô lệ -

      Cút đi, ta không cần!

Còn những ai vì Scotland yêu dấu,

Vì tự do mà dám tuốt gươm ra,

Sống tự do hay tự do mà chết -

      Nào xông lên, theo ta!

Vì cái nhục, cái đau mất nước,

Vì nhân dân đang nô lệ, buồn lo,

Ta sẽ hiến cho đến cùng giọt máu,

      Cho mọi người tự do!

Hãy lật đổ mọi cường quyền thống trị!

Vua và quan thoát chết - đừng hòng!

Vì Scotland, tự do hay là chết,

      Nào anh em, xung phong!

Trái tim tôi trên núi

Trái tim tôi trên núi, trái tim tôi không ở đây.

Trái tim tôi trên núi, trái tim tôi đang bay,

Đang bay theo con nai rừng, con thỏ...

Tôi đi xa, tim vẫn còn nơi đó.

Vĩnh biệt rừng xanh phương bắc, xóm làng,

Quê hương anh hùng, đất nước vinh quang.

Dẫu tôi đi xa, dẫu tôi không trở lại,

Tình yêu Scotland tôi vẫn còn giữ mãi.

Vĩnh biệt núi đồi tuyết trắng bao quanh,

Vĩnh biệt đồng bằng thung lũng rờn xanh,

Vĩnh biệt hàng cây vươn mình đứng thẳng,

Vĩnh biệt suối rừng trào reo bọt trắng.

Trái tim tôi trên núi, trái tim tôi không ở đây.

Trái tim tôi trên núi, trái tim tôi đang bay,

Đang bay theo con nai rừng, con thỏ...

Tôi đi xa, tim vẫn còn nơi đó.

Vinh quang Scotland

Xin vĩnh biệt Scotland yêu dấu

      Bao đời lịch sử vinh quang.

Xin vĩnh biệt cả thân yêu tên gọi

      Nghìn năm quá khứ huy hoàng.

Nơi sông Tweed bình yên uốn chảy,

     Sông Sark êm ả hiền lành,

Nay đơn giản là đường ranh giới tỉnh

      Một vùng đất mới của Anh.

Vốn đứng vững kiên cường nhiều thế kỷ,

      Scotland bị một thằng hèn,

Thằng phản bôi, hiến dâng cho giặc

      Để được thí cho chút tiền.

Lưỡi kiếm thép người Scotland dũng cảm

      Chống trả người Anh xưa nay.

Thế mà giờ bạc vàng Anh nhục nhã

      Dễ dàng mua đất nước này.

Tôi rất tiếc rằng tôi không được chết

      Vì đất nước mình quang vinh.

Vì Tự Do mà Wallace, Bruce

      Trên chiến trường xưa hy sinh.

Tôi đã nói và sẽ còn nói mãi,

      Nói to không chút ngại ngần:

Tôi nguyền rủa lũ người kia phản bội

      Vì tiền, đã bán Scotland!

Cô gái chân trần

Suốt đời tôi nhớ mãi

Cô gái ấy chân trần.

Cô dẫm lên đá nhọn,

Tôi đau buốt dưới chân.

Một cô gái như thế

Đáng ngồi xe mạ vàng.

Đáng được bọc nhung lụa

Đôi chân cô dịu dàng.

Chảy xuống ngực như suối

Là những lọn tóc mềm.

Đôi mắt cô rực sáng

Như hai chấm sao đêm.

Đẹp hơn mọi cô gái,

Khiêm tốn và thơ ngây,

Dẫu bình dân, nghèo đói,

Cô đẹp nhất đời này.

Mới ngày nào...

Mới ngày nào đồi núi

Và rừng cây còn xanh,

Lá cây non và sạch,

Đẫm sương, treo trên cành.

Thế mà giờ lá rụng,

Đen xạm cả đất trời.

Nhưng sắp tới xuân đến,

Tất cả lại xanh tươi.

Chỉ mình tôi vẫn thế.

Cứ bám mãi không tha

Cái buồn đau quá khứ,

Cái buồn và cái già.

Người già thấy ngày ngắn,

Đêm đen lại rất dài.

Với ta, mùa xuân đẹp

Chỉ có một, không hai.

Anh chàng góa vợ

Thật khốn khổ thân tớ:

Không đâu rước vợ về.

Suốt nhiều năm lặng lẽ,

Vợ bảo gì cũng nghe.

Khổ đến mức lắm lúc

Muốn từ bỏ cuộc đời.

May cuối cùng mụ bệnh

Và rồi chết, lạy trời!

Mấy chục năm đằng đẵng

Vợ chồng sống với nhau,

Nay mụ đi, quả thật,

Tớ không biết đi đâu.

Tớ muốn biết khi chết

Mụ ở đâu, thế nào.

Ngộ nhỡ khi tớ chết

Gặp lại mụ thì sao?

Tớ chôn vợ tử tế,

Đúng phong tục xưa nay.

Vì sợ quỉ từ chối

Không nhận mụ thì gay.

Tớ nghĩ có thể mụ

Ở thiên đường cũng nên -

Nhiều khi nghe tiếng sấm,

Tớ thấy sao quen quen

Tình yêu và cái nghèo

Tôi luôn là nô lệ

Tình yêu và cái nghèo.

Cái nghèo chẳng đáng sợ

Nếu không vì tình yêu.

Sao số phận cứ bắt

Người đang yêu buồn đau?

Và tình yêu cứ phải

Phụ thuộc nghèo hay giàu?

Suy cho cùng, hạnh phúc

Không phải do bạc vàng.

Chỉ ngốc và hèn nhát

Mới cam chịu dễ dàng.

Nghèo đói nhưng hạnh phúc

Là người yêu chân thành,

Hoàn toàn không để ý

Đến tiền và công danh.

Tiếc là sao số phận

Cứ cản trở tình yêu,

Làm tình yêu lụi chết

Đơn giản vì cái nghèo.

Khi hết mùa cắt cỏ

Khi hết mùa cắt cỏ,

Đồng lúa mì đung đưa.

Mùi hoa hồng, mùi đất

Thoang thoảng giữa ban trưa.

Khi trong vườn râm mát

Chập chờn ong bướm bay,

Bên cửa nhà chứa cỏ

Có câu chuyện thế này.

Ngập ngừng, Bessy nói

Với bạn gái của mình:

“Có lẽ đã đến lúc

Tớ phải lập gia đình”.

“Thế là tốt, cậu trẻ,

Lại xinh đẹp, tha hồ

Muốn lấy ai cũng được,

Thành sung sướng, vô lo.

Cậu Giôn làng bên cạnh

Rất giàu. Lấy anh ta

Cậu sẽ thành danh giá,

Vợ chồng sống yên hòa...”

“Tớ không cần loại ấy.

Không bao giờ lấy Giôn.

Hắn yêu vàng của hắn,

Đâu thèm yêu vợ con.

Cậu Robin yêu tớ

Tớ cũng yêu anh chàng.

Một lời anh ấy nói

Hơn mười Giôn lắm vàng!”

“Đành thế, nhưng cậu ạ,

Không dễ sống đời này.

Anh chồng nhiều tiền bạc

Vẫn hơn chồng trắng tay.

Từ chối tiền là dại.

Biết giữ tiền mới khôn.

Việc cậu làm, cậu chịu.

Theo tớ nên lấy Giôn.”

“Người có tiền có thể

Mua nhiều thứ trên đời.

Nhưng bạc vàng không dễ

Mua được trái tim người.

Tớ sẵn sàng chịu khổ.

Dẫu thóc lúa không nhiều,

Nhưng sướng hơn vua chúa,

Tớ sống cùng người yêu!”

Giôn Hạt Mạch

Xưa, ngày xưa có ba ông vua nọ,

      Rất mạnh và rất giàu.

Ba ông vua thề bắt Giôn phải chết,

      Giôn Hạt Mạch cứng đầu.

Ba ông vua liền sai người cày ruộng

      Vùi Giôn vào đất đen

Rồi nén chặt, tin rằng Giôn sẽ chết,

      Không thể nào ngoi lên.

Nhưng xuân đến, cỏ và cây xanh tốt,

      Trời ấm và mưa rơi,

Giôn Hạt Mạch nhô đầu lên bướng bỉnh,

      Làm vua giận tím người.

Mùa hè đến với mặt trời nóng rực,

      Giôn càng khỏe, càng xanh,

Tay giơ cao những chiếc gươm nhọn hoắt,

      Ai thấy cũng rùng mình.

Nhưng mùa thu đang tới kia buồn bã,

      Dưới gánh nặng tuổi già

Giôn đã phải còng lưng - có nghĩa

      Ngày lụi tàn không xa.

Giôn Hạt Mạch cứ yếu dần, đến lúc

      Sức lực đã không còn,

Chẳng bao lâu kẻ thù xưa lại tới,

      Quyết phen này trị Giôn.

Chúng cắt Giôn sát tận chân, đau nhói,

     Bằng lưỡi dao rất dài,

Rồi trói chặt, vứt lên xe như thể

     Chở thằng tù khổ sai.

Chúng lấy chày nện vào Giôn liên tục,

     Làm rách da, toác đầu,

Rồi cứ thế, chúng đem rê trước gió

      Nhiều lần và rất lâu.

Chúng ném Giôn vào chiếc thùng đầy nước,

     Rồi lấy đá chúng lèn,

Quyết phen này bắt Giôn chết ngạt,

     Không cho ngoi đầu lên.

Đến xương Giôn chúng cũng không thương tiếc,

     Đem ném vào bếp lò,

Gã thợ xay thì đem tim chà xát

      Giữa hai hòn đa to.

Rồi chúng nấu, chúng đun Giôn trong chảo

      Và chúng lấy máu chàng

Cùng nhau uống, uống say sưa, thích thú,

      Cùng nói cười oang oang.

Giôn khi sống không là người hèn nhát,

      Nay thành rượu, thành cồn,

Làm ai uống cũng thấy mình dũng cảm

      Và yêu đời như Giôn.

Giôn Hạt Mạch làm chúng ta vui vẻ,

      Quên bao nỗi buồn rầu,

Làm bà vợ vừa mất chồng đang khóc

      Tạm thời quên cái đau.

Nào, chúng ta hãy cùng nhau nâng cốc

      Uống vì Giôn thân yêu.

Và mong sao cháu con Giôn mãi mãi

      Sinh sôi nhiều, thật nhiều!

Thơ đọc khi nâng cốc

Nhiều người có cái ăn mà anh ách bụng no,

Nhưng nhiều người muốn ăn mà tay không, khốn nỗi,

Còn ta đây, có cái ăn và vừa khi đang bụng đói,

Nghĩa là ta phải tạ Chúa, chén ra trò!

Bài hát nhỏ

Lau sậy mọc kín đồi,

Xanh tươi và ngoạn mục.

Các cô gái cho tôi

Những phút giây hạnh phúc.

Cái cuộc sống hàng ngày

Toàn buồn lo đủ thứ.

Đời đứng được xưa nay

Chính là nhờ phụ nữ.

Danh và tiền nhiều khi

Làm chúng ta tơ tưởng.

Nhưng có chúng chắc gì

Ta thành người sung sướng.

Cho một đêm thảnh thơi

Và vòng tay ôm chặt,

Là gánh nặng cuộc đời,

Tôi sẽ quên, quên tất.

Mặc các ngài chê tôi,

Những con lừa lễ phép,

Đến hiền triết mà rồi

Cũng còn mê phái đẹp.

Thơ buồn về Peg Nickolson,

con ngựa cái của cha cố Willie Nicol

Peg xưa nay vốn là con ngựa tốt,

      Một con ngựa không tồi,

Thế mà giờ, Peg ơi, mày đã chết.

     Xác nơi nào đang trôi?

Peg xưa nay vốn là con ngựa tốt,

      Đã đi bao dặm đường,

Thế mà giờ, Peg ơi, mày đã chết,

      Không còn da bọc xương.

Peg xưa nay vốn là con ngựa tốt,

      Cha cố cưỡi nhiều lần,

Thế mà giờ, Peg ơi, mày đã chết,

      Làm mồi cho cá ăn.

Peg xưa nay vốn là con ngựa tốt,

      Cha cố nuôi rất tồi,

Nên mày chết như những con ngựa khác

      Trong chuồng ông ta, ôi!

Một tối tôi đi lang thang

Một tối tôi đi lang thang,

Quanh tôi lúa mì đang mọc.

Tôi ngồi dưới gốc cây bàng

Ngẫm nghĩ đời tôi khó nhọc.

Sông Ayr lờ chảy trước tôi,

Dòng sông trôi về với biển.

Một tiếng chim cu trên đồi

Vọng vào lòng tôi xao xuyến.

Tibbi

Ôi, Tibbi, cô giàu sang, dòng dõi,

      Nên vênh mặt làm ngơ.

Cô coi khinh hết những ai nghèo đói,

      Không chào hỏi bao giờ.

Chiều hôm qua, nhìn thấy tôi ngoài phố,

      Cô kiêu hãnh gật đầu,

Nhưng xin lỗi, nói cho cô được rõ:

      Tôi không cần cô đâu!

Chắc cô nghĩ rằng cô giàu như vậy,

      Còn tôi thì rất nghèo

Nên nếu cô gật đầu hay khẽ vẫy

      Là tôi liền đi theo?

Không, thà chịu cảnh đói nghèo mãi mãi

      Và cơ cực bao điều,

Hơn xấu hổ, hám giàu theo cô gái

      Cậy lắm tiền mà kiêu.

Tôi biết cô, nếu chàng trai nào đó

      Dù trẻ đẹp, tài ba

Mà yêu cô, nhưng không may nghèo khổ

      Cô cũng liền lánh xa.

Nhưng bù lại, cô rất mê quý tộc

      Những thằng hề giàu sang,

Dù cô biết người cô yêu ngu ngốc,

      Chỉ lắm bạc, nhiều vàng.

Ôi, Tibbi, hãy nghe tôi nói thật:

      Cô chẳng đáng xu nào.

Tiền bố cô làm cho cô giá đắt.

      Đừng hợm mình làm cao.

Cô bạn gái của tôi tuy đói khổ,

      Tôi còn quý hơn nhiều,

Quý hơn cô với bạc vàng cô có,

      Cái làm cô rất kiêu.

Ngày xưa, một xứ nọ xa xôi...

Ngày xưa, một xứ nọ xa xôi

Có một cô xinh đẹp tuyệt vời

      Yêu một chàng trai trẻ.

Nhưng hai người đã phải xa nhau

Dù tình yêu mới chỉ bắt đầu,

      Vì chiến tranh bắt thế.

Khi chàng trai vượt núi băng sông

Nơi súng gươm lửa khói ngút đồng

      Tim không hề sợ hãi.

Nhưng tim chàng thổn thức trong đêm

Chiến trường không tiếng động, im lìm

      Khi nghĩ về cô gái.

Melly

      Ôi Melly,

      Đẹp mê li.

Melly dịu dàng hiếm thấy,

      Melly tươi

      Melly cười,

Melly hồn nhiên lộng lẫy.

Đang đi, tôi gặp vô tình

Melly chân trần, khiêm tốn.

Đôi chân hồng hồng, xinh xinh

Dẫm lên đá đường sắc nhọn.

Đôi chân, đôi chân Melly

Đáng bọc bằng nhung, bằng lụa

Một người như em, Melly

Đáng được ngồi xe công chúa.

Như tơ vàng óng, tóc em

Mềm mại uốn vòng quanh cổ,

Đôi mắt như đôi sao đêm

Cho tàu đi trong giông tố.

      Ôi Melly,

      Đẹp mê li.

Melly dịu dàng hiếm thấy,

      Melly tươi

      Melly cười,

Melly hồn nhiên lộng lẫy.

Mở cửa cho anh, ôi

Mở cửa em ơi, lẽ nào không nghe thấy,

      Ôi mở cửa cho anh, ôi;

Dù em phụ tình anh, anh không tin như vậy,

      Ôi mở cửa cho anh, ôi.

Cơn gió lạnh trên má anh đang thổi,

      Nhưng không lạnh bằng tình em, ôi;

Mưa tuyết đổ xuống tim anh đau nhói,

      Nhưng không đau bằng tình em, ôi.

Vầng trăng bạc đã về nơi yên nghỉ,

      Đời anh chỉ đến phút này, ôi;

Và bè bạn vô tâm, người yêu không chung thuỷ

      Không phải bận lòng từ nay, ôi!

Cô gái nghe, cô gái ra mở cửa,

      Thấy xác người yêu bên thềm, ôi;

Cô ngã xuống, và rồi không dậy nữa,

      Hai xác nằm trong đêm, ôi...

Lời cầu của cha cố Willie

Ôi đức chúa của con trên trời cao,

Người toàn năng và vĩ đại nhường nào.

Người có thể cho ai vào hỏa ngục,

      Ai lên thiên đường,

Mà không cần đúng sai, không chọn lúc,

      Không cần xót thương.

Xin cảm ơn người vì đã nhấn chìm

Hàng vạn người trong vĩnh viễn màn đêm,

Nhưng rộng lượng ban cho con được sống

      Tận ngày hôm nay

Để làm gương, làm cây cao tỏa bóng

      Cho xứ đạo này.

Con biết con từ khi mới lọt lòng

Đáng bị Người trừng phạt, đáng mang gông,

Xuống địa ngục chịu trăm ngàn đau khổ,

      Vật vã không hồn,

Và quỷ sứ luôn từng bầy ở đó

      Xâu xé giành con.

Nhưng ơn trên, con được sống thế này

Để hết lòng hầu đức chúa lâu nay,

Thành trụ cột của niềm tin sáng chói,

      Thành đuốc, thành đèn,

Đưa ý Chúa đến cái đầu ngu muội

      Của bầy dân đen.

Người biết con luôn tận tuỵ thế nào

Và đã từng nghiêm khắc ra sao

Khi trong xứ có con chiên đâu đấy

      Báng bổ chúa trời,

Hay uống rượu, hay hát hò, múa nhảy

      Ồn ào, lả lơi.

Đúng, xưa nay con chẳng dấu điều gì,

Cúi xin người tha tội chết - nhiều khi

Quả là con bị đàn bà cám dỗ

      (Người đã biết rồi)

Xin hãy nhớ: Người vắt con ngày nọ

      Cũng bằng đất thôi.

Tối hôm qua, thú thật, trót yếu mềm,

Con đã cùng cô Meg ngủ qua đêm

Mong đức chúa đừng cho ai đồn đại

      Thế nọ, thế này

Con xin hứa không bao giờ lặp lại.

      Bắt đầu từ nay.

Và rồi con cũng chẳng dám giấu Người

Rằng vừa rồi gặp cô Leez xinh tươi

(Vào thứ sáu), vì hơi say, con có

      Ít nhiều lẳng lơ

Nếu thật con mà không say lúc đó

      Thì chẳng bao giờ...

Cầu đức chúa ban ơn nhiều cho con,

Người được giao để chăm sóc phần hồn,

Nhưng hãy trị thật đau và nghiêm nhất

      Những đứa cứng đầu.

Chính bọn chúng thường làm con bẽ mặt,

      Trêu đùa không đâu.

Như thằng Hamington, Người chớ quên,

Hắn là tay chuyên cờ bạc kiếm tiền,

Lại uống rượu và luôn mồm chửi rủa,

      Ấy thế mà rồi

Hắn bắt được trăm người con của chúa

      Theo mình, than ôi.

Mà khi con chỉ cho hắn điều ngay,

Người biết không, rất tiếc cái thằng này

Cùng đám bạn cười chê con vào mũi!

      Thưa Chúa, con cầu

Người hãy làm cho khoai tây hắn lụi

      Chết gà, thối rau!

Thưa đức chúa của con trên trời cao.

Hãy thẳng tay, đừng nương nhẹ chút nào,

Xin hãy trị lũ mục sư xứ cạnh

      Cho chúng dè hồn,

Chúng càn bậy và nhiều khi dám đánh

      Cả vào chúng con.

Còn riêng con, được đức chúa thương yêu,

Xin hãy cho bổng lộc thật nhiều

Để sung sướng cả phần hồn, phần xác,

      Lắm thịt, lắm tiền,

Còn khi chết được về nơi cực lạc,

      Amen, Amen!

Tôi vui vì cái to...

Tôi vui vì cái to, vui cả vì cái nhỏ.

Mỗi lần gặp cái buồn, cái khó,

Là không chút nể nang, tôi tống chúng khỏi nhà

Bằng cốc rượu này và bằng những bài ca.

Không ít lúc khó khăn, tôi ôm đầu lo tính -

Thì đời là chiến tranh mà ta là người lính.

Có đồng xu là có cái vui rồi,

Không vua quan nào tước nổi tự do tôi.

Dù buồn lo suốt ngày đè lên cổ

Nhưng tất cả tiêu tan cùng bạn bè tối đó

Mỗi khi anh đã ngồi ấm trong nhà

Thì nhớ làm gì cái lạnh lẽo vừa qua.

Hỡi số phận mà ta chưa lường nổi,

Dù mang lại giàu sang hay nghèo đói,

Buồn hay vui, cũng sẽ chẳng sao đâu,

Ngươi gõ cửa nhà ta, ta cứ bảo: Mời vào!

Về chiến tranh và tình yêu

Cướp biển, cướp đường - chiến tranh tôi chán ghét,

Dù chúng mang bao tên gọi mỹ miều.

Nhưng có cuộc chiến tranh tôi không ngần ngại chết

Là cái thường ta vẫn gọi tình yêu.

Tôi ngợi ca hòa bình, tiến bộ

Và tự do, cuộc sống vui tươi,

Tôi sung sướng phải xây thêm một,

Còn hơn được phá gấp mười.

Chuyện con gái bà chủ quán và lão cố đạo

Có bà lão ngày xưa nhà bên khóm bạch dương,

Mở quán rượu ngon đem bán cạnh đường.

Con gái bà một hôm bỗng lên cơn cảm rét,

Một cố đạo đến thăm, lại nóng người, mê mệt.

Bà lão buồn rầu, nhìn con gái mà thương,

Bèn bắt cả hai nóng lạnh ngủ chung giường.

Và kết quả: Con gái bà hết rét.

Lão cố đạo cũng nguội dần, thật tuyệt.

Giây phút nản lòng

Luôn vật vã vì buồn lo, nghèo đói,

Gánh đời nặng tôi không sao kham nổi,

      Nên cúi đầu tôi ngồi.

Cuộc sống đè lên vai tôi nặng trĩu

Trên đường đi dằng dặc dài, khúc khuỷu

      Cho những người như tôi.

Nhìn quá khứ - chỉ một màu ảm đạm

      Đầy những cảnh đau lòng.

Còn tương lai - rồi cái gì sẽ đến?

      Ai dám chắc là không?

Ôi bao giờ mới hết nghèo, thất vọng,

      Mới hết buồn, hết lo?

Hay không lẽ họa may mà thoát nạn

      Chỉ khi tôi vào mồ?

Ôi vợ tôi

Ôi vợ tôi, vợ tôi nó mắng tôi.

Ôi vợ tôi, vợ tôi nó đánh tôi.

Cứ nhân nhượng với đàn bà thế đấy,

Sẽ rất phiền, sẽ lắm chuyện lôi thôi.

Ta, đàn ông, đang được sống tự do,

Thế mà ngốc, lại đâm đầu lấy vợ,

Nên bị lừa, lừa một vố rất to.

Lừa trắng trợn, công khai và vô cớ.

Nhưng may thay, cái phải chịu hôm nay

Sẽ chấm dứt khi chúng ta xuống mộ.

Và tất nhiên nhất định sẽ có ngày

Ta được lên thiên đường và thoát khổ.

Ôi vợ tôi, vợ tôi nó mắng tôi.

Ôi vợ tôi, vợ tôi nó đánh tôi.

Cứ nhân nhượng với đàn bà thế đấy,

Sẽ rất phiền, sẽ lắm chuyện lôi thôi.

Bánh

Một lần bánh,

Hai lần bánh,

Và thêm lần bánh thứ ba -

Chúng mày cứ đòi thế mãi

Thì tao phải đến bán nhà.

Ôi nhớ những ngày chưa vợ

Buồn lo có bao giờ hay,

Bây giờ một bầy con nhỏ

Đòi ăn ba bữa một ngày.

Cứ thế cái nghèo, cái đói

Suốt đời quanh quất bên tôi.

Vừa đuổi chúng ra khỏi cửa

Quay vô đã thấy chúng rồi.

Một lần bánh,

Hai lần bánh,

Và thêm lần bánh thứ ba -

Chúng mày cứ đòi thế mãi

Thì tao phải đến bán nhà.

Thư gửi Davie, nhà thơ và là bạn thân

1

Mặc gió thổi từ phương xa lại đây,

Mặc tuyết băng lên cửa kính bám dày,

      Bên bếp than hồng cháy đỏ

Tôi ngồi yên, và để giết thời giờ,

Tìm câu từ, sắp xếp lại thành thơ

      Bằng tiếng cha ông thời cổ.

Mặc gió lạnh chui vào nhà, không sao,

      Tôi chẳng bao giờ ghen tỵ,

Và dửng dưng, không muốn giống chút nào

      Các bà, các ông quyền quý.

      Tôi không cần

      Nhà và sân

Cùng lò sưởi của những người giàu có.

      Tôi, lạy trời,

      Chỉ muốn cười

Vào cái mặt luôn vênh vênh của họ.

2

Kể ít ai không cảm thấy bực mình

Khi thấy đời này của cải xung quanh

      Được chia bất công như thế:

Người quanh năm làm lụng chẳng có gì,

Còn những thằng luôn lười biếng, ngu si

      Tiền bạc nhiều không đếm xuể.

Nhưng Davie, đừng buồn bã cúi đầu,

      Đừng trách cuộc đời này nọ.

Ta đang còn kiếm đủ bánh nuôi nhau,

      Chừng nào sức ta đang có.

     Ôi Davie,

      Buồn làm chi,

Đừng sợ cái già đang đến.

      Ai ngửa tay

      Đi ăn mày

Mới là người đáng khinh và đáng thẹn.

3

Ngủ qua đêm trong lều cỏ bên đường

Khi bốn bề gió lạnh thổi buốt xương,

      Tất nhiên không vui gì thật,

Nhưng cả khi phải vất vả thế này,

Ta vẫn thường bắt gặp những điều may,

      Vẫn thấy mình vui sướng nhất.

Ai trái tim ngay thẳng, chẳng làm gì

      Đáng để lương tâm thấy nhục

Thì cuộc đời, dù tráo trở nhiều khi

      Vẫn phải ban cho hạnh phúc.

     Cái điều này

      Xưa và nay

Đều rất đúng cho mọi người, hãy nhớ.

      Đừng lo xa,

      Đời chúng ta

Không còn chỗ để nghèo hơn, đừng sợ.

4

Như con chim đang bay lượn trên trời,

Ta sẽ cùng lang thang đi khắp nơi,

      Không cần lâu đài phú quý.

Mà núi đồi, con suối nhỏ, cây xanh

Cùng hang rừng và thung lũng xung quanh

      Sẵn sàng cho ta đến nghỉ.

Nghe tiếng chim đang hót giữa rừng sồi,

      Giữa cánh đồng hoa nở rộ,

Tôi và anh cùng vui vẻ sánh đôi

      Suốt ngày lang thang đây đó.

     Rồi chúng ta

      Sẽ nghĩ ra

Một giai điệu dễ nghe, tươi mát.

      Còn lời thơ

      Sẽ bất ngờ

Tự mình đến, và chúng ta cùng hát.

5

Cả nhà băng giàu có ở Luân Đôn

Cả công danh, tước vị - với tâm hồn

      Chưa hẳn là điều quan trọng.

Như xưa nay, không phải bởi có vàng,

Có ruộng nhiều và nhà cửa giàu sang

      Là đời trở nên dễ sống.

Vì một khi suốt đời anh, trong tim

      Hạnh phúc không tìm thấy chỗ,

Thì dù anh có đốt thuốc đi tìm,

      Cũng không bao giờ thấy nó.

     Cả bạc vàng,

      Cả vinh quang

Đều không đáng một đồng xu nhỏ.

      Anh và tôi

      Tốt hay tồi

Chỉ lương tâm nói ta hay điều đó.

6

Nhưng Davie, người bạn quý xưa nay,

Hãy lắng nghe tôi nói điều này

      (Tôi thường không quen nói dối)

Rằng hai người, cả anh và tôi,

Trong cuộc đời, đã kiếm được niềm vui

      Mà không tiền nào mua nổi.

Niềm vui ấy là tình yêu của ta -

      Của anh có tên là Meg.

Còn của tôi là cô Jean hiền hòa.

       Cả hai dịu dàng, xinh đẹp.

      Nhắc tên Jean,

      Là niềm tin

Và ước mơ bỗng từ đâu kéo tới.

      Nó làm tôi

      Vui, bồi hồi

Và hy vọng, và lo âu chờ đợi.

7

Ôi niềm vui của say đắm tình yêu,

Những đêm trăng, những buổi dạo trời chiều,

      Âu yếm, nụ cười, nước mắt,

Cuộc đời này đầy giả dối, chông gai,

Thiếu tình yêu tôi đâu thể kéo dài,

      Từ lâu xác nằm dưới đất.

Trời cho tôi có bạn để cùng nhau

      Chia hết đau buồn bao nỗi

Nhưng tình yêu, ngay từ buổi ban đầu

      Cho tôi còn hơn gấp bội.

     Trời đang đen

      Bỗng sáng lên,

Tâm hồn tôi lại tràn trề hy vọng,

      Vì có Jean

      Là niềm tin

Và Davie, bạn của tôi đang sống.

8

Cái tên Jean là cảm hứng nguồn thơ,

Vừa nhắc xong, từ ngòi bút bây giờ

      Câu chữ tuôn ra trước mắt.

Như thể tôi được Phebus thần kỳ

Cùng chín nàng nghệ thuật dắt tay đi,

      Viết những dòng thơ chân thật.

Lúc này đây, con Pegass của tôi

      Ốm đau và luôn khập khiễng,

Đang phi nhanh không đến nỗi quá tồi,

      Quên bệnh và quên lười biếng.

                                    

     Nhưng dù sao,

      Bởi chừng nào

Con ngựa tôi chưa ngã lăn gãy cổ,

      Giờ là khi

      Phải dừng phi

Và tôi xuống lau mồ hôi cho nó.

Ca khúc

Anh đã bỏ rơi em, Jamie,

Anh đã bỏ rơi em,

Anh đã bỏ rơi em, Jamie,

Anh đã bỏ rơi em.

Anh đã đùa với tình em, em biết,

Anh không hề yêu em,

Dù anh thề chung thủy tới chết,

Nhưng rồi anh xa em, Jamie,

Nhưng rồi anh xa em.

Anh đã phụ tình em, Jamie

Anh đã phụ tình em.

Anh đã phụ tình em, Jamie

Anh đã phụ tình em.

Em biết anh rồi sẽ yêu người khác,

Để mình em bơ vơ.

Nếu vậy em thà liều mình, nhắm mắt,

Để không mở lại bao giờ, Jamie,

Để không mở lại bao giờ.

Anh huýt gọi em đi...

Anh huýt gọi em đi, em sẽ ra.

Anh huýt gọi em đi, em sẽ ra,

Dù bố mẹ, cả nhà em không thích thế.

Anh huýt gọi em đi, em sẽ ra.

Nhưng khi đến nhà em, anh nhớ lấy,

Đến nhà em ngày cũng như đêm,

Phải đi lối sau vườn để không ai nhìn thấy,

Như thể anh không đi đến tìm em,

Làm như anh không đi đến tìm em.

Khi gặp em trong nhà thờ cầu nguyện,

Hãy lờ ngang như chẳng biết gì em,

Chỉ cần anh liếc mắt nhìn âu yếm,

Nhưng như anh không phải liếc nhìn em,

Làm như anh không phải liếc nhìn em.

Anh hãy nói cho mọi người hiểu lạc,

Rằng với em, anh không muốn, không thèm.

Nhưng anh chớ, dù đùa, yêu người khác,

Để người yêu anh mãi mãi là em,

Cho người yêu anh mãi mãi là em.

Anh huýt gọi em đi, em sẽ ra.

Anh huýt gọi em đi, em sẽ ra,

Dù bố mẹ, cả nhà em không thích thế.

Anh huýt gọi em đi, em sẽ ra...

Bài ca buồn của người nô lệ da đen

Từ Senegal thân yêu, những người da trẳng

Bắt tôi đi Virginia-gi-ni-a, ôi;

Bắt tôi xa quê hương để rồi không trở lại.

Đời tôi buồn, khó nhọc, xót xa, ôi!

Senegal quê tôi không có băng, có tuyết

Như ở đây, Virginia-gi-ni-a, ôi;

Và suối chảy không ngừng, hoa không ngừng đua nở,

Đời tôi buồn, khó nhọc, xót xa, ôi!

Tôi giơ lưng gánh gánh đời, giơ lưng ăn roi chủ,

Trên đồn điền Virginia-gi-ni-a, ôi;

Và hình ảnh bà con tôi lại hiện lên trong nước mắt -

Đời tôi buồn, khó nhọc, xót xa, ôi!

Thơ viết trên tờ giấy bạc

Tờ giấy nhỏ đáng căm thù, nguyền rủa

Đã làm ta suốt đời buồn, đau khổ!

Vì thiếu ngươi, ta phải mất người yêu,

Vì thiếu ngươi, ta thiếu thốn trăm điều,

Cũng vì ngươi mà người dân lao động

Phải vật vã hàng ngày kiếm sống.

Kẻ giàu sang, ta chứng kiến bao lần,

Ngạo mạn cười bên xác nạn nhân,

Ép kẻ khó vì đồng tiền chết tiệt

Phải nhắm mắt lao vào chỗ chết.

Cũng vì ngươi, ta bị buộc lên đường

Để không còn thấy lại quê hương.

Nói với bông hoa bị nhà thơ cày nát

             tháng 4 năm 1786

Bông hoa rừng khiêm tốn, đẹp, ngây thơ,

Thật không may ngươi gặp ta bây giờ,

Vì sắp sửa lưỡi cày ta tai ác

      Đè nát nhà ngươi.

Biết làm sao, ta không sao làm khác,

      Ta chỉ là người.

Giữa đất cằn, gió lạnh thổi, tuyết bay,

Ngươi mỏng manh, bé nhỏ, yếu và gầy.

Thế mà vẫn nhô đầu lên dũng cảm,

      Kết nụ, đâm cành,

Thành chấm nhỏ giữa cánh đồng ảm đạm,

     Gió gào xung quanh.

Bao loài hoa cao quý được nuôi trồng

Trong khu vườn, trong nhà ấm mùa đông.

Ngươi thì mọc giữa bốn bề sỏi đá,

      Khiêm tốn, một mình.

Nhưng chính ngươi làm núi đồi hoang dã

      Đỡ buồn, thêm xinh.

Mặc áo xanh, luôn giản dị, bình thường,

Ngươi ngẩng đầu vươn tới vầng dương

Để đón nhận những tia vàng rực rỡ,

      Hạnh phúc, yêu đời,

Mà không biết cày của ta sắp sửa

      Đè nát nhà ngươi.

Cũng như bao cô gái đẹp, dịu hiền

Luôn nhìn đời bằng đôi mắt ngạc nhiên,

Sống và yêu bằng tấm lòng chân thật,

      Không nghĩ, không ngờ,

Rằng như ngươi, sẽ bị đời giẫm nát,

      Xô xuống bùn nhơ.

Cũng như ta, khi viết những dòng này

Để thương buồn bông hoa nhỏ hôm nay,

Ta biết rõ cuộc đời này bội bạc

      Sẽ hại đời ta,

Như giờ ta bằng lưỡi cày tai ác.

      Dập vùi bông hoa.

Finđlây

Ai đang đêm gõ cửa phòng tôi đó?

      Còn ai ngoài tôi, Finđlây!

Đi về đi, để cho người ta ngủ!

      Ồ không - vội đáp Finđlây.

Anh đi đâu mà đêm hôm như thế?...

      Thăm cô! - vội đáp Finđlây.

Ai chứ anh thì nhiều điều có thể...

      Rồi xem! - vội đáp Finđlây.

Giờ mà dậy cho anh vào trong cửa...

      Dậy đi! - vội đáp Finđlây.

Anh nhất định không cho tôi ngủ nữa...

                 Tất nhiên! - vội đáp Finđlây.

Nếu đêm nay mà cho anh ở lại...

      Đêm nay! - vội đáp Finđlây.

Thì tôi lo sau anh còn tới mãi...

      Tất nhiên! - vội đáp Finđlây.

Thôi, không nỡ để anh đứng đó...

      Cảm ơn! - vội đáp Finđlây.

Nhưng việc này không bao giờ để lộ...

      Tất nhiên! - vội đáp Finđlây.

Gửi Thomxơn

Một lũ cuồng điên, ngu dốt, côn đồ

Thờ nô lệ, khắp nơi đang hò hét!

Một thiên tài khi chống lại tự do,

Thiên tài đó thiên tài mình đang giết.

Bông hoa hồng đỏ

Người tôi yêu như bông hoa hồng đỏ,

      Bông hoa mới nở giữa đồng;

Người tôi yêu như lời ca trong gió

      Ngọt ngào bay giữa tầng không.

Em xinh đẹp, xinh thế nào, em biết,

      Anh yêu thế ấy em ơi.

Anh yêu mãi, anh yêu em mãnh liệt,

      Tới khi biển cạn - suốt đời!

Tới khi biển nước trong lòng cạn hết,

      Núi cao gió quật tan tành,

Anh yêu mãi, anh yêu em mãnh liệt,

      Chừng nào còn đập tim anh.

Giờ anh phải tạm xa em, anh phải,

      Bây giờ anh phải ra đi,

Nhưng anh sẽ một ngày kia trở lại,

      Dẫu sông, dẫu núi, sá gì.

Vì sao

Vì sao, vì sao em bắt anh

Không được thấy nguồn vui cuộc sống?

Vì sao, vì sao em dối anh,

Đem phụ bạc trả lời hy vọng?

Vì sao, vì sao anh đang mơ

Và hạnh phúc, hình em đang thấy,

Vì sao, vì sao em bây giờ

Nỡ tàn ác bắt anh tỉnh dậy?

Êliza

Êliza, anh phải xa em,

      Xa mảnh đất mình đang sống;

Và từ nay giữa anh và em

      Là biển bao la cuộn sóng.

Nhưng mặt biển bao la cuộn sóng

      Từ nay giữa em và anh

Không bao giờ, không bao giờ ngăn nổi

      Trái tim hai đứa chúng mình.

Êliza, đã đến giờ vĩnh biệt,

      Xa em, anh phải xuống tàu,

Như có ai đang thầm cho anh biết

      Ta chẳng bao giờ gặp nhau.

Giờ ra đi, Êliza, anh gửi lại

      Tim anh tiếng đập cuối cùng

Kèm theo cả tiếng thở dài lần cuối

      Của ngày hai đứa buồn chung...

Một cô gái như tôi

      Một cô gái như tôi,

     Thân con gái như tôi,

Biết làm gì với ông già cáu gắt?

      Bố mẹ tôi tham lam,

      Gia đình tôi tham lam

Đã bán con để lấy tiền, lấy đất.

     Người mà tôi phải yêu

      Suốt từ sáng đến chiều

Cả ngày chỉ biết rên, cau có.

      Ngu dốt không ai bằng,

      Tay chân lạnh như băng,

Phải nằm suốt đêm với chồng già thật khổ!

    Không ngớt miệng kêu đau,

      Lão giận dữ, càu nhàu.

Bạn bè, người thân, lão đều tránh mặt.

      Lão ghen bất kỳ ai,

      Nhất là các chàng trai.

Ngày lão cưới tôi là ngày buồn nhất.

     Cô Katie thương tôi,

      Cô Katie khuyên tôi,

Tôi sẽ không chịu yên, không chịu nhục.

      Tôi đay nghiến lão già,

     Nhất định tôi không tha.

Đến khi lão xuống mồ, tôi thành người hạnh phúc.

Tibi Đunba

Em có đi cùng anh, Tibi Đunba?

Em có đi cùng anh?

Em đi xe hay em cưỡi ngựa,

Hay đi bộ cùng anh, Tibi Đunba?

Anh không thiết nhà em nhiều tiền bạc,

Anh không thiết họ hàng em lỗi lạc,

Chỉ muốn từ nay sướng khổ có hai ta,

Với chiếc áo trên người, đến cùng anh, Tibi Đunba.

Ôi đêm dài..

Ôi đêm dài và nhớ thương da diết

      Khi anh ở xa em.

Trằn trọc nằm và buồn đau mỏi mệt,

      Nhớ em hoài suốt đêm.

Anh nhớ lại những ngày vui sướng nhất

     Khi hai ta bên nhau,

Nên bây giờ anh và em chia cắt,

     Làm sao anh không đau?

Ôi thời gian, vì sao ngươi trì trệ,

                                                Sao uể oải thế này?

Có người yêu, sao ngươi không chậm thế,

                                                Không buồn như đêm nay?

                            

                             Em yêu, nhìn xem...

                             Em yêu, nhìn xem, rừng xanh không.  

                                   Muôn hoa khoe màu đua nở.

                             Tỏa hương thơm ngào ngạt giữa đồng,

                                   Tóc em vờn bay theo gió.

                             Con sơn ca xa cung điện, đền chùa,

                                   Đến đậu lều tranh, chim hót.

                             Cho anh chăn cừu và cho vua,

                                   Như nhau thiên nhiên dịu ngọt.

                             Cứ măc nghìn đàn nơi hoàng cung

                                  Ngày đêm, đêm ngày réo rắt,

                             Trên cỏ xanh, bên gốc cây tùng

                                   Tiếng sáo chăn cừu dìu dặt.

                              Có thể người khiêu vũ cùng vua,

                                   Hóa trang, lâu đài tráng lệ,

                             Khinh bỉ chê ta điệu múa quê mùa.

                                   Chắc gì họ vui hơn thế?

                             Anh chăn cừu tâm sự với người yêu

                                   Bằng những lời đơn giản nhất.

                             Một ông vua lời hoa mỹ nói nhiều,

                                   Nhưng chắc gì ngài chân thật?

Bông hoa rừng anh hái cho em

Để tay em cài lên ngực.

Quan không yêu như anh yêu em,

Dù quan tặng nhiều trang sức.

Với chú chuột đồng bị cày nhà thơ phá tổ,
            Tháng 11 năm 1785.

Chú chuột đồng bé nhỏ, tinh nhanh,
Sao hoảng hốt run người, ngơ ngác nhìn quanh?
Ngươi bỏ chạy đi đâu, đừng sợ,
      Ðừng rúm co người,
Tuy sẵn xẻng nhưng ta đâu nỡ
      Lòng nào giết ngươi.

Ta biết con người vốn dĩ xưa nay
Phá hoại thiên nhiên trên trái đất này,
Làm loài vật phải luôn luôn sợ hãi,
      Làm ngươi buồn lo.
Nhưng con người nào có ai sống mãi,
      Ai cũng xuống mồ.

Ta biết ngươi cắn phá rất tài -
Ừ thì ngươi cũng cần sống như ai.
Ta không trách, người khác còn lấy cắp
      Của ta rất nhiều.
Một vài bông trong cả mùa ta gặt
      Có là bao nhiêu.

Tổ của ngươi, cày ta đã phá tung.
Ôi phũ phàng cơn gió lạnh mùa đông.
Lấy đâu cỏ, lấy đâu rơm xây lại
      Tổ ấm như xưa,
Ðể tránh khỏi cơn gió mùa tê tái
      Những ngày tuyết mưa!

Nhưng chuột ơi, đâu chỉ ngươi cô đơn.
Trong nỗi buồn, nào ta có gì hơn -
Cũng như ngươi, ta chờ mong hạnh phúc.
      Hòa bình, ấm no,
Nhưng số phận chỉ cho ta cái nhục,
      Cái buồn, cái lo.

Có thể ngươi còn sung sướng hơn ta.
Ngươi chỉ lo về cái khổ bây giờ,
Còn ta xót xa nhìn về quá khứ
      Trong tiếng thở dài,
Tuy chẳng thấy gì, nhưng ta vẫn sợ
      Nhìn về tương lai.

Người nông dân già nói chuyện

với con ngựa già, nhân năm mới

Ta chào ngươi, nhân năm mới, ngựa ơi,
Và còn đây, thêm một nắm cỏ tươi.
Dù bây giờ chỉ còn gân với cốt,
      Nhưng ta nhớ ngày
Ngươi khỏe mạnh, từng là con ngựa tốt,
      Từng phi như bay.

Dù hôm nay chân ngươi chậm, mắt mờ
Khắp thân mình lông trắng bạc phơ,
Ta vẫn nhớ xưa lông ngươi màu xám
      Mịn màng như nhung,
Và cưỡi ngươi chỉ những người dũng cảm.
      Những người thủy chung.

Bao giờ ngươi cũng tận tụy cùng ta,
Từ lúc trẻ trung cho tới lúc già
Ngươi kiên nhẫn kéo cày vỡ đất
      Cổ gò, lưng cong,
Ngươi trước, ta sau, hai thằng chật vật
       Cùng nhau ngoài đồng.

Ta và ngươi cùng mệt mỏi với đời,
Vật vã hàng ngày, vật vã khắp nơi,
Đến nhiều khi tưởng không còn hy vọng
       Phải đành xuôi tay,
Thế mà ta và ngươi vẫn sống
       Ðến cái tuổi này.

Ngươi chớ lo rằng ngươi đã về già,
Sức lực không còn, chẳng giúp được gì ta,
Cũng đừng nghĩ ta để ngươi chết đói -
       Ta đang là người.
Ta còn sống, cỏ còn đang kiếm nổi
        Ít nhiều cho ngươi.

Đau răng
(Tụng ca)

Ta rủa nguyền cái nọc độc nhà ngươi,
Cái nọc độc làm ta đau điếng người,
Ðến nhăn mặt, đến ù tai, buốt óc...
      Mà đâu chỉ một ngày.
Như tra tấn, ngươi làm ta suýt khóc,
      Luôn ôm đầu, bóp tay.

Nếu không may mắc phải bệnh nhức đầu,
Sốt, thương hàn, cảm cúm... Cũng là đau,
Nhưng cái đau còn được người thông cảm.
      Mà đau răng như ngươi -
Dù thuộc loại đau vô cùng, ghê gớm -                                                          
      Lại bị đem ra cười.                                        

Ta nghiến răng, nước bọt tứa ra đầy.
Ta bóp, tỳ đến gãy ghế, tê tay.
Khi người khác cười trêu ta đâu đó
      Bên lò sưởi trong nhà.
Quá giận dữ, ta đã cầu mong họ
      Sớm được về chầu ma.

Cái buồn đau ta đã nếm khá nhiều:
Nào bạn lừa, nào thất vọng khi yêu,
Rồi mất mùa, rồi hết tiền, nghèo đói,
      Rồi bí vần, bí thơ,
Nhưng khủng khiếp như đau răng, phải nói,
      Ta chưa gặp bao giờ.

Ta luôn tin: khi ta chết, lìa đời,
Sẽ bị đầy xuống địa ngục, là nơi
Ta phải chịu trăm nhục hình nghiêm ngặt
      (Cha cố dạy thế mà!)
Ngươi chắc chắn là nhục hình lớn nhất
      Ðày đọa linh hồn ta.

Hỡi vị thần thường xúi dục chiến tranh,
Không cho ai được vui sống yên lành,
Bắt thế gian phải chịu nhiều đau khổ,
      Giờ trừng phạt đến rồi,
Hãy dùng bệnh đau răng mà giết hộ
      Kẻ thù quê hương tôi!

                               Anh chàng thợ xay

Cái anh chàng thợ xay
Khắp người đầy bụi phủ
Kiếm năm xu một ngày,
Tiêu năm đồng chưa đủ.

Từ đầu anh đến chân
Toàn một màu trắng xóa.
Ðể anh hôn một lần
Thêm một vòng trắng má.
 

Nếu em đi ...

Nếu em đi dưới tuyết băng mưa dội
      Ở giữa đồng,
      Ở giữa đồng,
Anh cởi áo che cho em tránh khỏi
      Rét mùa đông,
      Rét mùa đông.

Nếu số phận mang lại nhiều tai họa
      Cho đời em,
      Cho đời em,
Anh sẽ chẳng ngại ngần tất cả
      Chia cùng em,
      Chia cùng em.

Nếu chẳng may anh rơi vào sa mạc
      Buồn cô đơn,
      Buồn cô đơn,
Nhưng có em, đó là nơi cực lạc,
      Còn đâu hơn,
      Còn đâu hơn?

Và nếu anh chủ nhân toàn trái đất,
      Toàn địa cầu,
      Toàn địa cầu,
Thì chúng ta sẽ là người sướng nhất
      Sống cùng nhau,
      Sống cùng nhau.

Yêu nàng thiết tha...

      Yêu nàng thiết tha
       Chẳng dám nói ra,
Vì cái nghèo bắt tôi im lặng, cậu ạ.
      Cày ruộng, làm thơ
      Chẳng thể bao giờ
Cho gì hơn ngoài cuộc đời cay đắng, cậu ạ.

      Nhưng tôi sẽ không
      Bao giờ sờn lòng,
Vì thiếu nàng tôi không thể sống, cậu ạ.
      Dù chẳng bạc vàng,
      Họ hàng không sang,
Nhưng tôi chẳng thua ai về tự trọng, cậu ạ.

      Giày tôi không xinh,
      Ngựa tôi không nhanh,
Có thể tôi thua người về lễ phục, cậu ạ.
      Nhưng dù ở đâu
      Cũng ngẩng cao đầu,
Xuống bùn nhơ tôi không thèm chui rúc, cậu ạ.

      Tôi chẳng đê hèn
      Tìm cách làm tiền,
Chẳng ăn cướp, chẳng lọc lừa dối trá, cậu ạ.
      Kiếm ăn hàng ngày,
      Chẳng có cho vay,
Tôi cũng chẳng giơ tay vay ai cả, cậu ạ.

Giữa cánh đồng lúa mì

Một đêm trăng mát mẻ,
Giữa cánh đồng lúa mì
Chín, đung đưa nhè nhẹ,
Tôi đứng chờ Annie.

Suốt buổi chiều năn nỉ,
Tôi thuyết phục Annie,
Cuối cùng nàng đồng ý
Gặp giữa đồng lúa mì.

Ðến mùa, hoa kết trái
Và lúa mì trĩu bông,
Suốt đời tôi nhớ mãi
Buổi hẹn nhau ngoài đồng.

Gió đìu hiu thổi nhẹ,
Trăng trên trời mênh mang
Tôi bế nàng đặt khẽ
Giữa đồng lúa chín vàng.

Hai trái tim cùng nhịp
Tôi ôm hôn Annie,
Hôn xong rồi hôn tiếp
Giữa cánh đồng lúa mì.

Tôi từng vui, hạnh phúc
Vì tiệc rượu triền miên,
Vì tình yêu, đôi lúc
Vui cả vì có tiền.

Nhưng những niềm vui đó
Không ý nghĩa chút gì
So với đêm hôm nọ
Giữa đồng cùng Annie.

                        Giôn Anderson

Giôn Anđecxơn yêu quí, Giôn,
      Khi ta lần đầu quen nhau,
Như lông quạ đen, đen nhánh, Giôn,
      Tóc anh đen nhánh trên đầu

Bây giờ tóc anh ngả trắng, Giôn,
      Trắng như bông tuyết trên cành.
Giôn Anđecxơn yêu quí, Giôn,
      Cầu trời phù hộ cho anh.

Giôn Anđecxơn yêu quí, Giôn,
      Núi đời ta đã lên cao,
Hai ta cùng chia vui sướng, Giôn,
      Cùng chia cay đắng, ngọt ngào.

Bây giờ hai ta xuống núi, Giôn,
      Cầm tay như buổi ban đầu.
Và xuống dưới kia có chết, Giôn,
      Hai ta sẽ chết cùng nhau
 

Nói với con gái ngoài giá thú

Con thân yêu, cứ để mặc đời này
Bố gặp nhiều tai họa, nếu từ nay
Bố khó chịu hay ngượng ngùng xấu hổ
      Khi nghĩ về con,
Hay về mẹ, hay khi con gọi bố,
      Vì sợ tiếng đồn.

Mặc mọi người đang lên án gần xa,
Rằng bố con chuyên quyến rũ đàn bà,
Rằng thế nọ, thế này đủ thứ,
      Ðừng buồn, không sao.
Cho họ nói, cho lồng lên giận dữ -
      Không sợ chút nào.

Con gái yêu, con gái nhỏ xinh tươi,
Bố rất vui vì con có trên đời,
Dù không ai mong chờ con, và bố
      Phải khổ khá nhiều.
Vì hàng xóm, vì nhà thờ phẫn nộ,
      Và vì con yêu.

Rất dịu dàng, bố ôm con lên hôn
Như ngày nào hôn Betty, mẹ con,
Và càng lớn, con ngày càng giống mẹ,
      Ngày càng thêm xinh,
Dù cha cố luôn nói con như thể
      Thấp hèn, đáng khinh.

Dù bố con sẽ nghèo đói suốt đời,
Nhưng cố làm cho con được vui chơi
Và ăn học trong vô tư, đầy đủ
      Không kém thua gì
Con những kẻ có hôn nhân giá thú.
      Vẫn thường khinh khi.

Và cuối cùng, bố mong con lớn lên
Giống mẹ con, thành xinh đẹp, dịu hiền,
Và giống bố - tâm hồn không giả dối.
      Ðừng giống cái nghèo,
Và tất nhiên, những điều gì tội lỗi
      Con đừng noi theo.

Cậu Willy...

Cậu Willy vừa cất xong mẻ rượu
Rồi mời tôi và anh bạn đến chơi.
Suốt cả đêm ba người vui như thế -
Quả chưa ai trông thấy trên đời.

      Ai bảo tôi say?
      Ai bảo anh say?
Mới ngà ngà, mắt long lanh tí lửa!
      Thì gà gáy đi,
      Thì trời sáng đi,
Nào các cậu, ta làm thêm cốc nữa!

Ðây là nơi ba thằng hay gặp mặt,
Rượu một thùng cho ba đứa uống chung.
Ba chúng ta từng bao đêm vui sướng,
Và đêm nay, ắt không phải cuối cùng!

Kia là trăng như chiếc liềm lấp lánh
Sau hàng cây, đang muốn gọi ta về.
Này, có lẽ trăng phải chờ tí chút -
Vui thế này bảo đứng dậy, ai nghe?

Trong chúng ta ai đầu tiên đứng dậy
Là không nên, là phản bội, là hèn.
Và anh hùng chính là người sau chót
Quỵ xuống sàn, không thể gượng đứng lên!

      Ai bảo tôi say?
      Ai bảo anh say?
Chỉ ngà ngà, mắt long lanh tí lửa.
      Thì gà gáy đi,
      Thì trời sáng đi,
Nào các cậu, ta làm thêm cốc nữa!

        Tính tiền đi, bà chủ quán

Mặt trời tắt và xung quanh tối mịt...
Ừ cần chi sáng nhiều hay ít,
Với chúng mình, bia đang uống là sao,
Chai rượu trên bàn là mặt trời lên cao.

      Nào tính tiền đi, bà chủ quán,
      Bà chủ quán, bà chủ quán.
      Tất cả bao nhiêu, bà chủ quán?
      Mang thêm chai nữa ra đây!

Cái sướng, cái dễ dàng trời cho thằng giàu có.
Cái vất vả, cái buồn - cho thằng nghèo, kẻ khó.
Nhưng ai chẳng như ai khi uống ở quán này,
Ai chẳng là vua khi quá chén ngà say?

      Kìa tính tiền đi, bà chủ quán,
      Bà chủ quán, bà chủ quán,
      Tất cả bao nhiêu, bà chủ quán?
      Mang thêm chai nữa ra đây!

Rượu với ta vốn là nguồn sinh lực,
Là thuốc chữa mọi vết thương, oan ức.
Hạnh phúc trên đời như con cá nhờn da,
Tưởng bắt được rồi, đùng một cái, lại tuồi ra...

      Nào tính tiền đi, bà chủ quán.
      Bà chủ quán, bà chủ quán,
      Tất cả bao nhiêu, bà chủ quán?
      Mang thêm chai nữa ra đây!

Vì những người đi xa

Ta hãy uống vì những người ở xa,

      Những người hôm nay vắng mặt.

Còn những ai không yêu quí tự do,

      Chúng ta sẽ quên, quên tất!

Đêm hôm nay ta vui uống cùng nhau,

      Mãi mãi chân thành, ngay thẳng.

Hãy chiến đấu vì quê hương thân yêu,

      Dưới cờ Scotland chiên thắng.

Nào, hãy uống vì những người ở xa,

      Những người hôm nay vắng mặt.

Vì Charlie đang sống ở đất người

      Với nhóm bạn bè tốt nhất.

Còn gì hơn Tình Yêu và Tự Do?

      Cầu mong Tự Do sống mãi.

Bọn cường quyền - cứ để quỉ bắt đi

      Cùng những thằng người vô lại.

Ta hãy uống vì những người ở xa,

      Những người hôm nay vắng mặt.

Vì Tammie đang bị kẻ thù giam,

      Nhưng được nhân dân yêu nhất.

Muôn năm quyền mọi người tự do

      Được đọc thông tin, được viết.

Sợ sự thật xưa nay chỉ là người

      Giấu nó không cho ai biết.

Nào hãy uống vì những người ở xa,

      Những người hôm nay vắng mặt.

Uống vì người đang sống tự do

      Trên ngọn núi xanh cao ngất.

Chàng chăn thú

Tôi gặp chàng chăn thú

Hôm nọ giữa trời chiều.

Chàng cầm tay âu yếm

Gọi tôi là “em yêu”.

      Chàng lùa thú

      Đi qua đèo,

Nơi có dòng suối mát

Và rừng cây bát ngát -

Chàng chăn thú đáng yêu.

“Anh đưa em qua suối,

Vào túp lều của anh,

Nơi lá cây xào xạc,

Suối róc rách hiền lành.”

“Không, cảm ơn., tôi nói.

Tôi không muốn điều này.

Tôi sợ rồi phải khóc

Vì buổi chiều hôm nay”.

“Anh yêu em, đừng sợ.

Ánh sẽ cố để em

Sống suốt đời hạnh phúc,

Có áo lụa, giày mềm”.

“Thế thì em đồng ý.

Em tin anh, có điều

Anh phải luôn chung thủy,

Không phản bội tình yêu!”

“Anh xin thề, chàng đáp.

Chừng nào cây còn xanh,

Nước dưới sông còn chảy,

Em mãi là vợ anh!”

      Chàng lùa thú

      Đi qua đèo,

Nơi có dòng suối mát

Và rừng cây bát ngát -

Chàng chăn thú đáng yêu.

Cây Tự Do

Ở Paris có một cây, cậu ạ.

      Dưới bóng cây này xum xuê

Người dân Pháp uống vui mừng chiến thắng,

      Hết hát lại cười hả hê.

Mới hôm qua, hôm qua thôi, cậu ạ,

      Nơi mọi người vui hôm nay

Là nhà ngục Bastili rùng rơn.

      Vâng, thật rùng rợn ngục này.

Suốt bốn mùa loại cây này, cậu ạ,

      Đâm hoa kết trái tuyệt vời.

Ai nếm thử sẽ biết ngay rằng họ

      Không phải súc vật, mà người.

Thật kỳ diệu cây Tự Do, cậu ạ,

      Như mặt trời xua đêm đen.

Nhưng, thật hay, nó lại là quả đắng

      Với bọn vua quan, cường quyền.

Nước Anh đẹp và rất giàu, cậu ạ,

     Nhiều đồng cỏ, nhiều rừng cây.

Thế mà tiếc, đến bây giờ, thật tiếc

      Nước Anh chưa có cây này,

    

Khi thiếu nó, cây Tự Do, cậu ạ,

      Nghĩa là dân Anh, biết không,

Còn đau khổ, quyền làm người không có,

      Cuộc đời còn lắm bất công.

Tớ luôn tin: Một ngày kia, cậu ạ,

      Mà rồi chẳng xa lắm đâu,

Ở xứ này cây Tự Do tươi tốt,

      Xum xuê tỏa bóng trên đầu.

Đến lúc ấy, tin tớ đi, cậu ạ,

      Mọi người, tất cả chúng ta,

Sống hạnh phúc trong ấm no, hòa thuân,

      Đúng như anh em một nhà.

Cô Meg

Cô Meg kiếm được gì cậu biết không?

Cô ả tìm được gì, cậu biết không?

Một ít tiền và một anh chồng ngốc,

Nhưng đã làm anh thợ xay phát khóc.

Anh thợ xay cao to, anh thợ xay khỏe mạnh,

Đẹp, cao thượng, dịu dàng không ai sánh.

Còn anh kia thì xấu, bé tèo teo.

Ấy thế mà cô Meg bỏ đi theo.

Một anh hứa cho trái tim, tất cả.

Còn anh kia cho cái này đáng giá:

Một chú ngựa non có hàm thiếc hẳn hoi,

Đủ yên cương, còn thêm cả chiếc roi.

Thế đấy đồng tiền đồng tiền tai hại.

Vì chú ngựa còm mà hại đời cco gái.

Ôi tiền bạc là gì khi ta đã yêu nhau?

Tôi chỉ ần người, tôi có muốn gì đâu?

Đám cưới cô Meg

Cô Meg kiếm được gì, cậu biết không?

Người ta tặng cô gì, cậu biết không?

Một chú ngựa có cái đuôi chuột nhắt.

Đó là quà ngày cưới, cậu biết không?

Cậu có biết cô yêu ai say đắm?

Cậu có biết cô mê gì say đắm?

Một chai rượu ngon luôn để cạnh giường -

Đó là cái cô ta say, say đắm.

Cô Meg cưới thế nào, cậu biết không?

Hôn lễ cử thế nào, cậu biết không?

Linh mục say sưa, người yêu loạng choạng.

Người ta vui thế đấy, cậu biết không?

Cậu có biết đêm tân hôn cô Meg?

Gì xẩy ra trong tân phòng cô Meg?

Anh chồng say, lăn dưới đất, say mèm,

Để trên giường cô thiu thỉu suốt đêm.

Làm sao không lo nghĩ

Làm sao không lo nghĩ,

Làm sao không buồn thương,

Khi người tôi yêu quí

Đang ốm nằm trên giường?

Ôi đêm dài, dài quá.

Mong trời sáng cho mau.

Tâm hồn anh tất cả

Chia cùng em cái đau.

Lẽ nào không hy vọng?

Lẽ nào anh mất em?

Cầu cho em được sống –

Thẫn thờ, anh ngồi im.

Ôi linh thiêng Tạo Hóa,

Hãy rủ lòng thương tôi.

Hãy lấy đi tất cả

Chỉ chừa nàng cho tôi.

Ôi đêm dài, dài quá.

Mong trời sáng mau mau.

Tâm hồn anh tất cả

Chia cùng em cái đau.

Anh thợ đốt than

Ơi cô kia, đi đâu mà vội vã,

Mà lang thang lên núi, xuống ngàn?

Tôi đi khắp nơi, nay đây mai đó,

Theo chồng tôi, anh thợ đốt than.

Cô có thấy núi đồi kia xanh biếc,

Nơi mặt trời đang đuổi mù tan?

Tất cả của ôi, và của cô tất cả,

Nếu cô bỏ anh chàng đốt than.

Cô sẽ có áo quần toàn nhung lụa,

Nhiều gia nhân hầu hạ bên bàn.

Nhiều vàng bạc, tha hồ cô trang điểm,

Nếu cô bỏ anh chàng đốt than.

Cho dù anh có núi đồi bát ngát,

Nhiều gia nhân hầu hạ bên bàn,

Tôi cũng chẳng bao giờ vì cái đó

Mà bỏ chồng tôi, anh thợ đốt than.

Dù suốt ngày chỉ kiếm đồng xu nhỏ,

Dù suốt đời tôi vất vả, gian nan,

Nhưng tối đến, trong lều, tôi hạnh phúc

Cùng chồng tôi, anh thợ đốt than.

Tôi yêu chàng, chàng yêu tôi tha thiết,

Dù lang thang xuống núi, lên ngàn.

Tôi sẽ đi nay đây, mai đó,

Theo chồng tôi, anh thọ đốt than.

Người lính trở về nhà

Lửa chiến tranh đã tắt.

Đất nước lại hòa bình.

Nhiều bà vợ thành góa.

Nhiều trẻ mất bố mình.

Để sau lưng trại lính,

Tôi trở về quê hương,

Với vết thương trên ngực,

Chiếc túi nhẹ đi đường.

Tự do và hạnh phúc,

Tôi bước đi giữa đồng.

Trước đó không cướp bóc,

Nên thanh thản trong lòng.

Vừa đi, tôi vừa nghĩ

Về người yêu của mình,

Cô gái có đôi mắt

Như sao sáng lung linh.

Kia, dòng sông thân thuộc,

Cối xay gió đầu làng

Nơi tôi, bên gốc liễu,

Đã tỏ tình với nàng.

Hết ngọn đồi thoai thoải

Giờ đang mọc đầy hoa,

Tôi nhìn và chợt thấy

Nàng đang đứng trước nhà.

Đám người lang thang vui vẻ
(Cantata)

Kể:
Khi lá vàng đây đó bắt đầu rơi,
Như cánh chim đang chao nhẹ giữa trời
      Vì gió mùa đông đã thổi,
Khi bắt đầu cái lạnh cắn vào da,
Rồi mưa rơi, rồi tuyết phủ lên nhà,
      Lên những cành cây trơ trọi,

Ấy là khi một tối nọ, suốt đêm,
      Một đám lang thang bất hảo
Trong quán rượu, uống và say, say mèm,
      Uống đến cầm quần, gán áo.

      Ôi vui sao,
      Ôi ồn sao,
Họ nói hát, họ cười to hô hố.
      Mặt đỏ gay,
      Họ vỗ tay,
Và dẫm chân đến nhà rung muốn đổ.

Một anh lính đang ngồi cạnh bếp lò
Với một chồng gồm túi xách, ba lô,
      Áo quần vá ngang vá dọc.
Tay anh ta đang ôm cô tình nhân.
Còn cô này thì nằm gọn trong chăn,
      Mắt nhìn người yêu, nhìn cốc.

Tạm thời quên cái buồn đói khi say,
      Anh lính ôm hôn cô đĩ.
Còn cô kia chìa môi như chìa tay
      Kiên nhẫn chờ xin bố thí.

      Rồi rất lâu
      Họ hôn nhau,
Tiếng chùn chụt bay ra nghe mà chối.
      Rồi bất ngờ,
      Mắt lờ đờ,
Anh lính hát, rồng lên nghe mà tội.

Hát:
      Là người lính bẩm sinh,
      Tôi dày dạn chiến tranh,
Mang trên ngực nhiều vết thương sâu rộng.
      Vết thì do đánh nhau,
      Vết - bị chém vào đầu
Trong một lần xung phong theo tiếng trống.

     Tôi học nghề của tôi
      Ở ngay  trên ngọn đồi
Có tên gọi Abraham, vào lúc
      Ngài chỉ huy hy sinh,
      Còn tôi thì quên mình
Ðâm chém giặc, tai luôn nghe trống dục.

      Lần cuối tôi xung phong
      Ðúng vào khi vượt sông
Và để lại một chân tôi ở đó.
      Nhưng nếu tổ quốc cần,
      Tôi lại sẽ hành quân
Cùng tiếng trống và cùng đôi nạng gỗ.

      Giờ cụt chân, cụt tay,
      Tôi phải đi ăn mày,
Túi cũng rỗng mà lòng cũng rỗng.
      Nhưng có rượu bên người,
      Có cô này xinh tươi,
Tôi lại vui như xưa, theo tiếng trống.

      Dù tóc bạc trắng đầu,
      Ðời còn lắm buồn đau
Và nhịn đói, ngủ đường không ít lúc,
      Nhưng còn rượu, còn tình,
      Quỉ thần và hy sinh
Tôi đếch sợ, chỉ cần nghe trống dục.

Kể:
Người lính vừa hát xong,
Căn nhà rung muốn đổ,
Vì mọi người hoan hô.
Chuột nhô đầu nghiêng ngó

Một anh chàng kéo đàn
Ðứng lên kêu: Hát lại!
Nhưng đức bà tình nhân
Ðã hát to hăng hái.

Hát:
Tôi từng trinh, tuy chẳng nhớ bao giờ,
Nay tôi già nhưng vẫn thích trai tơ.
Chính bố tôi là quân nhân đáng kính,
Nên dễ hiểu vì sao tôi yêu lính.

Người đầu tiên mà tôi yêu mê say,
Trẻ, đẹp trai, luôn đánh trống suốt ngày,
Dò rất cứng, rậm râu và thích nhảy...
Vâng, phải nói mê anh lính ấy.

Nhưng một ông giáo sĩ tán, yêu tôi,
Khuyên hãy đi theo Chúa - và rồi
Ông để mất tâm hồn, tôi - thể xác.
Vâng, tôi bỏ người yêu, theo kẻ khác.

Chẳng bao lâu tôi lại chán ông già,
Và lấy chồng là cả tiểu đoàn ba,
Từ lính trơn đến sĩ quan hào hiệp,
Ai cũng được tôi yêu và tiếp.

Rồi hòa bình, tôi xách bị xin ăn.
Biết làm sao, lính chết, đĩ không cần.
May tôi gặp người tôi yêu ngày nọ
Là anh lính rách bươm này khốn khổ.

Cuộc đời này tôi sống thế là lâu
Và hài lòng ta được uống cùng nhau.
Còn cốc rượu trong tay là nhất định
Tôi sẽ uống vì người yêu, vì lính.
 
Kể:
Một anh hề trước đó
Ôm một cô láng giềng
Không thèm nghe ai nói
Vì bận làm việc riêng.

Giờ anh ta vì rượu
Hoặc vì tình mà say,
Uống một hơi rồi hát
Một bài hát thế này.

Hát:
Người thông minh thành thằng ngốc khi say,
Người dốt thành hề khi tỏ ra có học,
Nhưng làm sao đem ví những người này
Với chính tôi, ngốc có nghề, đại ngốc!

Tôi ngày xưa cũng ăn học như ai.
Bà tôi mua cho sách kinh và thước.
Thế mà học, học mãi chẳng thành tài -
Ðã là ngốc thì đòi gì hơn được!

Vì nát rượu, tôi đã suýt mất đầu.
Nửa phần đời tôi bỏ ra tìm gái.
Chẳng có gì đáng lạ - đã từ lâu
Tôi nổi tiếng một thằng hề vô lại.

Không ít khi tôi vẫn bị nhà thờ
Bắt và đánh vì nói năng vô học,
Vì dám làm các cô gái ngây thơ
Nhàu tí áo và rối đôi sợi tóc.

Tôi là hề, chuyên nhào lộn, leo dây.
Ngốc, càn quấy, nói năng không biết ngượng,
Thế mà nghe ở Luân Ðôn lúc này
Còn có hề hơn tôi là Thủ Tướng.

Các vị nhìn lão cố đạo mà xem.
Lão ta nói rất nhiều lời đẹp đẽ,
Vờ nhăn mặt khinh những kẻ làm tiền,
Nhưng chính lão còn làm ghê hơn thế.

Và cuối cùng - ừ thì không thông minh,
Nhưng chân thật, xin cho tôi được nói:
Rằng những ai ngốc chỉ ngốc cho mình,
Thì người ấy ngốc hơn tôi gấp bội!

Kể:
Thằng ngốc im, một bà béo đứng lên,
Không còn xuân, thuộc loại biết moi tiền.
Ai ngú ngớ hay vô tình sơ ý
Là bị bà câu ngay luôn chiếc ví.

Ðã mấy phen bà bị ném xuống hồ
Cho chết chìm mà chẳng chịu chết cho.
Trước bà yêu một chàng Giôn nào đó,
Nhưng không may bị người ta treo cổ.

Giờ đứng lên bà hát, giọng đau buồn,
Về con người bà yêu quí, chàng Giôn.

Hát:
Giôn của tôi sinh ở chốn rừng xanh.
Chàng lớn lên rất coi thường pháp luật,
Nhưng vẫn yêu, yêu tha thiết quê mình.
Ôi chàng Giôn dịu dàng, cam đảm nhất.

      Nào, nâng cốc vì Giôn.
      Nào, hãy hát vì Giôn.
      Trên đời này chắc chắn
      Không có ai bằng Giôn!

Giôn của tôi luôn đeo kiếm bên người,
Mũ lông chim, váy nhiều màu, khăn xám,
Làm xiêu lòng bao cô gái xinh tươi,
Ôi chàng Giôn vùng cao đầy dũng cảm.

Giôn của tôi đã từng sống yên lành
Từ sông Tweed đến sông Spey tuyệt mỹ.
Không bao giờ chàng sợ đám người Anh.
Ôi chàng Giôn, Giôn của tôi yêu quí.

Thế mà chàng bị kết án đi xa,
May, lạy Chúa, khi mùa xuân vừa tới,
Giôn của tôi lại trốn được về nhà
Ôi chàng Giôn bao ngày tôi mong đợi.

Thế mà  rồi chàng bị bắt, than ôi,
Bị tống ngục và bị đem treo cổ.
Tôi nguyền rủa, tôi nguyền rủa suốt đời
Kẻ đã giết chàng Giôn tôi cách đó.

Thế là tôi thành góa bụa, cô đơn,
Thương tiếc nhớ một thời không trở lại.
Nghĩ về Giôn, tôi lại thấy đau buồn.
Ôi chàng Giôn, em yêu chàng mãi mãi.

      Nào, nâng cốc vì Giôn.
      Nào, hãy hát vì Giôn.
     Trên đời này chắc chắn
      Không có ai bằng Giôn!

Kể:
Một anh chàng chơi đàn viôlông,
Luôn suốt ngày ngoài bãi chợ, đám đông,
Thấy bà kia mới tỏ lòng yêu mến,
      Chỉ khốn nỗi một điều -
Anh ta bé, đứng vừa cao đến bẹn,
      Ðành ôm đùi người yêu.

Tay cầm đàn, mắt lim dim, anh ta
Quyết định chơi một chút để chiều bà.
Anh ta chạy một bài gam giọng thứ
      Suốt một lượt từ đầu.
Rồi cuối cùng, sau một thôi cò cử.
      Hát một bài như sau.

Hát:
Ðể anh lau nước mắt cho em.
Hãy thành vợ của anh, lúc đó
Em sẽ quên nỗi buồn của em,
      Bơ đi cho đỡ khổ!

Nghề của anh là chơi đàn kiếm tiền,
Nhưng tất cả những bài hay nhất
Anh dành riêng cho phụ nữ, tất nhiên,
      Còn thì anh bơ tất!

Những nơi nào có tiệc cưới, liên hoan
Là lập tức có anh đến chén.
Những việc khác ngoài ăn và đàn
      Anh không thèm biết đến!

Anh và em sẽ gặm xương cùng nhau,
Ngủ đâu đó giữa màn trời chiếu đất.
Rỗi thì ngồi và chỉ hát một câu:
       Ðời này ta bơ tất!

Em yên tâm mà lấy anh làm chồng.
Ðừng lo khổ, đói ăn, băng giá,
Chừng nào anh còn kéo đàn viôlông
      Thì ta bơ tất cả!

Kể:
Trong khi anh chàng hát
Thì cô nàng, than ôi,
Ðã về tay người khác
Là anh thợ hàn nồi.

Anh hàn nồi cầm đũa
Suýt đâm vào bụng chàng,
Tóm lấy râu, bắt hứa
Sẽ từ bỏ cô nàng.

Anh kéo đàn khốn khổ
Quỳ xuống đất xin tha,
Và tất nhiên đến đó
Kết thúc mối bất hòa.

Nhưng anh chàng thích thú,
Dù đang đau khổ nhiều,
Cười khi nghe đối thủ
Hát nịnh bà người yêu.

Hát:
      Thưa bà, tôi
      Thợ hàn nồi,
Chuyên làm việc với đồng, với sắt.
      Xưa và nay
      Với nghề này
Tôi đã đi khắp nơi trên trái đất.

Một thời gian ở trung đoàn
Tôi là lính, chuyên cầm gươm cầm giáo,
      Giờ lang thang
       Tôi kiếm hàng,
Kiếm miếng ăn bằng vá xoong, vá chảo.

      Tôi khuyên bà
      Hãy lánh xa
Lão kéo đàn bé con kinh khủng ấy.
      Theo ý tôi:
      Thợ hàn nồi
Là loại người đáng cho bà tin cậy.

      Lấy tôi đi,
      Còn chờ gì,
Xin được thề bằng những gì tôi có,
      Rằng lấy tôi,
      Thợ hàn nồi,
Bà sẽ không bao giờ đói khổ.

Kể:
Hát vừa xong, bà kia trong nháy mắt
      Ôm lấy cổ ông này,
Không hề ngượng, phần vì bà yêu thật,
      Và một phần vì say.

Còn anh chàng viôlông thấy vậy,
      Cũng không muốn xen vào,
Nên nâng cốc, bằng những lời bóng bẩy
      Chúc hai người làm sao
      Ngủ ngon đêm ấy.

Nhưng tiếc thay, thần tình yêu ranh mãnh
     Chưa chịu rời anh ta,
Xui anh ta ôm một bà bên cạnh
     Rồi đưa ra chuồng gà.

Chồng bà kia, một nhà thơ loại cỡ,
      Tuy chân ngắn, chân dài,
Phát hiện thấy, làm hai người hoảng sợ,
      Và thế là cả hai
      Bó tay đêm ấy

Anh nhà thơ là người ưa vui vẻ.
      Chuyên hát rong kiếm tiền.
Vầng, cuộc đời lắm buồn đau, tuy thế,
      Anh ta chẳng than phiền.

Khát thì uống, đói thì ăn, đơn giản.
      Thật là người vô lo.
Anh ta sợ cô đơn và buồn chán,
      Nên đã hát ra trò
      Khi say đêm ấy.

Hát:
      Tôi - nghệ sĩ, nhà thơ,
      Nhưng bị đời làm ngơ.
Cũng chẳng sao: đến Hôme lỗi lạc
      Số phận cũng như tôi
      Nên yên tâm, suốt đời
Tôi lang thang hết chỗ này, chỗ khác.

      Cũng được thôi,
      Cũng tốt thôi,
Sống cùng vợ nói chung là dễ chịu,
       Bà cả đi
       Có bà dì -
Về khoản vợ, xưa nay tôi chẳng thiếu.

      Quả là chưa bao giờ
      Tôi được thấy Nàng Thơ,
Hay uống nước Castalie thời cổ.
      Nhưng tôi đã uống nhiều,
      Và càng uống càng yêu
Cái suối thơ chảy từ thùng bia gỗ.

      Tôi uống vì đàn bà,
      Vì phụ nữ chúng ta,
Và với họ, tôi là thằng nô lệ
       Tôi làm hết mọi điều
      Ðể được họ thương yêu,
Nhưng không phạm các lời răn thượng đế.

      Ta cứ yêu một cô.
      Cứ hạnh phúc tha hồ,
Cứ tận hưởng hết những gì có được.
      Nhưng liệu với cô này
      Ta sẽ thọ mấy ngày,
Thì quả đúng là không ai biết trước.

      Phụ nữ thật là phiền,
      Không cho ai được yên,
Và làm ta luôn đau đầu, bực dọc.
     Ây thế mà nói chung,
     Ta yêu họ vô cùng,
Nào, vì họ, tôi xin mời nâng cốc!

     Cũng được thôi,
      Cũng tốt thôi,
Sống cùng vợ cứ cho là dễ chịu.
      Bà cả đi
      Có bà dì -
Về khoản vợ xưa nay tôi chẳng thiếu.

Kể:
Anh nhà thơ vừa hát xong, thi nhau
Tiếng vỗ tay liền nổi dậy váng đầu.
      Và để cùng vui uống tiếp,
Ðám người say lận các túi tìm tiền,
Moi từng đồng xu nhỏ còn quên,
      Hay gạ gán quần, gán dép.

Mặt đỏ gay, khật khưỡng, mắt lờ đờ,
      Họ uống, họ ăn, họ hát.
Và cuối cùng họ đề nghị nhà thơ
      Hát thêm một bài balát.

      Anh nhà thơ
      Không để chờ,
Ðược hai bên hai nàng khích lệ,
      Liền bắt đầu,
      Và theo sau
Là cả bọn cùng đồng thanh vui vẻ.

Hát:
Ðêm nay trong quán rượu,
Tay cầm cốc, ta ngồi,
Thế thì chờ gì nữa,
Nào, hãy hát cùng tôi.

Quan tòa ta đếch sợ.
Cố đạo cần nhà thờ,
Thằng hèn cần cung điện,
Ta chỉ cần tự do.

Cần quái gì chức tước,
Cần quái gì cái giàu.
Ta sống không thèm biết
Bằng gì và ở đâu.

Cùng tiếng cười, bài hát,
Suốt ngày ta lang thang.
Ðêm ta ôm bạn gái
Ngủ đâu đó ven làng.

Xe các ngài quí tộc
Dễ gì nhanh hơn ta?
Và giường cưới của họ
Chắc đã êm hơn à?

Cuộc đời đầy rối rắm
Không biết đâu mà lần.
Ai có danh cứ giữ
Còn ta thì đếch cần.

Nào, chúng ta nâng cốc,
Uống vì rượu, vì tiền.
Vì ba lô, tay nải,
Vì đàn bà,
Amen!

                             

                               EPIGRAMS

Về con

Viết khi thăm một điền trang giàu có

Ngài huân tước khoe điền trang, nhà cửa

      Và đàn ngựa trăm con,

Như quan hoạn khoe cung tần, mỹ nữ,

      Mà “cái ấy” không còn.

Thơ viết trên mộ ông giáo làng

Quỉ hôm nay đưa ông vào địa ngục,

     Ông giáo làng vô hồn.

Chắc dưới ấy ông được khen, yêu quí

     Khi dạy bầy quỉ con.

Về huân tước Galloway

Dòng họ ông có nhiều người danh giá.

      Ông thì không, tiếc thay.

Giống ngày xưa nhiều con đường La Mã

      Kết thúc ở đầm lầy.

Về huân tước Galloway,

hậu duệ dòng họ Stuwart

Ông không phải cháu con nhà Stuwart -

     Họ tử tế, đáng khen.

Họ có thể có đôi người ngu ngốc,

     Những chưa có ai hèn.

Thơ đề trên chân dung bà Burns nổi tiếng

Xin các vị đừng gầm lên thế nữa.

      Bà ấy chẳng thua người nào,

Dẫu còn có một đôi điều chưa tốt.

      Bản thân các vị thì sao?

Thơ viết trên cửa sổ quán rượu

Lý trí luôn tẻ nhạt.

Sống điên điên mới hay.

Lý trí  làm tim lạnh.

Điên rồ là men say.

Gửi nhà quí tộc không cho nhà thơ và các bạn vào nhà mình, chỉ để nghiên cứu phong cách kiến trúc ngôi nhà

Ngài đóng cửa, không cho chúng tôi vào -

Chắc sợ làm điều không tốt.

Nhưng chúng tôi đâu còn trẻ con.

Lâu đài ngài cũng không là bánh ngọt.

William Graham, một nhà quí tộc

Tạo Hóa buồn, luyến tiếc

Bên xác ông hôm nay:

Bao giờ lại có được

Một thằng ngốc thế này?

Ăn miếng, trả miếng

Ông gọi tôi là con điếm lẳng lơ.

Tôi xem ông là quí ông tử tế.

Nhưng có lẽ chúng ta sai - người đời

Không ai chịu tin như thế.

Hầm mộ vua Carl đệ nhị

Đây là nơi yên nghỉ nghìn năm

Vua Carl khuôn vàng thước ngọc.

Ngài nói toàn điều thông minh,

Nhưng làm toàn điều ngu ngốc.

Về con mọt sách

Trang tiếp trang, ngươi nghiến ngấu thơ văn.

Kim cổ, tây đông - thư viện ngài, chén sạch.

Nhưng tôi xin, vì thị hiếu chủ nhân,

Mà tha cho bìa vàng bọc sách!

Về thằng ngốc

Hắn hồi lâu bóp trán, chau mày,

Ra chiều như đang suy nghĩ.

Nhưng có ai gõ cửa đến sưng tay

Vào ngôi nhà vắng người không nhỉ?

Về thằng xu nịnh

Hắn bảo hắn bạn bè sang là vậy.

Toàn vương hầu, bá tước... hắn khoe khoang.

Nhưng mà chấy, rồi cuối cùng vẫn chấy,

Dù có chui trong tóc đẹp bà hoàng.

Gửi Elphistone,

người dịch epigrams của Martial

Này gã kia, kẻ Nàng Thơ ghét bỏ,

Mà làng văn cũng không nhận người nhà.

Mi có nghe Martial đang kêu đó:

Quân giết người, đừng dịch tiếp thơ ta!

Về nguồn gốc một nhân vật đáng kính

Vào ngày này, tháng này, năm nọ,

Cụ thể hơn tôi không nhớ rõ,

Chỉ biết một hôm quỉ sứ chán đời,

Định ngồi buồn, vắt con lợn nghịch chơi,

Nhưng cuối cùng, khi bắt tay làm thử,

Lại đổi ý, vắt thành ngài đấy chứ.

Về cái chết của lão hà tiện

Vì keo kiệt, hắn chết queo, nằm đấy,

Do tiếc tiền, thuốc chữa bệnh không mua.

Nếu biết trước thuê xe tang đắt vậy,

Hắn sống thêm, tự dẫn xác vào mồ.

Thơ đề trên mộ một linh mục

Đức cha từ nay về với Chúa của mình -

Sẽ khối người mủi lòng mà  khóc,

Vì các tội của ngài ghi bằng tiếng Latinh,

Cái thứ tiếng người Anh không biết đọc.

Về chân dung một linh mục

Không, đôi mắt ông ta không giả dối.

Hoàn toàn không định lừa ai.

Là sự thật những điều chúng nói.

Chúng nói rằng ông là tay bợm đại tài.

Gửi một người quen

hay tránh mặt nhà thơ

Sao mỗi lần gặp tôi, anh ngượng ngùng như vậy?

Tôi biết anh ngốc nghếch, ấm đầu.

Nhưng suy kỹ, người làm nên điều đó

Thực tình có phải anh đâu!

Về sọ dừa thằng ngốc

Chúa tất nhiên trong mọi điều đều đúng,

Nhưng nhiều khi sao khó hiểu thay:

Cái phải đựng nghèo nàn là vậy,

Cần chi hộp lớn thế này?

Thơ đề trên mộ một quí tộc ương bướng

Lên ngực ngài xin đất đè nhè nhẹ,

Vì tim ngài rất yếu, ngài đau.

Nhưng mặc sức đất tung, đất nén lên đầu,

Vì sọ ngài rất cứng.